Bài giảng Ngữ văn 7 (Cánh diều) - Bài: Vẻ đẹp bài thơ Tiếng gà trưa - Trường THCS Thái Sơn

 TRÒ CHƠI 
 www.themegallery.com TRÒ CHƠI HỘP QUÀ BÍ MẬT Câu 1: Mục đích chính của nghị luận văn 
 học là gì? 
 - Thuyết phục người đọc về một vấn đề văn học.
 Chúc bạn 
 may mắn 
 lần sau! Câu 2: Nội dung của bài nghị luận văn học là gì?
- Phân tích vẻ đẹp nội dung hoặc nghệ thuật của tác phẩm
 Con nhận 
 được 1 
 điểm tốt! Câu 3: Các yếu tố của bài NLVH là gì? 
Các yếu tố của bài NLVH: ý kiến, lí lẽ, bằng chứng
 Con nhận 
 được 1 
 điểm tốt! Câu 4: Bức tranh này gợi em nhớ đến bài thơ nào em đã 
 học?
Tiếng gà trưa (Xuân Quỳnh)
 Con nhận 
 được 1 lời 
 khen! TIẾT 6,47:
VẺ ĐẸP BÀI THƠ TIẾNG GÀ TRƯA
 Đinh Trọng Lạc 1I.. Tác Tìmgiả: hiểu chung
- Nhà nghiên cứu: Đinh Trọng Lạc (1928- 2000) quê ở Hà Nội.
2. Tác phẩm:
 a. Xuất xứ: Bài viết được in trong sách “Vẻ đẹp ngôn ngữ văn học qua các bài tập đọc
 lớp 4, 5”
 b. Thể loại: Nghị luận văn học
 c. Phương thức biểu đạt: Nghị luận
 d. Bố cục: 4 phần
 - Phần 1: từ đầu...tuổi thơ →Vẻ đẹp khổ thơ thứ nhất
 - Phần 2: tiếp ...vui sướng → Vẻ đẹp khổ thơ thứ hai
 - Phần 3: tiếp...của bà → Vẻ đẹp của sáu dòng thơ đặc biệt trong bài
 - Phần 4: Còn lại → Vẻ đẹp khổ cuối. II. Tìm hiểu chi tiết văn bản
 1. Đặc điểm kiểu bài nghị luận văn học của văn bản 
 Vấn đề nghị 
 luận
 Phương 
 Trình tự 
 pháp nghị 
 nghị luận
 luận
 Mục đích 
 nghị luận II. Tìm hiểu chi tiết văn bản
 1. Đặc điểm kiểu bài nghị luận văn học của văn bản 
 Vấn đề nghị luận
 - Đặc sắc về nội dung và hình thức nghệ thuật của bài thơ “Tiếng gà trưa”.
 → Nhan đề: Thể hiện khái quát vấn đề nghị luận 1. Đặc điểm kiểu bài nghị luận văn học của văn bản 
 Trình tự nghị luận
- Cảm xúc được bắt nguồn từ âm thanh tiếng gà khơi nguồn nỗi nhớ về tuổi 
thơ, kí ức về người bà.
- Cảm xúc được tiếp nối bằng kỉ niệm và cảm xúc biết ơn, yêu kính bà.
- Cuối cùng lắng đọng ở mục đích chiến đấu cao đẹp của người chiến sĩ ở 
khổ thơ cuối.
 → Bám sát mạch cảm xúc bài thơ “Tiếng gà trưa”. 1. Đặc điểm kiểu bài nghị luận văn học của văn bản 
 Mục đích nghị luận
- Giúp người đọc hiểu được sự độc đáo nghệ thuật (ngôn từ, biện pháp tu
từ, nhịp điệu) và nét đặc sắc nội dung (tình cảm bà cháu, tình cảm gia đình,
tình yêu quê hương đất nước) của bài thơ “Tiếng gà trưa”.
 → Khơi gợi và bồi dưỡng cho người đọc tình yêu đối với tác phẩm văn
 chương và tình cảm gia đình cao quý 1. Đặc điểm kiểu bài nghị luận văn học của văn bản 
 Phương pháp nghị luận
- Người viết đưa ra lí lẽ và bằng chứng để làm sáng tỏ cho ý kiến. 2. Hệ thống ý kiến, lí lẽ, bằng chứng
 HOẠT ĐỘNG NHÓM
(1) Tìm hệ thống ý kiến, lí lẽ và bằng chứng trong
từng đoạn.
(2) Em có nhận xét gì về cách lập luận của tác giả?
(3) Qua hệ thống ý kiến, lí lẽ và bằng chứng trong
từng đoạn, em thấy tác giả đã thể hiện thái độ gì? 2. Hệ thống ý kiến, lí lẽ, bằng chứng
 Ý kiến 1: Vẻ đẹp của khổ thơ thứ nhất
 Đặc sắc về nghệ thuật Đặc sắc về nội dung
 Khổ thơ có nhiều nét đặc sắc độc đáo về lặp âm, dấu Khổ thơ thứ nhất là nguồn mạch cảm xúc của
 Lí lẽ chấm lửng, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác bài thơ, âm thanh tiếng gà khơi gợi nỗi nhớ về
 tuổi thơ, về bà kính yêu.
