Bài giảng môn Giáo dục công dân 7 - Bài 9: Xây dựng gia đình văn hóa

Bài 9XÂY DỰNG GIA ĐÌNH VĂN HÓA  
Bài 9XÂY DỰNG GIA ĐÌNH VĂN HÓA 
1.TRUYỆN ĐỌC 
 MỘT GIA ĐÌNH VĂN HÓA 
 Cô Hòa là một y tá có dáng người nhỏ nhắn và gương mặt dễ mến. Nhiều năm qua, cô đã cùng chồng con nỗ lực phấn đấu xây dựng gia đình mình trở thành một gia đình văn hóa tiêu biểu. 
 Ai đến thăm ngôi nhà xinh xắn của gia đình cô cũng thấy đó là một gia đình hạnh phúc. Chồng cô là một bác sĩ, đang công tác tại T rung tâm Y tế huyện nhà. Cô chú có một con trai đang học lớp 6. Là một phụ nữ đảm đang, cô vừa hoàn thành tốt công tác ở cơ quan, vừa quán xuyế n việc nhà, chăm sóc, nuôi dạy con chu đáo. Ngoài giờ làm việc ở cơ quan, cô chú lo tăng gia sản xuất cải thiện đời sống. Trồng mía và rau quả, chăn nuôi gia súc, gia cầm. Ngôi nhà nhỏ bé gia đình cô đang sống chính là kết quả công sức lao động và tiết kiệm của cô chú trong nhiều năm qua. Trong gia đình cô, mọi người luôn chia sẻ, giúp đỡ nhau mọi công việc. Bạn Tú , con trai của cô chú tuy còn nhỏ nhưng đã biết giúp đỡ cha mẹ nhiều việc như dọn dẹp nhà cửa, cắt cỏ cho bò, chăm sóc cây trồng.. .  
 Trong nhà cô, đồ đạc được xếp đặt gọn gàng, đẹp mắt. Mọi sinh hoạt của gia đình đều có giờ giấc nhất định, ai cũng chăm lo hoàn thành công việc của mình. Không khí gia đình luôn đầm ấm vui vẻ. B ữ a cơm chiều là lúc mọi người quây quần , chia sẻ với nhau những điều vui buồn sau một ngày lao động, học tập . Buổi tối , người nào việc ấy: c ô chú đọc sách báo hoặc trao đổi công việc chuyên môn, bạn Tú ngồi vào góc học tập của mình. Cô chú luôn là tấm gương sáng cho con và chú ý rèn cho con những thói quen tốt. Vì vậy , Tú luôn là một học sinh chăm ngoan. Năm năm liền , bạn đều đạt “ H ọc sinh giỏi ”. Cô chú đều được công nhận là C hiến sĩ thi đua của tỉnh nhiều năm .  
 Gia đình cô Hòa còn tích cực đóng góp xây dựng nếp sống văn hóa ở khu dân cư. Cô chú đã gương mẫu đi đầu và vận động bà con thường xuyên làm vệ sin h môi trường và chống các tệ nạn xã hội . Cô chú luôn quan tâm giúp đỡ bà con lối xóm. Ai ốm đau, bệnh tật tìm đến nhà cũng đều đ ược cô chú tận tình giúp đỡ. 
 Sự phấn đấu của mọi thành viên sẽ góp phần xây dựng gia đình văn hóa. 
 Phỏng theo Đào Khải  ( Bản tin số 4/2001 của Ban Chỉ đạo xây dựng đời sống văn hóa, Bộ văn hóa-Thông tin) 
 a) Em có nhận xét gì về nếp sống của gia đình cô Hoà ? 
 Gia đình cô Hòa là một gia đình nề nếp, đầm ấm và hạnh phúc. Mọi người trong gia đình yêu thương nhau, thực hiện tốt bổn phận và trách nhiệm của mình. Một gia đình gương mẫu đi đầu xây dựng nếp sống văn hóa ở khu dân cư. 
b) Mọi thành viên trong gia đình cô Hoà đã làm gì để xây dựng gia đình mình thành gia đình văn hoá ? 
