Tài liệu Bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ vận dụng Steam trong giáo dục mầm non

 TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM TRUNG ƯƠNG
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO VÀ BỒI DƯỠNG KIẾN THỨC
 TÀI LIỆU
 BỒI DƯỠNG CHUYÊN MÔN NGHIỆP VỤ
 “VẬN DỤNG STEAM TRONG GIÁO DỤC MẦM NON”
 (Ban hành nội bộ dành cho học viên)
 Hà Nội - 2020 1
 KHÁI QUÁT VỀ STEAM
 Thuật ngữ STEAM là chữ viết tắt bằng Tiếng Anh của năm chữ: 
 - Science ( Khoa học)
 - Technology ( Công nghệ)
 - Engineering ( Kỹ thuật)
 -Art (Nghệ thuật)
 - Math ( Toán)
 Theo tổ chức Hiệp hội các giáo viên dạy khoa học quốc gia Mỹ ( National 
Science Teachers Association – NSTA) đã đề xuất ra khái niệm giáo dục STEAM 
(STEAM education) với cách định nghĩa ban đầu như sau:
 “ Giáo dục STEAM là một cách tiếp cận liên ngành trong quá trình học, trong 
đó các khái niệm học thuật mang tính nguyên tắc được lồng ghép với các bài học 
trong thế giới thực. Ở đó, các học sinh áp dụng các kiến thức trong khoa học, công 
nghệ, kỹ thuật và toán vào trong các bối cảnh cụ thể, giúp kết nối giữa trường học, 
cộng đồng, nơi làm việc và các tổ chức toàn cầu, để từ đó phát triển các năng lực 
trong lĩnh vực STEAM và có thể góp phần vào cạnh tranh trong nền kinh tế mới ”
 SCIENCE ( Khoa học)
 Là khoa học trong đó học sinh được trang bị những kiến thức về khái niệm, 
các nguyên lý, định luật và các cơ sở lý thuyết của giáo dục khoa học.
 Trong giáo dục STEAM, khoa học được hiểu là sự quan sát và trải nghiệm, đặt 
câu hỏi, đưa giả thuyết và phán đoán về mọi vấn đề. Đây chính là cách thức hướng 
dẫn trẻ cách tư duy. Thông qua giáo dục khoa học, học sinh có khả năng liên kết 
các kiến thức và được thực hành trải nghiệm
 Website: cpd.cdsptw.edu.vn Tel: 024372191570 2
 TECHNOLOGY (Công nghệ)
 Công nghệ được hiểu là những phát minh, là những thay đổi để vận dụng 
những kiến thức vào thực tiễn. Trong cuộc sống, công nghệ được thể hiện trong 
những thứ đơn giản nhất như vật dụng hàng ngày chúng ta sử dụng (quạt giấy, bút 
chì, thước kẻ, tập giấy) đến những hệ thống sử dụng phức tạp như mạng Internet, 
mạng lưới điện, vệ tinh cách sử dụng các vật dụng đó (dao, kéo, nồi cơm điện, 
búa, đinh). Như vậy, công nghệ được hiểu là tất cả những gì thay đổi của thế giới 
tự nhiên phục vụ nhu cầu của con người. Trong giáo dục STEAM, công nghệ chú ý 
đến việc sử dụng các dụng cụ để phát triển các kỹ năng vận động tinh, óc sáng chế, 
cách làm cho mọi thứ hoạt động. Đó chính là khả năng sử dụng, quản lý, hiểu biết 
và truy cập được công nghệ.
 ENGINEERING ( Kỹ thuật)
 Trong giáo dục STEAM, kỹ thuật chính là cách làm, là giải quyết vấn đề, là sử 
dụng phong phú các loại vật liệu, là thiết kế và sáng tạo, là xây dựng các sản phẩm 
có nghĩa. Hiểu đơn giản hơn là học sinh được trang bị kỹ năng, kỹ thuật, có khả 
năng sản xuất ra đối tượng và hiểu được quy trình tạo ra sản phẩm đó.
 Thông qua hoạt động này, học sinh có khả năng phân tích, tổng hợp, kết hợp 
để biết cách làm thế nào cân bằng các yếu tố liên quan ( khoa học, nghệ thuật, công 
nghệ, toán) để có được giải pháp tốt nhất trong thiết kế và xây dựng quy trình.
