Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 8 - Bài: Nước đại việt ta (Trích “Bình Ngô đại cáo” - Nguyễn Trãi)

CHÀO MỪNG THẦY CÔ 
VỀ DỰ GIỜ 
MÔN NGỮ VĂN 
LỚP 8/1 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
-Ý nghĩa của bài “Hịch tướng sĩ” (Trần Quốc Tuấn)? 
- Hình thức nghệ thuật của bài “Hịch tướng sĩ”? 
NƯỚC ĐẠI VIỆT TA 
(Trích “ Bình Ngô đại cáo ” - Nguyễn Trãi) 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
1.Tác giả: 
 Nguyễn Trãi (1380-1442), hiệu Ức Trai,quê Hà Tây, l à nhà yêu nước, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới (1980). 
2.Tác phẩm: 
 - “Bình Ngô đại cáo” 
 +Hoàn cảnh ra đời: 
 Đất nước sạch bóng quân thù 
 (đầu năm 1428). 
+Thể loại: 
 Cáo 
 C áo là thể văn nghị luận 
 (chính luận) trung đại, 
 có chức năng công bố 
 kết quả một sự nghiệp 
 của vua chúa hoặc thủ lĩnh. 
+B ố cục: 
 4 phần. 
- Đoạn trích thuộc phần đầu 
 của Bình Ngô đại cáo. 
+ Phần đầu : Nêu luận đề chính nghĩa. 
+ Phần 2 : Lập bảng cáo trạng tội ác của giặc Minh. 
+ Phần 3 : Phản ánh quá trình cuộc khởi ngh ĩa 
 Lam Sơn từ những ngày đầu gian khổ đến khi tổng phản công thắng lợi. 
+ Phần cuối : Lời tuyên bố kết thúc, khẳng định nền độc lập vững chắc, đất nước mở ra một kỉ nguyên mới, đồng thời nêu lên bài học lịch sử. 
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN 
 Hướng dẫn cách đọc: 
 Giọng điệu trang trọng, hùng hồn, tự hào (Chú ý văn biền ngẫu: Cân xứng, nhịp nhàng). 
 -Cốt lõi tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi là gì? Cụ thể của nó là gì? 
 +“ Yên dân ” là làm cho dân được an hưởng thái bình, hạnh phúc. Muốn yên dân thì phải trừ diệt mọi thế lực tàn bạo. 
 1.Nội dung 
 a. Nguyên lí nhân nghĩa (2 câu đầu) 
 -Cốt lõi tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi: 
 “Yên dân”, “trừ bạo”. 
 -Đặt trong hoàn cảnh Nguyễn Trãi viết “Bình Ngô đại cáo” thì người dân mà tác giả nói tới là ai? Kẻ bạo ngược là ai? 
 +Dân Đại Việt đang bị xâm lược; giặc Minh cướp nước. 
II. ĐỌC -HIỂU VĂN BẢN 
 -Theo em, nhân nghĩa mà Nguyễn Trãi nói ở đây được đặt trong mối quan hệ nào? Điểm mới (nội dung mới) về nhân nghĩa của Nguyễn Trãi so với tư tưởng của Nho giáo là gì? 
 A.Quan hệ người với người. 
 B.Quan hệ dân tộc với dân tộc. 
 C.Nhân nghĩa gắn liền với yêu nước, chống xâm lược. 
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN 
 -Nhân nghĩa của Nguyễn Trãi bao gồm các mối quan hệ: 
 +Quan hệ người với người; 
 +Quan hệ dân tộc với dân tộc. 
 +Nhân nghĩa gắn liền với yêu nước, chống xâm lược. 
 Nếu Nho giáo, nhân nghĩa là người với người thì nhân nghĩa của Nguyễn Trãi bao gồm cả mối quan hệ giữa dân tộc với dân tộc. 
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN 
 b.Chân lí về sự tồn tại độc lập có chủ quyền của dân tộc Đại Việt. 
 -Để khẳng định chủ quyền, độc lập dân tộc, tác giả đã dựa vào những yếu tố nào? 
 2.Chân lí về sự tồn tại độc lập có chủ quyền của dân tộc Đại Việt. 
 -Nền văn hiến lâu đời; 
 -Cương vực lãnh thổ; 
 -Phong tục tập quán; 
 -Truyền thống lịch sử; 
 -Chế độ, chủ quyền riêng. 
 -Những yếu tố để xác định độc lập, chủ quyền của dân tộc thể hiện qua hai văn bản “Nam quốc sơn hà” (Lí Thường Kiệt ?) và “Bình Ngô đại cáo” (Nguyễn Trãi)? Nhận xét? 
 Cho các yếu tố sau: 
 (1).Văn hiến; (2).Lãnh thổ; (3).Chủ quyền; (4).Phong tục tập quán; (5).Truyền thống lịch sử. 
 Hãy điền vào chỗ trống: 
A. “Nam quốc sơn hà”:...... 
B. “Bình Ngô đại cáo”:........ 
A. “Nam quốc sơn hà”: 2, 3 
B. “Bình Ngô đại cáo”:1, 2, 3, 4, 5 
*Nhận xét: 
 -Yếu tố mới ở Nguyễn Trãi: 1,4, 5. 
 -Ý thức dân tộc là sự tiếp nối và phát triển ở bài “Nam quốc sơn hà”. 
-> Ý thức dân tộc là sự tiếp nối và phát triển ở bài “Nam quốc sơn hà”. 
