Bài giảng Ngữ văn 8 - Bài 26, Tiết 111: Hội thoại - Cao Thị Duyên

Trường: THCS Quang Trung – Ngô Quyền 
Lớp: 8B1 
Giáo viên: Cao Thị Duyên 
VỀ DỰ TIẾT HỌC CHUYÊN ĐỀ CỤM 
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
A 
B 
1) Lúc bấy giờ, ta cùng các ngươi sẽ bị 
bắt, đau xót biết chừng nào! 
 a. Hành động hỏi 
2) Bác trai đã khá rồi chứ? 
 b. Hành động bộc lộ cảm xúc 
3) Hãy vẽ ngay cho ta một chiếc thuyền! 
 c. Hành động điều khiển 
4) Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một 
bến vắng như thường lệ. 
 d. Hành động hứa hẹn 
 e. Hành động trình bày 
Nối thông tin ở cột A với thông tin tương ứng ở cột B 
Bài 26 – Tiết 111 
Hội thoại 
Đoạn trích: 
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: 
 Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không? 
[] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. 
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: 
 Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. 
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: 
 Sao lại không vào?Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! 
 Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: 
 Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. 
Đoạn trích: 
[] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: 
 Sao cô biết mợ con có con? 
 Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. [] 
 Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá như những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. 
 Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai tôi, nhìn vào mặt tôi nghiêm nghị: 
 Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao? 
 Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: 
 Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ? 
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu ) 
Quan hệ gia đình (dòng họ) 
Người cô 
Bé Hồng 
Vai trên 
Vai dưới 
 Tìm những chi tiết thể hiện thái độ của người cô đối với chú bé Hồng và nhận xét về cách xử sự của nhân vật? 
 Tìm những chi tiết cho thấy bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình để giữ thái độ lễ phép. Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy? 
Thảo luận đôi 
Thời gian: 3 phút 
[] 
 Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không? 
[] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. [] 
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: 
 Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! 
 [] Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: 
 Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. 
[] 
 ( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu ) 
 + Thái độ không đúng mực, thiếu thiện chí với cháu ruột của mình. 
 + Thái độ của bà cô thật đáng chê trách . 
[] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. [] 
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: 
 Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. 
[] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: 
 Sao cô biết mợ con có con? 
 Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. [] 
 Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. 
 [] 
( Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu ) 
 Bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình để giữ thái độ lễ phép, tôn trọng người trên. 
Trò chơi “ Ai nhanh hơn? ” 
? 
Một học sinh lớp 8 
Trong gia đình 
Trong nhà trường 
Ông bà 
Bố mẹ 
Anh chị 
Em 
Thầy cô 
Anh chị khối 9 
Bạn cùng khối 
Các em khối 6,7 
Các mối quan hệ vai xã hội: 
Luật chơi  
 Trong thời gian 1 phút 30 giây, lần lượt từng thành viên trong đội lựa chọn từ ngữ thích hợp để xác định vai xã hội của bản thân học sinh lớp 8 trong các mối quan hệ. 
- Đội 1: Các mối quan hệ trong gia đình. 
- Đội 2: Các mối quan hệ trong nhà trường. 
Một học sinh lớp 8 
Trong gia đình 
Trong nhà trường 
Ông bà 
Bố mẹ 
Anh chị 
Em 
Thầy cô 
Anh chị khối 9 
Bạn cùng khối 
Các em khối 6,7 
Các mối quan hệ vai xã hội: 
Một học sinh lớp 8 
Trong gia đình 
Trong nhà trường 
Ông bà 
Bố mẹ 
Anh chị 
Em 
Thầy cô 
Anh chị khối 9 
Bạn cùng khối 
Các em khối 6,7 
Các mối quan hệ vai xã hội: 
Một học sinh lớp 8 
Trong gia đình 
Trong nhà trường 
Ông bà 
Bố mẹ 
Anh chị 
Em 
Thầy cô 
Anh chị khối 9 
Bạn cùng khối 
Các em khối 6,7 
Cháu 
Con 
Em 
Anh – chị 
Học trò 
Em 
Bạn bè 
Anh – chị 
Các mối quan hệ vai xã hội: 
Vai dưới 
Vai trên 
Vai dưới 
Vai ngang hàng 
Vai trên 
Đa dạng 
GHI NHỚ 
 - Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối 
với người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác định 
bằng các quan hệ xã hội: 
 + Quan hệ trên – dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ 
bậc trong gia đình và xã hội). 
 + Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình). 
- Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi 
người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, 
mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách 
nói phù hợp. 
Bài tập 1/SGK.T94) 
 Hãy tìm những chi tiết trong bài “Hịch tướng sĩ” thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc, vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền. 
 (Đoạn văn: “ Nay các người nhìn chủ nhục mà không biết lo Ta viết bài hịch này để các ngươi biết bụng ta ”) 
 Chi tiết thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc, vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền: 
 - Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn. 
- Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức, nghe nhạc thái thường để đãi yến ngụy sứ mà không biết căm. [] 
Quan hệ tướng – sĩ (vai trên dưới) 
 Lúc bấy giờ, ta cùng các ngươi sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào! 
- Chẳng những thái ấp của ta không còn, mà bổng lộc các ngươi cũng mất; chẳng những gia quyến của ta bị tan, mà vợ con các ngươi cũng khốn; chẳng những xã tắc tổ tông ta bị giày xéo, mà phần mộ cha mẹ các ngươi cũng bị quật lên[] 
Quan hệ của những người cùng cảnh ngộ 
(vai ngang hàng) 
 Bài tập 2/ SGK.T94 
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo: 
 Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc làoThế là sung sướng. 
 Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thế là sung sướng. 
 Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo: 
Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước. 
 Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác 
(Nam Cao, “ Lão Hạc ”) 
Đoạn trích: 
 Bài tập 2 /SGK.T94 
Hoạt động nhóm (Thời gian:3 phút) 
Nhóm 1: Dựa vào đoạn trích và những điều em đã biết về truyện Lão Hạc , hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc hội thoại trên? 
Nhóm 2: Gạch chân những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với lão Hạc? Em có nhận xét gì về từ ngữ xưng hô của ông giáo đối với lão Hạc? 
Nhóm 3: Gạch chân những chi tiết trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo ? Những chi tiết thể hiện sự không vui và sự giữ ý của lão Hạc? Em có nhận xét gì về từ ngữ xưng hô của lão Hạc đối với ông giáo ? 
 Bài tập 2 /SGK.T94 
Hoạt động nhóm (Thời gian:3 phút) 
Nhóm 1: Dựa vào đoạn trích và những điều em đã biết về truyện Lão Hạc , hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc hội thoại trên? 
Nhóm 2: Gạch chân những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với lão Hạc? Em có nhận xét gì về từ ngữ xưng hô của ông giáo đối với lão Hạc? 
Nhóm 3: Gạch chân những chi tiết trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo ? Những chi tiết thể hiện sự không vui và sự giữ ý của lão Hạc? Em có nhận xét gì về từ ngữ xưng hô của lão Hạc đối với ông giáo ? 
Nhóm 1 
 Vai xã hội 
 Nhân vật 
Ông giáo 
Lão Hạc 
Xét về tuổi tác 
Vai dưới 
Vai trên 
Xét về địa vị 
Vai trên 
Vai dưới 
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo: 
 Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc làoThế là sung sướng. [] 
Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước. 
 Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác 
(Nam Cao, “ Lão Hạc ”) 
+ Ông giáo gọi lão Hạc là “ cụ ”, xưng hô gộp hai người “ ông con mình ”: thể hiện sự kính trọng người già; 
+ Xưng là “ tôi ”: thể hiện quan hệ bình đẳng. 
Nhóm 2: 
Nhận xét : 
[] 
 Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thế là sung sướng. 
 Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo: 
Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước. 
 Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác. 
(Nam Cao, “ Lão Hạc ”) 
 Nhận xét: 
+ Lão Hạc gọi người đối thoại với mình là “ ông giáo ” dùng từ “ dạy ” thay cho từ “ nói ”: thể hiện sự tôn trọng. 
+ Xưng hô gộp hai người “ chúng mình ”, cách nói cũng xuề xòa “ nói đùa thế ”: thể hiện sự thân tình. 
Nhóm 3 
Video “Câu hỏi quan trọng nhất” 
Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài 
 1/ Bài cũ: 
 - Học thuộc ghi nhớ. 
 - Hoàn thiện bài tập trong sách giáo khoa, vở bài tập. 
 2/ Bài mới: 
 - Soạn bài: “Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận”. 
. 
VÀ CÁC EM HỌC SINH 
TRÂN TRỌNG CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