Bài giảng Khoa học tự nhiên 7 (Cánh diều) - Bài 27: Khái quát về cảm ứng và cảm ứng ở thực vật - Trường THCS Thái Sơn

 KHOA HỌC TỰ NHIÊN 7 Bài 27
 Chủ đề 9: CẢM ỨNG Ở SINH VẬT
 KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG 
 VÀ CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT
 ( 2 tiết ) - HS quan sát H 27.1b, nghiên cứu ví dụ SGK/129 sau đó 
 trả lời câu hỏi theo nhóm.
 1.Hãy cho biết phản ứng của lá cây xấu hổ có ý nghĩa gì?
 2. Hãy lấy thêm các ví dụ về cảm ứng ở sinh vật và cho biết:
 a) Tên kích thích thích và phản ứng của cơ thể đối với kích thích 
 đó.
 b) Ý nghĩa của cảm ứng đó đối với cơ thể.
+ Lá cây xấu hổ: Khi chạm tay vào lá cây cấu hổ, lá cây xấu hổ đã chịu tác 
động cơ học từ ngón tay và có phản ứng khép lại.
 -> Giúp cho cây sinh tồn, thích nghi với điều kiện tự nhiên. Khi gặp những 
trận mưa bão lớn, cây xấu hổ thu lá lại giúp cứu được các lá non.
- Lá cây xấu hổ đã tiếp nhận kích thích cơ học từ môi trường và phản ứng lại 
các tác động đó. Ví dụ về kích thích:
- Tay rụt lại khi chạm vào cái gai
+ Tên kích thích: cái gai + Phản ứng của cơ thể: tay rụt lại
+ Ý nghĩa: bảo vệ cơ thể
- Hiện tượng bắt mồi ở cây nắp ấm
+ Tên kích thích: con mồi + Phản ứng của cơ thể: đóng nắp
+ Ý nghĩa: cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể
- Hiện tượng chim én bay về phía Nam vào mua đông
+ Tên kích thích: Không khí chuyển lạnh
+ Phản ứng của cơ thể: Bay về phía Nam
+ Ý nghĩa: Bảo vệ cơ thể, tìm kiểm dinh dưỡng.
 Hãy cho biết hiện tượng cảm ứng là gì? I. Khái niệm cảm ứng và vai trò của cảm ứng đối với sinh vật
 - Cảm ứng là khả năng cơ thể sinh vật tiếp nhận và phản ứng 
 (trả lời) thích hợp với các kích thích từ môi trường, đảm bảo 
 cho sinh vật tồn tại và phát triển. 
 - Nhờ có đặc tính cảm ứng, sinh vật mới tồn tại, phát triển 
 thích nghi với sự thay đổi của môi trường trong một giới hạn 
 nhất định. Phiếu học tập 1:
Hình Hình thức cảm ứng Vai trò
27.2a Giúp lá thu nhận được ánh sáng 
 Hướng sáng mặt trời
27.2b Hướng tiếp xúc Giúp thân cây phát triển,giúp lá 
 thu nhận được ánh sáng mặt trời
27.3a
 Giúp cơ thể giữ ấm
 Hướng nhiệt
27.3b
 Hướng nhiệt Giúp điều hòa thân nhiệt !Em có biết: Tại sao cây có thể mọc vươn về phía có ánh sáng?
Khi cây được chiếu sáng từ một phía, chất kích thích sinh trưởng 
(auxin) trong cây sẽ được phân bố nhiều hơn về phía khuất ánh 
sáng, chất này kích thích tế bào ở phía đó sinh trưởng mạnh hơn 
gây ra sự uốn cong thân về phía có ánh sáng. II. Cảm ứng ở thực vật
1. Thí nghiệm chứng minh tính cảm ứng ở thực vật
 a/ Thí nghiệm 1: Tính hướng sáng
 +/ Chuẩn bị:
 - Hai hộp A, B bằng bìa carton đủ lớn để có thể đặt vào đó cốc 
 trồng cây đậu. 
 - Hộp A có cửa sổ ngang tầm với ngọn cây đậu; hộp B có cửa 
 sổ ở thành hộp phía trên. +/ Tiến hành:
 - Bước 1. Gieo hạt đậu vào cốc đựng đất và tưới đủ ẩm hàng ngày. 
 - Bước 2. Sau 1 tuần, đặt một cốc vào hộp A và một cốc vào hộp B. 
 Sau đó, đóng nắp hộp và đặt cả hai hộp ngoài ánh sáng. 
 - Bước 3. Sau hai ngày, quan sát hướng vươn lên của cây đậu ở 
 hộp A và hộp B. +/ Kết quả: Sau 2 ngày
Cây ở hộp A uốn mình hướng về 
phía cửa sổ thành bên vì phía cửa 
sổ có ánh sáng. Cây ở hộp B vẫn 
thẳng đứng vì cửa sổ cho ánh sáng 
chiếu từ phía trên xuống. 