- Cô Hòa: Vừa hoàn thành công tác ở cơ quan, vừa quán xuyến việc nhà, chăm sóc, nuôi dạy con chu đáo. 
- Hai vợ chồng: tăng gia sản xuất, chăn nuôi, cải thiện đời sống. 
- Bạn Tú: chăm học, giúp cha mẹ dọn dẹp nhà cửa, chăm sóc cây trồng, cắt cỏ cho bò. 
- Mọi người luôn chia sẻ giúp đỡ nhau trong mọi công việc. 
- Gia đình đầm ấm vui vẻ. 
- Gia đình cô chú tích cực xây dựng nếp sống ở khu dân cư, vận động bà con làm vệ sinh môi trường, chống các tệ nạn xã hội. 
2. NỘI DUNG BÀI HỌC 
a. Thế nào là gia đình văn hoá ? 
- Gia đình hoà thuận, hạnh phúc, tiến bộ. 
- Thực hiện kế hoạch hoá gia đình. 
- Đoàn kết với xóm giềng. 
- Làm tốt nghĩa vụ của công dân. 
Gia đình vui vẻ hạnh phúc 
Kế hoạch hóa gia đình 
Đoàn kết cộng đồng 
Tiêu chuẩn gia đình văn hóa 
GIA 
ĐÌNH 
VĂN 
HÓA 
Thực hiện nghĩa vụ công dân 
GIA ĐÌNH VĂN HÓA 
 - Ông bà, cha mẹđược quan tâm chăm sóc chu đáo. 
 Vợ chồng hoà thuận, bình đẳng, thuỷ chung. 
 Người lớn trong gia đình là gương tốt cho con cháu. 
 Con cháu chăm học, chăm làm, lễ phép hiếu thảo. 
 Mọi thành viên đều hoàn thành tốt nhiệm vụ lao động, học tập. 
 Nếp sống thanh lịch, văn minh. 
 Cưới, giỗ tết, sinh nhật, mừng thọ... theo đời sống mới. 
 Gia đình hoà thuận, hạnh phúc, tiến bộ: 
- Giúp đỡ xóm giềng trong lúc khó khăn, hoạn nạn, hỗ trợ nhau phát triển kinh tế. 
 Không xâm phạm mọi quyền lợi của láng giềng về đời sống riêng, giữ sự yên bình, ổn định nơi thôn xóm. 
 Không mâu thuẫn, gây lộn, cãi nhau. 
 Thực hiện nghiêm túc các quy ước của cộng đồng. 
 Đoàn kết với xóm giềng: 
 - Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ công dân: nộp thuế, tham gia lao động công ích, làm nghĩa vụ quân sự, tích cực phòng chống đại dịch Covid -19... 
 Không vi phạm tệ nạn xã hội, trật tự an toàn giao thông; không mê tín dị đoan. 
 Không kinh doanh, lưu hành và sử dụng văn hoá phẩm có nội dung xấu, không lành mạnh. 
 Thực hiện nếp sống văn hoá nơi công cộng. 
 Tích cực giữ gìn và cải tạo môi trường. 
Làm tốt nghĩa vụ của công dân: 
TIÊU CHUẨN VĂN HÓA Ở ĐỊA PHƯƠNG 
 1 . Thực hiện tốt đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; quy định, quy ước của địa phương. 
 2 . Có ý thức giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; xây dựng cảnh quan môi trường, nếp sống văn hóa công cộng. 
 3 . Không sử dụng văn hóa phẩm thuộc loại cấm lưu hành; không vi phạm các quy định về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội. 
 4 . Tham gia đầy đủ các sinh hoạt, hội họp ở cộng đồng . 
 5 . Vợ chồng bình đẳng, tôn trọng thương yêu giúp đỡ nhau, có trách nhiệm nuôi con khỏe, dạy con ngoan, đối xử công bằng với các con. 
 6 . Người lớn (ông, bà, cha, mẹ ,anh, chị) sống mẫu mực. 
 7 . Con cháu hiếu thảo, chăm ngoan lễ phép, làm tròn bổn phận chăm sóc ông bà, bố mẹ và người thân trong gia đình. 