 + Dòng thơ thứ tư “Cụccục tác cục ta”: phép lặp âm, “Khổ thơ đầu kể chuyện anh bộ đội trên đường
 dấu chấm lửng + tác dụng hành quân, khi dừng chân bên một xóm nhỏ,
Dẫn chứng + So sánh âm thanh “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh nghe tiếng gà nhảy ổ”...
 với âm thanh tiếng gà trong thơ Trần Đăng Khoa. “Tiếng gà cũng làm kí ức ta quay lại với những
 + Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác + tác dụng. kỉ niệm tuổi thơ”. 2. Hệ thống ý kiến, lí lẽ, bằng chứng
 Ý kiến 2: Vẻ đẹp của khổ thơ thứ hai
 Đặc sắc về nghệ thuật Đặc sắc về nội dung
 - Nghệ thuật so sánh, đảo ngữ, kết hợp tự sự và miêu tả, kết cấu - Tiếng gà trưa đã gợi về trong tâm hồn
 sóng đôi và lặp từ vựng khiến lời thơ ấn tượng, góp phần thể hiện người cháu – người chiến sĩ những kỉ niệm
 Lí lẽ
 cảm xúc trong bài. Những kỉ niệm trở nên lung linh, hấp dẫn và tuổi thơ thiếu thốn, khó khăn sống bên bà
 sống động. những đong đầy niềm vui lấp lánh.
 + Mỗi câu kể là một câu tả... - “Tiếng gà trưa đã đưa anh chiến sĩ trở lại kỉ
 + Câu thơ kết cấu sóng đôi và lặp từ vựng “này” để chỉ và người niệm về người bà tần tảo, suốt đời lo toan để
Dẫn chứng
 nghe lưu ý tưởng tượng người cháu được vui sướng”.
 + So sánh, đảo ngữ làm cho bức tranh gà mái vàng trở nên đẹp đẽ 2. Hệ thống ý kiến, lí lẽ, bằng chứng
 Ý kiến 3: Vẻ đẹp của 6 dòng thơ đặc biệt trong bài
 Đặc sắc về nghệ thuật Đặc sắc về nội dung
 - Khổ thơ có nét độc đáo về nhịp điệu chậm, buồn và cấu - Sáu dòng thơ là những độc thoại trong tâm hồn
 trúc để thể hiện cảm xúc mênh mang, mang nặng suy tư, người cháu, giàu chất suy tưởng khi người cháu
 Lí lẽ
 chiêm nghiệm của người cháu khi nghĩ về bà, tình yêu nhận ra, suy ngẫm về tình yêu thương, sự tần tảo,
 thương của bà. lo lắng hi sinh của bà dành cho mình
 + Sáu dòng thơ chỉ làm thành một câu đơn - “Nhịp điệu khổ thơ là nhịp điệu chậm rãi của độc
 + Mỗi dòng chỉ gồm năm tiếng nhưng có cách ngắt nhịp thoại, bên trong đầy chất suy tưởng... Chi tiết nhỏ
Dẫn chứng
 khác dòng kia. bé thế, đơn giản là thế mà chứa đựng một tình yêu
 thương sâu sắc, vô bờ bến của bà” 2. Hệ thống ý kiến, lí lẽ, bằng chứng
Ý kiến 4:Vẻ đẹp của khổ thơ cuối: “Khổ thơ cuối là hay nhất, cảm động nhất” 
 Đặc sắc về nghệ thuật Đặc sắc về nội dung
 - Khổ thơ có lời độc thoại đầy cảm xúc của người - Khổ thơ cuối thể hiện những tình cảm cao đẹp nhất, mục
 chiến sĩ và điệp ngữ “Vì” đích chiến đấu của người chiến sĩ: vì tình yêu với bà, với
 Lí lẽ
 xóm làng, với Tổ quốc và vì tình yêu với tuổi thơ, với tiếng
 gà bình yên mỗi sớm mai.
 + Anh chiến sĩ thốt lên tiếng gọi cảm động, làm - Khổ thơ cuối chứa đựng “những tình cảm thiêng liêng, cao
 cho lời nói độc thoại bên trong hiển hiện như lời quý, sâu sắc và chân thành”
 Dẫn chứng đối thoại sống động... - Khổ thơ cuối thể hiện “ý chí chiến đấu mạnh mẽ vì Tổ
 + Việc lặp lại từ “Vì” ở đầu các dòng thơ đã góp quốc, vì nhân dân, những người thân yêu trong gia đình,
 phần thể hiện... người bà yêu quý với bao kỉ niệm tuổi thơ” Em học hỏi được điều → Lời văn giàu cảm xúc,
gì từ cách viết của tác bám sát đặc trưng văn bản
 giả để cảm nhận và thơ; lí lẽ và dẫn chứng giàu
phân tích vẻ đẹp của sức thuyết phục.
 một bài thơ? 3. Giá trị nhận thức
- Văn bản nghị luận này giúp em hiểu thêm được đặc sắc nghệ thuật và nội 
dung bài thơ “Tiếng gà trưa”.
 - Văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Tiếng gà trưa” đã bồi đắp tâm hồn em về 
 tình cảm gia đình, tình cảm bà cháu, tình yêu Tổ quốc, quê hương; tạo động 
 lực để em tiếp tục học tập và cống hiến.