Bài giảng môn Ngữ văn 8 - Bài: Hành động nói (Tiếp theo)

Thế giờ con có ăn không thì bảo? 
Em đã từng trả qua/ chứng kiến trường hợp tương tự như trên chưa? Theo em, có phải người mẹ chỉ đơn thuần hỏi về nhu cầu ăn của con không? 
Hành động nói 
(tiếp theo) 
GV: Nguyễn Thị Lệ Giang 
I. Cách thực hiện hành động nói 
II. Luyện tập 
I. Cách thực hiện hành động nói 
Ví dụ 
( 1 )Tinh thần yêu nước c ũng như các thứ của quý. ( 2 )Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. ( 3 ) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. ( 4 ) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. ( 5 ) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến. 
Mỗi nhóm có 10 miếng ghép t ư ơng ứng với 5 câu và 5 mục đích câu 
Trò ch ơ i: Ghép nối 
2 nhóm cùng ghép thi xem nhóm nào ghép nhanh và đúng hơn 
Chấm chéo để tìm ra người thắng cuộc 
( 1 )Tinh thần yêu nước c ũng như các thứ của quý. 
( 2 ) Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. 
( 3 ) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. 
( 4 ) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. 
( 5 ) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước  
Hỏi 
Trình bày 
Điều khiển 
Hứa hẹn 
Bộc lộ cảm xúc 
Với mỗi loại câu sau, em hãy thử đặt thêm những câu khác có cùng nội dung nh ư ng khác loại câu 
Nghi vấn 
Cầu khiến 
Cảm thán 
Trần thuật 
Hỏi 
Hôm nay là thứ mấy? 
Trình bày 
Hôm nay là thứ hai 
Điều khiền 
Đi học đi ! 
Hứa hẹn 
Con đi học luôn nhé mẹ ? 
Bộc lộ cảm xúc 
Trời đẹp quá! 
 Kiểu câu 
Kiểu 
hđ nói 
Vẫn chưa đi học à? 
Nó đi học rồi. 
Con sẽ đi học luôn. 
Trời đẹp phải không? 
Trời đẹ p. 
GHI NHỚ 
Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó ( cách dùng trực tiếp ) hoặc bằng kiểu câu khác ( cách dùng gián tiếp ) 
BÀI TẬP NHANH 
Dán những câu nghi vấn trong bài “Hịch tướng sĩ” mà em đã tìm ở nhà lên bảng 
Cho biết những câu ấy 
 được dùng làm gì? Vị trí 
 của mỗi câu nghi vấn trong 
từng đoạn văn có liên quan 
như thế nào đến mục đích 
nói của nó? 
“ Từ xưa  không có?” 
“ Lúc bấy  muốn vui vẻkhông? 
“Lúc bấy  không muốn vui vẻ  không?” 
 Hỏi để khẳng định 
 Hỏi để phủ định 
 Hỏi để khẳng định 
“Vì sao vậy?” 
“Nếu vậy  đất nữa?” 
 Hỏi để giải thích 
 Hỏi để phủ định 
Những câu nghi vấn ở cuối đoạn dùng để khẳng định (hoặc phủ định) điều được nêu ra. 
Những câu nghi vấn ở đầu đoạn: nêu vấn đề cho tướng sĩ chuẩn bị tư tưởng đọc/nghe phần lí giải của tác giả 
II. Luyện tập 
Hoa điểm 10 
GV đ ư a ra những câu hỏi, HS sẽ thảo luận theo nhóm để trả lời các câu hỏi 
Mỗi câu trả lời đúng sẽ được 1 bông hoa điểm 10 
Kết thúc trò chơi, nhóm nào có nhiều hoa hơn sẽ thắng. 
Tìm câu trần thuật có mục đích cầu khiến và cho biết tác dụng của nó trong việc động viên quần chúng 
 a) Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất tổ quốc. 
 Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu , quét sạch nó đi. 
 Đồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng, dưới ngọn cờ vẻ vang của Mặt trận Dân tộc giải phóng, liên tục tiến công, liên tục nổi dậy, kiên quyết tiến lên, giành lấy thắng lợi hoàn toàn. 
 Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt () 
 b) Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thiếu niên và nhi đồng. 
 () Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới. 
 a) Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất tổ quốc. 
 Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu , quét sạch nó đi. 
 Đồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng, dưới ngọn cờ vẻ vang của Mặt trận Dân tộc giải phóng, liên tục tiến công, liên tục nổi dậy, kiên quyết tiến lên, giành lấy thắng lợi hoàn toàn. 
 Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt () 
 b) Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thiếu niên và nhi đồng. 
 () Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới. 
* Tác dụng : Bác dùng kiểu câu có mục đích cầu khiến để kêu gọi có tác dụng tạo sự gần gũi, giản dị( không có tính hô hào) như những lời tâm sự nhẹ nhàng thân thiết dễ đi vào lòng người 
 Dế Choắt trả lời tôi bằng một giọng rất buồn rầu: 
 - Thưa anh,em cũng muốn khôn nhưng khôn không được. Đụng đến việc là em thở rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa(). Hay là bây giờ em nghĩ thế nàySong anh có cho phép em mới dám nói 
 Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo: 
 - Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào. 
 Dế Choắt nhìn tôi mà rằng: 
 - Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang 
 Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.Rồi,với điệu bộ khinh khỉnh tôi mắng: 
 - Hức ! Thông sang ngách nhà ta? Dễ nghe nhỉ ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết ! 
 Tôi về, không một chút bận tâm. 
Tìm các câu có mục đích cầu khiến trong đoạn trích sau. Mỗi câu ấy thể hiện quan hệ giữa các nhân vật và tính cách nhân vật nh ư thế nào? 
Câu có mục đích cầu khiến 
“Songdám nói.” 
“Đươcra nào.” 
“Anhchạy sang”. 
“Thôiấy đi.” 
→ Câu trần thuật 
→ Câu cầu khiến 
→ Câu trần thuật 
→ Câu cầu khiến 
 Mối quan hệ: 
Dế Choắt : yếu ớt, coi mình là vai dưới nên phải đề nghị khiêm nhường, nhã nhặn bằng những câu trần thuật 
Dế Mèn : huênh hoang và hách dịch nên bày tỏ thái độ bằng những câu cầu khiến. 
Trong các cách hỏi dưới đây, em nên dùng những cách nào để hỏi người lớn? 
a) Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ? 
b) Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu không ạ ? 
c) Bưu điện ở đâu, hả bác? 
d) Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với ! 
e) Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ? 
e 
b 
Trong quán ăn, một người nói với người bên cạnh: “Anh có thể chuyển giúp tôi lọ gia vị không ạ?”. Theo em, trong những hành động dưới đây, người nghe nên chọn hành động nào? 
a) Lẳng lặng đưa lọ gia vị cho người kia. 
b) Trả lời người kia: “ Có chứ ạ. Cái lọ ấy không nặng đâu mà !” 
c) Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: “Mời anh.”( hoặc “Mời chị / bác.”) 
c 
BÀI TẬP VỀ NHÀ 
Hãy viết một đoạn đối thoại ngắn, chỉ ra kiểu hành động nói và cách thức thực hiện hành động nói ? 
H ư ớng dẫn tự học 
Ôn lại bài cũ + Hoàn thiện bài tập 
Soạn bài “Ôn tập về luận điểm” 
Tạm biệt các em