 8 . Nhà cửa ngăn nắp; có nhà tắm, nhà tiêu hợp vệ sinh và sử dụng nước sạch. Trẻ em trong độ tuổi đi học được đến trường. 
 9 . Đoàn kết tương thân tương ái, tích cực tham gia các phong trào thi đua, hoạt động văn hóa xã hội từ thiện nhân đạo của địa phương. 
 10 . Kinh tế gia đình ổn định , tiêu dùng hợp lý, tiết kiệm; có kế hoạch phát triển kinh tế, làm giàu chính đáng. 
 11 . Các thành viên trong gia đình đều hoàn thành nhiệm vụ sản xuất kinh doanh, công tác, học tập. 
SINH HOẠT VĂN HÓA LÀNH MẠNH 
Trái ngược với gia đình văn hóa là gì? 
Quan sát các bức ảnh trên em có suy nghĩ gì? 
 NHỮNG ĐIỀU NÊN TRÁNH TRONG GIA ĐÌNH 
BẠO LỰC GIA ĐÌNH 
TRỌNG NAM KHINH NỮ 
TỆ NẠN XÃ HỘI 
SINH HOẠT THIẾU LÀNH MẠNH, BẠO LỰC GIA ĐÌNH 
Hai gia đình trên đây, gia đình nào hạnh phúc ? 
1 
2 
b. Ý nghĩa của gia đình văn hóa: 
 - Gia đình thực sự là tổ ấm, nuôi dưỡng , giáo dục mỗi con người.- Gia đình có bình yên thì xã hội mới ổn định . - Xây dựng gia đình văn hoá là góp phần xây dựng xã hội văn minh . tiến bộ. 
c. Trách nhiệm của các thành viên trong gia đình và của học sinh trong việc xây dựng gia đình văn hóa: 
 -Trách nhiệm của thành viên trong gia đình: 
+ Thực hiện tốt bổn phận, trách nhiệm của mình với gia đình 
+ Sống giản dị, không ham những thú vui thiếu lành mạnh, không sa vào tệ nạn xã hội. 
-Trách nhiệm của học sinh: 
+ Chăm ngoan, học giỏi. 
+ Kính trọng, giúp đỡ ông bà, cha mẹ, thương yêu anh chị em. 
+ Không đua đòi ăn chơi, không làm điều gì tổn hại đến danh dự gia đình. 
Chăm chỉ học tập 
Kết quả học tập làm vui lòng bố mẹ 
Người con hiếu thảo 
Lễ phép với người lớn 
Chia sẻ nỗi đau với đồng bào bị lũ lụt 
Chăm sóc cây xanh, dọn vệ sinh 
Chấp hành luật lệ giao thông 
Em quan tâm đến gia đình tới mức nào ? 
Ghi ngày sinh nhật của bố mẹ em ? 
Bố em có bao nhiêu đôi giày (dép) để đi làm trong một năm? 
 Anh, chị hoặc em của em thích ăn món gì nhất ? 
Em đã nói câu này với mẹ mấy lần từ khi học lớp 7 ? 
Em có hay nói lời cảm ơn với mọi người trong gia đình mình không? 
Đã bao giờ em nghĩ... 
Ngày gia đình Việt Nam là ngày, tháng nào? 
Ngày hạnh phúc là ngày, tháng nào ? 
KẾT QUẢ 
Em trả lời được cả 8 câu hỏi: Em là người quan tâm đến gia đình và mọi người đều yêu quý bạn. Em có nhiều thói quen tốt. 
Em trả lời được 5/8 câu: Em có quan tâm đến gia đình nhưng hay cảm thấy mọi người trong nhà chưa thật để ý đến mình. Yên tâm đi mọi người luôn bên bạn khi bạn cần. 
Em trả lời dưới 5 câu hỏi: Cần xem lại cách ứng xử của mình đừng đổ lỗi cho mọi người. Em luôn có cơ hội để thay đổi . 
Các em nghe bài hát “Ba ngọn nến lung linh” của Ngọc Lễ. 
BA NGỌN NẾN LUNG LINH 
Các em nhớ làm bài tập trong SGK. 
