Bài giảng Ngữ văn 6 - Tiết 107: Tiếng Việt: Hoán dụ

CHÀO MỪNG 
T ẬP THỂ HỌC SINH LỚP 6 
KHỞI ĐỘNG 
Câu hỏi 1: Ẩn dụ còn được gọi là 
so sánh ngầm ? 
A. Đúng 
B. Sai 
Câu hỏi 2 : Trong phép tu từ Ẩn dụ vế nào bị ẩn đi? 
A. Vế A 
C. Cả vế A và vế B 
B. Vế B 
D. Cả A,B,C đều sai . 
Câu hỏi 3 : Có mấy kiểu Ẩ n dụ 
A. 4 
C. 2 
B. 3 
D. 1. 
Câu hỏi 4 : Ẩn dụ hình thức còn có tên gọi khác là : 
A. Ẩn dụ hình tượng 
C. AD chuyển đổi cảm giác 
B. Ẩn dụ cách thức 
D . Cả A,B,C đều đúng. 
Tiết 107 - Tiếng Việt:  HOÁN DỤ 
I. HOÁN DỤ LÀ GÌ? 
1 . Ví dụ: SGK/tr82 
2 . Nhận xét: 
1. Các từ in đậm trong câu thơ sau chỉ ai? 
Áo nâu liền với áo xanh 
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên 
Áo nâu: chỉ người nông dân 
Áo xanh: chỉ người công nhân 
Nông thôn: chỉ những người sống ở nông thôn 
Thị thành: chỉ những người sống ở thị thành 
2.Gi ữa áo nâu, áo xanh, nông thôn, thị thành với sự vật đ ư ợc chỉ có mối quan hệ nh ư thế nào? 
Áo nâu gợi liên tưởng tới những người nông dân sống ở nông thôn 
Áo xanh là nét đặc trưng gợi liên tưởng tới những người công nhân sống ở thị thành 
Cách diễn đạt như vậy có tác dụng gì? 
=> Tác dụng : Tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt 
* BÀI TẬP NHANH 
Em hãy chỉ ra các từ ngữ hoán dụ trong các câu sau? 
“Mồ hôi” c hỉ kết quả con người thu được trong lao động . 
Mồ hôi mà đổ xuống đồng 
 Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương 
Trái tim, khối óc: chỉ con ng ư ời 
Một trái tim lớn lao đã giã từ cuộc đời 
Một khối óc lớn đã ngừng sống 
“Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen” 
Má hồng: chỉ người con gái trẻ đẹp 
“Nó là chân sút cừ của đội bóng” 
lấy hình ảnh chân sút để chỉ cả một cá nhân. 
3. Kết luận: Ghi nhớ Sgk 
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện t ư ợng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện t ư ợng, khái niệm khác có mối quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. 
II. CÁC KIỂU HOÁN DỤ 
1 . Ví dụ: SGK/tr82 
2 . Nhận xét: 
THẢO LUẬN NHÓM 
Nhóm 1: câu a 
Nhóm 2: câu b 
Nhóm 3: câu c 
Bàn tay ta làm nên tất cả 
Có sức người sỏi đá cũng thành c ơ m 
(Hoàng Trung Thông) 
Một cây làm chẳng nên non ba cây chụm lại nên hòn núi cao 
Ngày Huế đổ máuChú Hà Nội vềTình cờ chú cháuGặp nhau hàng Bè 
Bàn tay: chỉ bộ phận con người dùng để lao động, cầm nắm, tượng trưng cho sức lao động, người lao động chân chính 
Một, ba: Biểu thị số lượng cụ thể, xác định, ở đây chỉ sự hợp lại của các cá thể, tập thể tạo ra sức mạnh chung 
Đổ máu: là thương tích, mất mát, hi sinh, ở đây biểu thị chiến tranh bắt đầu xảy ra. 
2. giữa bàn tay với sự vật mà đó biểu thị trong ví dụ a, một và ba với số lượng mà nó biểu thị trong ví dụ b, đổ máu với hiện tượng mà nó biểu thị trong ví dụ c có quan hệ như thế nào? 
Câu a biểu thị mối quan hệ giữa bộ phận với cái toàn thể 
Câu b biểu thị mối quan hệ giữa cái cụ thể với cái trừu tượng 
Câu c biểu thị quan hệ dấu hiệu của sự vật với sự vật 
3. Từ những ví dụ đã phân tích ở phần I và phần II, hãy liệt kê một số kiểu quan hệ th ư ờng đ ư ợc sử dụng để tạo ra phép hoán dụ 
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng 
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng 
Lấy bộ phận để chỉ toàn thể 
3. Kết luận: Ghi nhớ Sgk 
Có 4 kiểu hoán dụ th ư ờng gặp là: 
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể; 
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị ch ư a đựng; 
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật; 
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu t ư ợng. 
III. LUYỆN TẬP 
Nhóm 1: câu a 
Nhóm 2: câu b 
Nhóm 3: câu c 
Nhóm 4: câu d 
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu th ơ , câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì? 
Bài tập 1:THẢO LUẬN NHÓM 
a. làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quang năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể. 
(Hồ Chí Minh) 
b. Vì lợi ích mười năm phải trồng câyVì lợi ích trăm năm phải trồng người 
c. Áo chàm đ ư a buổi phân liCầm tay nhau biết nói gì hôm nay(Tố Hữu) 
d. Vì sao trái đất nặng ân tìnhNhắc mãi tên Ng ư ời: Hồ Chí Minh 
mối quan hệ giữa vật chứa đựng và vật bị chứa đựng: 
Những người sống trong xóm làng đó: vật bị chứa đựng 
Làng xóm ta: tên của vật chứa đựng 
mối quan hệ giữa cụ thể và trừu tượng 
Cái cụ thể: mười năm, trăm năm 
Cái trừu tượng: con số không xác định rõ 
dùng mối quan hệ giữa cụ thể và trừu tượng 
Cái cụ thể: mười năm, trăm năm 
Cái trừu tượng: con số không xác định rõ 
mối quan hệ giữa vật chứa đựng và vật bị chứa đựng 
Trái đất: Vật chứa đựng 
Nhân loại: Vật bị chứa đựng 
Bài tập 2 . Hoán dụ có gì giống và có gì khác ẩn dụ? Cho ví dụ? 
- Giống : đều là những biện pháp tu từ xây dựng trên cơ sở các mối quan hệ giữa sự vật, hiện tượng . 
- Khác nhau 
Ẩn dụ 
Mối quan hệ giữa các sự vật tương đồng với nhau 
Hoán dụ 
Mối quan hệ giữa các sự vật có mối quan hệ tượng cận, gần gũi với nhau. 
Bài tập 3 
Viết đoạn văn 
Viết đoạn văn nói về tinh thần dũng cảm, sự hy sinh cao cả của các “Chiến sĩ áo trắng” trong cuộc chiến chống Đại dịch Covid-19 trên quê hương em. 
TRÌNH BÀY 
CHÀO TẠM BIỆT 
HẸN GẶP LẠI CÁC CON