Bài giảng Ngữ văn 7 - Bài 28: Liệt kê

TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TÔ HIỆU 
TỔ KHOA HỌC XÃ HỘI 
NHÓM NGỮ VĂN 7 
CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI TIẾT HỌC NGÀY HÔM NAY 
 Cho biết các biện pháp tu từ mà em đã học ở chương trình Ngữ Văn 6 và Ngữ Văn 7? 
TRÒ CHƠI: AI HIỂU BIẾT 
 Cho biết các biện pháp tu từ mà em đã học ở chương trình Ngữ Văn 6 và Ngữ Văn 7? 
TRÒ CHƠI: AI HIỂU BIẾT 
 Nhân hóa 
 So sánh 
 Ẩn dụ 
 Hoán dụ 
 Chơi chữ 
 Điệp ngữ 
Anh dắt em vào cõi Bác xưa 
Đường xoài, hoa trắng, nắng đu đưa 
Có hồ nước lặng sôi tăm cá 
Có bưởi cam thơm, mát bóng dừa 
Có rào dâm bụt đỏ hoa quê 
Như cổng nhà xưa Bác trở về. 
( Thăm cõi Bác xưa - TỐ HỮU) 
2. Đoạn thơ trên sử dụng biện pháp tu từ gì? 
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TÔ HIỆU 
TỔ KHOA HỌC XÃ HỘI 
TIẾNG VIỆT: 
LIỆT KÊ 
NHÓM NGỮ VĂN 7 
I/. Thế nào là phép liệt kê? 
7 
	 Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt .[...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [... ]. 
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm []. 
(Phạm Duy Tốn) 
Tìm những từ và cụm từ chỉ sự vật được nói đến trong phần in đậm? 
- TỪ: 	 
Trầu vàng, cau đậu, rễ tía, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông. 
- CỤM TỪ: 
Bát yến hấp đường phèn, tráp đồi mồi, ống thuốc bạc, đồng hồ vàng, dao chuôi ngà, ống vôi chạm. 
TỪ 	 
CỤM TỪ 
Cho biết cấu tạo và ý nghĩa của các từ và cụm từ vừa tìm được có gì giống nhau? 
Trầu vàng, cau đậu, rễ tía, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông. 
Bát yến hấp đường phèn, tráp đồi mồi, ống thuốc bạc, đồng hồ vàng, dao chuôi ngà, ống vôi chạm. 
* Cấu tạo : 
* Ý nghĩa : 
Các từ và cụm từ đều có kết cấu tương tự nhau. 
Các từ và cụm từ đều nói về những đồ vật bày biện chung quanh quan phụ mẫu. 
10 
Nhận xét về cấu tạo của các cụm từ in đậm và nêu tác dụng 
11 
Cấu tạo 
C ác danh từ, cụm danh từ (các từ và cụm từ cùng loại) được sắp xếp nối tiếp nhau. 
Tác dụng 
 Miêu tả một cách tỉ mỉ những đồ vật của quan lớn. Nhấn mạnh sự x a hoa, an nhàn, sung 	sướng của quan khi 
đi hộ đê. 
 LIỆT KÊ 
Khái niệm 
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại 
Tác dụng 
Để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay tư tưởng, tình cảm 
* Bài tập nhanh : 
Trong bài “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta” , Chủ tịch Hồ Chí Minh đã mấy lần dùng phép liệt kê? 
1. Từ xưa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước . 
2. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung  
3. Từ các cụ già tóc bạc đến các cháu nhi đồng, trẻ thơ, từ những kiều bào ở nước ngoài đến những đồng bào ở vùng tạm bị chiếm chính phủ. 
14 
II/. Các kiểu liệt kê: 
* Nhóm 1, 2 : Xét về cấu tạo , các phép liệt kê có gì khác nhau? 
a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập. 
b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy. (Hồ Chí Minh) 
THẢO LUẬN NHÓM ( 3 phút) 
* Nhóm 3, 4 : Thử đảo các bộ phận trong những phép liệt kê dưới đây rồi rút ra kết luận: Xét về ý nghĩa , các phép liệt kê ấy có gì khác nhau? 
a) Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. 