 MATH ( Toán học)
 Trong giáo dục STEAM, toán chính là cách đo lường, là số đếm, là các quy 
tắc, kiểu mẫu, hình khối, khối lượng, kích thước. Học sinh có kỹ năng toán học sẽ 
có khả năng thể hiện các ý tưởng một cách chính xác, có khả năng áp dụng những 
khái niệm và các kỹ năng toán học vào cuộc sống hàng ngày.
 Website: cpd.cdsptw.edu.vn Tel: 024372191570 3
 STEAM= STEM + ART
 Theo tác giả, yếu tố nghệ thuật là bao gồm không giới hạn các nghệ thuật khai 
phóng, từ nghệ thuật ngôn ngữ, nghiên cứu xã hội học, nghệ thuật về thể chất, mỹ 
thuật và âm nhạcmô hình này nhanh chóng được lan rộng đến nhiều nước như 
Anh, Úc, Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc Với trẻ nhỏ, nghệ thuật (Art) không 
chỉ là cái đẹp, nó còn là cách trẻ “viết” về cuộc sống, những điều trẻ cảm nhận 
được.
 Tiến sĩ Rob Furman, từng là Hiệu trưởng của một trường tiểu học tại Mỹ cho 
rằng: giáo dục STEAM sẽ là thiếu sót cho thế hệ tương lai nếu bỏ qua rèn luyện 
khả năng đọc hiểu và viết cho học sinh. Ông cũng dựa trên mô hình giáo dục tích 
hợp STREAM. 
 STREAM = STEM + ART +[reading + writing]
 STEAM nhưng đề nghị bổ sung thêm chữ R ( viết tắt cho từ đọc – Reading và 
từ viết – Writing) để trở thành chữ viết tắt là STREAM.
 Website: cpd.cdsptw.edu.vn Tel: 024372191570 4
 SỰ RA ĐỜI CỦA STEAM
 Trong hội nghị khoa học về giáo dục công nghệ Mỹ, có một báo cáo đề xuất 
mô hình giáo dục mới với sự kết hợp của yếu tố nghệ thuật (ART) vào trong giáo 
dục STEM và gọi đó là giáo dục STEAM
 STEAM được ra đời tại Mỹ trong khoảng những năm cuối của thế kỷ XX. 
STEAM gắn liền với cuộc cách mạng công nghệ lần thứ 4, với sự phát triển đột phá 
của công nghệ số và trí tuệ nhân tạo. Sự bùng nổ mạnh mẽ của khoa học công nghệ, 
kỹ thuật đem đến cho con người rất nhiều cơ hội như nâng cao thu nhập toàn cầu, 
cải thiện chất lượng dân cư trên toàn thế giới. Bên cạnh đó, nó đặt ra hàng loạt 
những thách thức đối với nguồn nhân lực, đòi hỏi con người phải có những kiến 
thức, kỹ năng để giải quyết các nhiệm vụ đa lĩnh vực. Sự phát triển của giáo dục 
STEAM đã đáp ứng được những yêu cầu đó. 
 Sau khi được thừa nhận tại Mỹ, STEAM được nhân rộng và phát triển ở nhiều 
quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam.Trong những năm trở lại đây, giáo dục 
STEM/STEAM không chỉ được ứng dụng tại bậc học phổ thông mà còn được ứng 
dụng khá rộng rãi trong bậc học Giáo dục mầm non. 
 LỢI ÍCH CỦA STEAM
 Giáo dục STEAM giúp trang bị cho học sinh những kiến thức toàn diện về 
khoa học
 Giáo dục STEAM là sự tổng hòa của 5 môn học: khoa học ( Science), công 
nghệ (Technology ), kỹ thuật (Engineering), nghệ thuật (Art) và toán (Math). Khi 
năm môn học này được kết hợp lại với nhau, học sinh sẽ được học tập theo một chu 
trình đảm bảo tính liên kết giữa các môn học thay vì học rời rạc các môn như cách 
học truyền thống. Tính liên kết giữa các môn học đảm bảo giúp các em học sinh dễ 
ghi nhớ các môn học liên quan đến nhau và ứng dụng các kiến thức vào các trường 
hợp khác nhau một cách dễ dàng.
 Giáo dục STEAM chú trọng đến việc ứng dụng các kiến thức đã học vào thực 
tế. Điều này giúp cho học sinh có thể vận dụng tối đa các kiến thức đã học vào giải 
 Website: cpd.cdsptw.edu.vn Tel: 024372191570 5
quyết các vấn đề trong cuộc sống hay xây dựng các ý tưởng của mình, qua đó càng 
hiểu sâu hơn về mảng kiến thức đó.