+/ Kết luận: Cây có tính hướng sáng. Hướng sáng là sự sinh 
trưởng (thân, cành) cây hướng về phía ánh sáng. b/ Thí nghiệm 2: Tính hướng nước
+ Chuẩn bị: Hai chậu cây và hai hộp 
chứa mùn cưa (A và B).
 A B
+/ Tiến hành:
 - Bước 1. Trồng 2 cây con vào hai hộp chứa mùn cưa (A và B).
 - Bước 2. Ở hộp A, tưới nước cho cây bình thường, còn hộp B 
 không tưới nước mà đặt cốc giấy có thể thấm nước ra ngoài. 
 Hàng ngày vẫn bổ sung nước vào cốc để nước từ trong cốc thấm 
 dần ra mùn cưa. 
 - Bước 3. Gạt lớp mùn cưa và nhấc thẳng cây lên. Quan sát 
 hướng mọc của rễ cây non trong các hộp. +/ Kết quả
 - Ở hộp A, cây được tưới nước 
 đều đặn, rễ cây mọc bình thường.
 - Ở hộp B, cây chỉ có nguồn nước 
 duy nhất là cốc giấy thấm nước, 
 rễ cây uốn cong về phía cốc nước. 
 +/ Kết luận: Cây có tính hướng nước. Rễ cây vận động về phía có 
 nước. +/ Lưu ý: Cảm ứng ở thực vật gồm 2 dạng: hướng động (có định 
hướng) và ứng động (không định hướng).
- Hướng động bao gồm các hình thức: hướng sáng, hướng nước, 
hướng trọng lực, hướng tiếp xúc,...
- Ứng động được phân loại dựa theo tác nhân kích thích, ta có 
quang ứng động, nhiệt ứng động, thủy ứng động, ứng động tiếp 
xúc,... Ví dụ: Hoa bồ công anh nở hoa dưới tác dụng của ánh sáng, đây là 
quang ứng động.
Cây trinh nữ cụp lá khi 
chạm vào, đây là ứng động 
tiếp xúc. 2. Ứng dụng cảm ứng ở thực vật trong thực tiễn
- Ứng dụng tính hướng sáng: đối với các cây ưa ánh sáng mạnh 
cần trồng ở những nơi quang đãng và mật độ thưa, còn một số 
cây ưa bóng cần trồng dưới tán cây khác,...
 Sắp xếp cây trong 
 nhà theo tính 
 hướng sáng - Ứng dụng tính hướng tiếp xúc: cần làm giàn khi trồng một số 
loài cây thân leo (ví dụ: cây hoa thiên lí, cây dưa chuột,...) 
 Vận động 
 hướng tiếp 
 xúc của cây 
 đậu - Ứng dụng của tính hướng hóa: một số loài cây cần bón phân 
sát bề mặt đất (ví dụ: cây lúa, cây dừa), còn một số loài cây khác 
khi bón phân cần đào hố ở sâu dưới đất (ví dụ: cây cam, cây 
bưởi). 
- Ứng dụng hiểu biết về tính 
hướng đất và tránh ánh 
sáng của rễ: cần vun gốc cho 
cây (ví dụ cây khoai tây). Luyện tập
 Hệ thống nội dung bài học
1. Cảm ứng là khả năng tiếp nhận và phản ứng (trả lời) thích hợp với các 
kích thích từ môi trường, đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển. 
2. Nhờ có đặc tính cảm ứng, sinh vật mới tồn tại, phát triển thích nghi với 
sự thay đổi của môi trường trong một giới hạn nhất định. 
3. Ở thực vật, khi nhận kích thích, cảm ứng biểu hiện bằng sự vận động 
của cơ quan. Có các hình thức cảm ứng như: hướng nước, hướng sáng, 
hướng tiếp xúc,...
4. Vận dụng hiểu biết về cảm ứng ở thực vật để thực hiện một số biện 
pháp, kĩ thuật tăng năng suất cây trồng như tưới nước, làm giàn, bón 
phân, vun gốc,... Luyện tập
Hệ thống câu hỏi và bài tập
1. Chọn từ/cụm từ thích hợp điền vào chỗ chấm
A,Cảm ứng là khả năng tiếp nhận và (1)Phản.. ứng. lại các kích thích từ 
môi trường (2)....................Bên trong và môi trường bên ngoài của (3)..Cơ thể.... 
sinh vật.
B,Cảm ứng là đặc trưng của (4)..Cơ thể sống, giúp sinh vật thích nghi 
với môi trường để (5)Tồn tại và (6)....Phát triển 2. Lấy ví dụ một số loại cây trồng thường được chăm sóc 
bằng một trong những biện pháp sau:vun gốc, làm giàn, 
bón phân ở gốc, làm rãnh tưới nước, tỉa thưa cây để có 
năng suất cao.
2. Cây trồng thường được chăm sóc bằng vun gốc như cây khoai tây.
Chăm sóc bằng làm giàn như cây thiên lí, dưa chuột,
Chăm sóc bằng cách bón phân ở gốc như: cây lúa, cây dừa,