Để thực hiện gia đình văn hóa, gia đình em và bản thân em đã: 
- Các thành viên trong gia đình: 
   + Yêu thương, quan tâm, chăm sóc đùm bọc lẫn nhau; 
   + Chia sẻ công việc và hoàn thành trách nhiệm, bổn phận của mình; 
   + Biết kính trên nhường dưới; 
   + Sống chan hòa với hàng xóm láng giềng, tham gia các hoạt động của khu dân cư; 
   + Bố mẹ cố gắng làm kinh tế, con cái giúp bố mẹ việc nhà và chăm ngoan học giỏi. 
- Bản thân em: 
   + Vâng lời ông bà, bố mẹ, nhường nhịn em. 
   + Cố gắng chăm ngoan học giỏi, cháu ngoan Bác Hồ. 
   + Lễ phép, gọi dạ bảo vâng với những người lớn tuổi hơn. 
   + Sống gần gũi với hàng xóm, vui chơi với các bạn cùng trang lứa. 
3.BÀI TẬP a) Hãy tìm hiểu kĩ nội dung và các tiêu chuẩn của gia đình văn hoá tại địa phương em và nhận xét việc thực hiện tiêu chuẩn gia đình văn hoá của gia đình em, của bản thân em. 
b) Em hãy nhận xét về đời sống vật chất và tinh thần của các loại gia đình sau : 
- Gia đình đông con ; 
- Gia đình giàu có nhưng con cái ăn chơi, đua đòi ; 
- Gia đình có hai con đều ngoan ngoãn, chăm học, chăm làm. 
Theo em, có phải gia đình giàu có thì bao giờ cũng hạnh phúc, tiến bộ ? 
- Gia đình đông con: nghèo túng, vất vả, bất hạnh không thể hạnh phúc được. 
- Gia đình giàu có nhưng con cái ăn chơi, đua đòi: Đời sống vật chất có thể đầy đủ nhưng đời sống tinh thần không lành mạnh, con cái đua đòi ăn chơi, dễ sa vào các tệ nạn xã hội, trở thành nỗi bất hạnh cho gia đình, danh dự gia đình bị tổn hại. 
- Gia đình có 2 con đều ngoan ngoãn, chăm học, chăm làm: Đây là loại gia đình văn hóa. Có thể đời sống vật chất đầy đủ hay còn khó khăn, nhưng con cái của gia đình có trách nhiệm và bổn phận với gia đình, chăm ngoan, học giỏi, hiếu thảo. 
c) Trong gia đình, mỗi người đều có thói quen và sở thích khác nhau. Theo em, làm thế nào để có được sự hoà thuận và không khí đầm ấm, hạnh phúc trong gia đình ? 
- Trước hết mọi người trong gia đình phải tôn trọng sở thích cá nhân của từng thành viên, không can thiệp thô bạo. 
- Nhường nhịn nhau. 
- Trao đổi, góp ý kiến cho nhau khi có những thói quen chưa tốt 
d) Em đồng ý với những ý kiến nào sau đây ? Giải thích vì sao em đồng ý hoặc không đồng ý : 
(1) Việc nhà là việc của mẹ và con gái ; 
(2) Trong gia đình nhất thiết phải có con trai ; 
(3) Không cần có sự phân công chặt chẽ công việc trong gia đình 
(4) Gia đình có nhiều con là gia đình hạnh phúc ; 
(5) Con cái có thể tham gia bàn bạc các công việc gia đình ; 
(6) Trong giạ đình, mỗi người chỉ cần hoàn thành công việc của mình ; 
(7) Trẻ em không thể tham gia xây dựng gia đình văn hoá. 
- Em đồng ý với ý kiến (5). 
Bởi vì con cái là một thàrh viên trong gia đình cho nên có thể tham gia bàn bạc các công việc của gia đình mình và phải có trách nhiệm và bổn phận đôi với gia đình. 
- Em không đồng ý với các ý kiến (1), (2), (3), (4), (6), (7). 