 Giáo dục STEAM giúp trẻ hình thành và phát triển năng lực giải quyết 
vấn đề
 Chương trình học của giáo dục STEAM chú trọng để học sinh tự khám phá và 
ứng dụng các kiến thức mới, giáo viên chỉ là người hỗ trợ, hướng dẫn trẻ hoạt động.
 Giáo dục STEAM giúp người học có được phong cách học tập khám phá, 
sáng tạo
 Học dựa vào khám phá là cách học chủ động lấy nền tảng là đặc tính tò mò 
tự nhiên vốn có của con người để dẫn dắt đến quá trình tự tìm kiếm và tự xây dựng 
kiến thức mới thông qua các bước giống như quá trình nghiên cứu khoa học.
 Học dựa vào khám phá có thể được phân thành 5 bước cơ bản:
 - Đặt câu hỏi
 - Thực hiện khảo sát
 - Thu nhận kết quả
 - Chia sẻ kết quả
 - Rút ra kết luận. 
 Website: cpd.cdsptw.edu.vn Tel: 024372191570 6
 ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN TRONG GIÁO DỤC STEAM
 Giáo dục STEAM tích hợp 5 lĩnh vực: Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, 
Toán và Nghệ thuật:
 Dạy học tích hợp là một xu hướng của nền giáo dục trên thế giới và Việt Nam 
trong những năm gần đây. Trong giáo dục STEAM, về hình thức có 3 cách tích hợp 
bao gồm: 
 - Tích hợp đa môn ( tích hợp theo chủ đề).
 - Tích hợp liên môn.
 - Tích hợp xuyên môn.
 Ở hình thức tích hợp đa môn, học sinh học các kiến thức và kỹ năng tách biệt 
trong mỗi môn nhưng có liên hệ đến chủ đề chung.
 Tích hợp liên môn là hình thức học các kiến thức và kỹ năng từ hai hoặc 
nhiều môn có liên hệ chặt chẽ với nhau giúp làm sâu sắc kiến thức và kỹ năng.
 Ở hình thức tích hợp xuyên môn: học sinh vận dụng các kiến thức và kỹ năng 
từ hai hoặc nhiều môn để áp dụng vào việc giải quyết các vấn đề thực tế trong cuộc 
sống hoặc làm phong phú trải nghiệm học tập. 
 Giáo dục TEAM là các hoạt động mang tính thực hành và trải nghiệm:
 Nhiều người ngộ nhận rằng: giáo dục Stem chỉ phù hợp với học sinh phổ 
thông và đại học. Thực tế không phải như vậy, càng các cấp học thấp việc ứng 
dụng STEAM càng trở nên dễ dàng bởi đặc trưng cơ bản của STEAM là các hoạt 
động mang tính thực hành và trải nghiệm. Theo đó để lĩnh hội kiến thức và kỹ năng 
của bài học, học sinh được sử dụng các giác quan và các phương tiện kỹ thuật hỗ 
trợ để tiến hành các cuộc khảo sát thực tế, những trải nghiệm từ thực tiễn và những 
thí nghiệm để tri giác thấy hoặc kiểm định một nghi ngờ của trẻ. 
 Giáo dục STEAM gắn liền với thực tiễn cuộc sống:
 Website: cpd.cdsptw.edu.vn Tel: 024372191570 7
 STEAM không bao giờ xa dời với cuộc sống thực tiễn. Mỗi hoạt động của 
STEAM đều được xây dựng dựa trên sự phong phú của cuộc sống thực tiễn và đem 
lại phục vụ cho cuộc sống thực tiễn trong một chừng mực phù hợp với khả năng 
của người học. Thực tiễn cuộc sống là trường học bất tận của trẻ. 
 Giáo dục STEAM hướng tới phát triển các kỹ năng của công dân trong thế 
kỷ 21
 Cuộc cách mạng khoa học công nghệ lần thứ 4 đã đặt ra cho con người nhiều 
thách thức, đòi hỏi một sự thay đổi lớn trong hệ thống các kỹ năng cơ bản. Các nhà 
khoa học cho rằng, để tồn tại và thích ứng trong cuộc cách mạng này, con người 
cần được trang bị các kỹ năng cơ bản như: tư duy phản biện, kỹ năng hợp tác, kỹ 
năng giao tiếp và khả năng sáng tạovv. 