(Thép Mới) 
b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ và gia đình, họ hàng, làng xóm, và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. 
( Phạm Văn Đồng) 
a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập. 
b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy. 	 (Hồ Chí Minh) 
Xét về cấu tạo các phép liệt kê trong hai câu a, b có gì khác nhau? 
* Nhận xét : 
- Câu a: Giữa các bộ phận liệt kê không có quan hệ từ “và” các bộ phận liệt kê sắp xếp theo một trình tự sự việc. 
 - Câu b: Giữa các bộ phận liệt kê có quan hệ từ “và” , các bộ phận liệt kê tạo thành từng cặp sóng đôi bổ sung cho nhau. 
Xét về cấu tạo có hai kiểu liệt kê: Liệt kê không theo từng cặp và liệt kê theo từng cặp. 
Thử đảo thứ tự các bộ phận trong những phép liệt kê dưới đây rồi rút ra kết luận: Xét về ý nghĩa , các phép liệt kê ấy có gì khác nhau? 
a) Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. 
(Thép Mới) 
b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ và gia đình, họ hàng, làng xóm, và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng) 
Có thể thay đổi được trật tự các bộ phận liệt kê vì ý nghĩa các phép liệt kê ấy không hề thay đổi. 
Không thể thay đổi trật tự các bộ phận liệt kê vì các bộ phận liệt kê có sự tăng tiến về mặt ý nghĩa. 
Xét về mặt ý nghĩa có hai kiểu liệt kê: liệt kê không tăng tiến và liệt kê tăng tiến. 
 LIỆT KÊ 
Khái niệm 
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại 
Tác dụng 
Để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay tư tưởng, tình cảm 
Các kiểu liệt kê 
Liệt kê không theo từng cặp 
Liệt kê theo từng cặp 
Liệt kê không tăng tiến 
Liệt kê tăng tiến 
Xét theo cấu tạo 
Xét theo ý nghĩa 
19 
III/. Luyện tập: 
a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xưởng lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo! 
(Nguyễn Ái Quốc) 
* Bài tập 2 : Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau: 
b) 
 Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng 
 Em đã sống lại rồi, em đã sống! 
 Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung 
 Không giết được em, người con gái anh hùng! 
(Tố Hữu) 
* Bài tập 2 : Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau: 
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung 
CHIẾC HỘP BÍ MẬT 
Có 4 chiếc hộp với các màu sắc khác nhau. Mỗi đội có 1 lượt chọn và trả lời câu hỏi. 
Mỗi đội có 10 giây suy nghĩ để đưa ra câu trả lời. 
Mỗi câu hỏi trả lời đúng đạt 10 điểm, trả lời sai không có điểm. 
LUẬT CHƠI 
Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê phù hợp với hình ảnh trên. 
Chỉ ra phép liệt kê được sử dụng trong bài hát sau đây. 
Búp bê biết bò, biết bắt, biết bơi. 
Xác định phép liệt kê được sử dụng trong bài hát sau đây. 
Đá bóng với đá cầu , nhảy dây bắn bi , trốn tìm 
Chỉ ra phép liệt kê được sử dụng trong bài hát sau đây. 
Nào là hoa, là rau, là lúa  
Bài tập 
Viết đoạn văn 
Viết đoạn văn nói về tinh thần dũng cảm, sự hy sinh cao cả của các “Chiến sĩ áo trắng” trong cuộc chiến chống Đại dịch Covid-19 trên quê hương em trong đó có sử dụng phép tu từ liệt kê. 
30 
DẶN DÒ 
- Học bài, nắm vững nội dung bài học . 
 Hoàn chỉnh các bài tập 
 Vẽ sơ đồ phân loại phép liệt kê vào vở bài tập. 
Chuẩn bị bài: “Tìm hiểu chung về 
văn bản hành chính” 
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô 
Và các em học sinh