(1) và (2) là thể hiện quan niệm lạc hậu trọng nam khinh nữ; 
(3) và (6): Trong gia đình cần có sự phân công công việc cụ thể để mọi người có trách nhiệm đối với gia đình của mình, nhưng không có nghĩa là mỗi người trong gia đình chỉ cần hoàn thành công việc của mình là đủ mà cần có sự chia sẻ, tương trợ giúp đỡ lẫn nhau, tất cả vì sự êm ấm hạnh phúc của gia đình bé nhỏ. 
(4) Ý kiến gia đình có nhiều con là hạnh phức là chưa đúng. Bởi nếu đông con, chăm sóc, nuôi dạy sẽ vất vả, khó khăn hơn những gia đình ít con. 
- Đông con sẽ ảnh hưởng đến sức khoẻ của cha mẹ, nhất là người mẹ 
- Đông con sẽ làm ảnh hưởng đến công tác (công việc) của cha mẹ. 
- Nếu đông con và nghèo túng là gia đình bất hạnh chứ không thể là gia đình có hạnh phúc. 
 (7): Trẻ em là một thành viên của gia đình cho nên trẻ em có trách nhiệm và bổn phận tham gia bàn bạc công việc gia đình và góp sức mình để xây dựng gia đình văn hóa. 
đ) Em có thể rút ra nhận xét gì về vai trò của con cái trong gia đình qua kinh nghiệm của bản thân và qua câu nói của Xu-khôm-lin-xki 
Gia đình nào cũng có thể phòng ngừa hoả hoạn và phòng ngừa những đứa con hư hỏng nếu có biện pháp phòng ngừa tốt. Song biện pháp giáo dục của cha mẹ dù có tốt đến đâu nhưng điều quyết định để trở thành những đứa con ngoan hay hư hỏng là từ bản thân, ý chí, nghị lực, ý thức, trách nhiệm và bổn phận của những đứa con. 
e) Theo em, những gia đình sau đây có ảnh hưởng đến cộng đồng và xã hội như thế nào ?- Gia đình có cha mẹ bất hoà ;- Gia đình có cha mẹ thiếu gương mẫu (làm ăn bất chính, nghiện hút..) ;- Gia đình có con cái hư hỏng (ăn chơi quậy phá, nghiện hút, đua xe...). 
 Mỗi gia đình là một tế bào của xã hội, vì thế những kiểu gia đình trên sẽ ảnh hưởng đến cộng đồng, đến sự bình yên của môi trường sống (của bà con làng xóm, nếu suốt ngày bên cạnh nhà mình có một gia đình bố mẹ bất hoà suốt ngày cãi vã nhau), sự bất hoà của cha mẹ dẫn đến gia đình tan nát, con cái không có người nuôi dạy, những đứa con sẽ là gánh nặng của xã hội. 
 Khi bố mẹ thiếu gương mẫu, làm ăn bất chính, nghiện hút thì đó không thể là một gia đình hạnh phúc, một môi trường tốt để con cái trưởng thành, nó cũng sẽ bị ảnh hưởng rất lớn và gia đình đó khó có thể có những đứa con ngoan, mà là những đứa con hư hỏng, ăn chơi, quậy phá, nghiện hút, đua xe gây không biết bao nhiêu điều xấu cho cộng đồng và xã hội. 
g) Hãy kể tên những việc của gia đình mà em có thể tham gia. Em dự kiến sẽ làm gì để góp phần xây dims gia đình văn hoá ? 
Những việc làm của gia đình mà em có thể tham gia: 
- Giúp bố mẹ dọn dẹp nhà cửa, chăm sóc cây trồng, nấu cơm, têm trầu cho bà... 
- Giúp bố mẹ đưa đón, chăm sóc em. 
- Chăm chỉ học hành để đạt kết quả tốt. 
- Chăm sóc bố mẹ khi bố mẹ đau ốm. 
Để góp phần xây dựng gia đình văn hóa, em sẽ chăm ngoan, học giỏi. Biết kính trọng, giúp đỡ ông bà, cha mẹ, thương yêu em nhỏ. Không đua đòi ăn diện, không làm điều gì tốn hại đến danh dự gia đình mình.