 Giáo dục STEAM có tính hệ thống và kết nối kiến thức giữa các bài học
 Nếu trong quá trình học tập, học sinh được tham gia các hoạt động trải nghiệm 
khác nhau, các hoạt động thực hành khác nhau nhưng các bài học đó lại thiếu sự 
gắn kết, sự kế thừa và liên tục thì học sinh sẽ rơi vào các lỗ hổng kiến thức và rời 
rạc về mặt thông tin. Tất cả các hoạt động của STEAM cần dựa trên kiến thức 
“nền” của trẻ để từ đó, GV thiết kế các nhiệm vụ, các yêu cầu cao hơn nhằm đảm 
bảo tính vừa sức trong dạy học.
 Website: cpd.cdsptw.edu.vn Tel: 024372191570 8
 SỰ PHÙ HỢP CÚA STEAM TRONG GIÁO DỤC MẦM NON
 Giáo dục STEAM thỏa mãn và nuôi dưỡng trí tò mò của trẻ
 Tò mò, ham hiểu biết được coi là một đặc trưng cơ bản của trẻ ở lứa tuổi 
mầm non, tuy nhiên nếu đặc điểm này không được vun xới, nó cũng dễ dàng mất đi 
khi trẻ lớn lên. Óc tò mò,ham hiểu biết cũng là một phẩm chất có thể nuôi dưỡng và 
phát triển thông qua giáo dục. Giáo dục STEAM tạo ra cho trẻ một môi trường để 
thỏa mãn trí tò mò và kích thích hứng thú nhận thức của trẻ. Chúng có thể làm việc 
một cách say mê chính bởi sự dẫn đường của óc tò mò. Những trải nghiệm từ 
STEAM đem lại vừa kích thích trí tò mò, vừa nuôi dưỡng óc khám phá của trẻ.
Giáo dục STEAM phù hợp với đặc điểm nhận thức cảm tính của trẻ mầm non
 Đặc điểm tư duy của trẻ mầm non là tư duy trực quan, trẻ chỉ nhận thức được 
sự vật khi được tri giác chúng với tất cả các giác quan của mình. Chúng không học 
được những kiến thức hàn lâm, vĩ mô mà trẻ học về tất cả những gì diễn ra xung 
quanh, ngay trong chính cuộc sống thực. Trẻ học không chỉ để ghi nhớ và trả bài, 
mà trẻ học nhanh nhất khi điều đó được ứng dụng vào chính cuộc sống hàng ngày. 
Vì thế, mỗi kiến thức hay kỹ năng sẽ trở nên có nghĩa với trẻ khi bài học đó gắn với 
việc tạo ra một sản phẩm cụ thể và hữu ích. Trẻ con luôn tò mò nên các em là những 
nhà khoa học bẩm sinh. Vì thế, học STEAM tốt nhất từ lứa tuổi mầm non.
 DẠY HỌC DỰA TRÊN TRUY VẤN
 Tất cả các bài học của STEAM đều dựa trên truy vấn. Học tập theo truy vấn là 
một phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Thay vì giáo viên trình bày cho trẻ 
kiến thức, kỹ năng đãđịnh sẵn thì yêu cầu trẻ tự đặt ra các câu hỏi kiểu “điều tra” và 
tiến hành “tìm kiếm tri thức” để đi đến kết luận về các sự vật, hiện tượng trong thế 
giới xung quanh.
 Quá trình hoạt động/ khám phá của trẻ được định hướng bởi những vấn đề, 
những câu hỏi được trẻ đặt ra và hoạt động khám phá của trẻ sẽ được tiếp diễn từ 
 Website: cpd.cdsptw.edu.vn Tel: 024372191570 9
những nội dung mà trẻ chưa biết, trẻ có nhiệm vụ tìm kiếm câu trả lời thông qua hoạt 
động khám phá. Khi tổ chức dạy học dựa trên truy vấn, giáo viên cần chú ý một số 
yêu cầu như: 
 - Từ những vấn đề thú vị của thực tiễn để khơi gợi trí tò mò, thích khám phá 
của trẻ.
 - Khuyến khích và hướng dẫn trẻ cách đặt câu hỏi để giải quyết các vấn đề ( cái 
gì? Nó như thế nào? Dùng để làm gì? Làm như thế nào để?...)
 - Hướng dẫn trẻ cách khảo sát và thu thâp thông tin
 - Cung cấp môi trường để trẻ thu thập và “ghi chép”, lưu giữ lại kết quả
 - Tổ chức cho trẻ thảo luận và chia sẻ kết quả hoạt động
 - Giáo viên cần có những kết luận với câu trả lời tìm được của trẻ.
 Website: cpd.cdsptw.edu.vn Tel: 024372191570