 -Theo em, tại sao cả Lí Thường Kiệt(?) và Nguyễn Trãi đều dùng “đế” để nói về độc lập dân tộc và chủ quyền mà không dùng “vương” ? + “Nam quốc sơn hà nam đế cư” 
 + “Mỗi bên xưng đế một phương” 
 (C ác em tranh luận với nhau ) 
->+ “Đế” là vua thiên tử, duy nhất, toàn quyền, không phụ thuộc. 
 + “Vương” là vua chư hầu, có nhiều vua và phụ thuộc vào “đế”. 
 -? Qua đó, các tác giả khẳng định điều gì? 
+ “Mỗi bên xưng đế một phương”: Niềm tự hào dân tộc sâu sắc, mạnh mẽ; khẳng định Đại Việt có chủ quyền ngang hàng với phương Bắc. 
 -> Sức mạnh của nhân nghĩa, sức mạnh của độc lập dân tộc. 
 c.Tác giả đưa ra những minh chứng đầy tính thuyết phục “chứng cớ còn ghi”. 
 -Để làm sáng tỏ sức mạnh của nguyên lí nhân nghĩa, sức mạnh của chân lí độc lập, tác giả nêu ra những minh chứng (dẫn chứng) nào? Tác giả khẳng định điều gì? 
 +(Đoạn cuối). 
-> K ẻ xâm lược là phản nhân nghĩa, nhất định thất bại. 
2. Nghệ thuật 
 Mỗi nhóm (mỗi tổ) thực hiện một nhiệm vụ như sau: 
+Nhóm 1: Nhận xét về thể văn? 
+Nhóm 2: Nhận xét về cách lập luận, chứng cứ, lời văn? 
+Nhóm 3: Nhận xét về từ ngữ? 
+Nhóm 4: Biện pháp tu từ? 
 Đoạn văn tiêu biểu cho nghệ thuật hùng biện của văn học trung đại: 
 -Câu văn biền ngẫu cân xứng, nhịp nhàng (tạo sự cộng hưởng ngân vang, dồn dập, có sức lay động lòng người). 
 -Lập luận chặt chẽ, chứng cứ hùng hồn, lời văn trang trọng, tự hào. 
 -Từ ngữ có tính chất hiển nhiên, vốn có, lâu đời của nước Đại Việt độc lập, tự chủ : “từ trước”, “vốn xưng”, “đã lâu”, “đã chia”, “cũng khác”,... 
 -Liệt kê, so sánh, đối lập. 
3. Ý nghĩa văn bản 
Các em thảo luận theo “khăn phủ bàn”. 
 “Nước Đại Việt ta” thể hiện quan niệm, tư tưởng tiến bộ của Nguyễn Trãi về Tổ quốc, đất nước và có ý nghĩa như một bản tuyên ngôn độc lập. 
Chọn các nội dung sau để điền vào sơ đồ lập luận.( C ác em ghi vào vở nháp)  
Phong tục 
riêng 
(1) 
Trừ bạo 
(Giặc xâm lược Minh) 
(2) 
Lãnh thổ 
riêng 
(3) 
SỨC MẠNH 
CỦA NHÂN NGHĨA 
SỨC MẠNH 
CỦA ĐỘC LẬP 
TỰ DO 
(4) 
Chế độ 
chủ quyền 
riêng 
(5) 
NGUYÊN LÍ 
NHÂN NGHĨA 
(6) 
Lịch sử 
riêng 
(7) 
CHÂN LÍ 
VỀ TỒN TẠI 
ĐỘC LẬP 
CÓ CHỦ QUYỀN 
CỦA DÂN TỘC 
ĐẠI VIỆT 
(8) 
Văn hiến 
lâu đời 
(9) 
Yên dân 
(Bảo vệ đất nước 
 để yên dân) 
(10) 
ĐIỀN VÀO SƠ ĐỒ LẬP LUẬN 
SƠ ĐỒ LẬP LUẬN 
I 
NGUYÊN LÍ 
NHÂN NGHĨA 
(6) 
IV 
CHÂN LÍ 
VỀ TỒN TẠI 
ĐỘC LẬP 
CÓ CHỦ QUYỀN 
CỦA DÂN TỘC 
ĐẠI VIỆT 
(8) 
X 
SỨC MẠNH 
CỦA NHÂN NGHĨA 
SỨC MẠNH 
CỦA ĐỘC LẬP 
TỰ DO 
(4) 
III 
T rừ bạo 
(Giặc xâm lược Minh) 
(2) 
II 
Y ên dân 
(Bảo vệ đất nước để yên dân) 
(10) 
VI 
Lãnh thổ 
riêng 
(3) 
V 
Văn hiến 
lâu đời 
(9) 
VII 
Phong tục 
riêng 
(1) 
VIII 
Lịch sử 
riêng 
(7) 
IX 
Chế độ 
chủ quyền 
riêng 
(5) 
 CHÚC MỪNG ĐỘI 
CÓ SỐ ĐIỂM CAO NHẤT 
 PHẦN THƯỞNG LÀ: 
 CHÚC MỪNG ĐỘI 
CÓ SỐ ĐIỂM CAO NHÌ 
 PHẦN THƯỞNG LÀ: 
 CHÚC MỪNG ĐỘI 
CÓ SỐ ĐIỂM CAO THỨ BA 
 PHẦN THƯỞNG LÀ: 
Đọc lại diễn cảm đoạn văn. 
CHÚC CÁC THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH HẠNH PHÚC!