Bài giảng Ngữ văn 7 - Bài: Dùng cụm chủ-vị để mở rộng câu - Vũ Minh Phương

DẠY HỌC TRÊN TRUYỀN HÌNH 
Giáo viên: Vũ Minh Phương 
Trường: THCS Vĩnh Quỳnh – Thanh Trì – Hà Nội 
NGỮ VĂN 7 
CÁC PHÉP BIẾN ĐỔI CÂU 
Chuyển đổi kiểu câu 
Thêm, bớt thành phần câu 
Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động 
Mở rộng câu 
Rút gọn câu 
Thêm 
trạng ngữ 
Dùng cụm C – V mở rộng câu 
DÙNG CỤM CHỦ - VỊ 
Giáo viên: Vũ Minh Phương 
Trường: THCS Vĩnh Quỳnh – Thanh Trì 
ĐỂ MỞ RỘNG CÂU 
1. Về kiến thức: 
Thế nào là dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu . 
Các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu. 
2. Về kĩ năng: 
Nhận biết các cụm chủ - vị làm thành phần câu, các cụm chủ - vị làm thành phần của cụm từ . 
Biết cách mở rộng câu bằng cụm chủ - vị. 
3. Về thái độ: Có ý thức sử dụng linh hoạt, hiệu quả cụm 
 chủ - vị để phát triển câu, ý trong giao tiếp, diễn đạt. 
MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 
I. Thế nào là dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu? 
Em hãy chỉ ra cụm danh từ có trong câu sau: 
 Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không c , luyện những tình cảm ta sẵn có [...]. 
	 (Hoài Thanh) 
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK/68) 
những tình cảm ta không có 
những tình cảm ta sẵn có 
I. Thế nào là dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu? 
Em hãy phân tích cấu tạo cụm danh từ: 
1. Tìm hiểu ngữ liệu 
1 
2 
những tình cảm ta không có 
những tình cảm ta sẵn có 
I. Thế nào là dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu? 
1. Tìm hiểu ngữ liệu 
Phần phụ trước 
Phần trung tâm 
Phần phụ sau 
những 
tình cảm 
ta không có 
những 
tình cảm 
ta sẵn có 
C 
C 
V 
V 
Phần phụ sau của cụm danh từ là một cụm chủ - vị. 
Dùng cụm chủ - vị làm thành phần của cụm từ để mở rộng câu. 
Khi bắt đầu kháng chiến, nhân dân ta tinh thần rất hăng hái. 
C 
V 
CN 
VN 
 Cụm C – V làm vị ngữ . 
TN 
Em hãy phân tích cấu tạo câu sau và nhận xét cấu tạo của vị ngữ. 
tinh thần rất hăng hái. 
Dùng cụm chủ - vị làm thành phần của câu. 
I. Thế nào là dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu? 
1. Tìm hiểu ngữ liệu 
2. Nhận xét 
Đặc điểm của cụm chủ - vị để mở rộng câu: 
Về hình thức : giống câu đơn bình thường. 
Về chức vụ ngữ pháp : làm thành phần của câu hoặc thành phần của cụm từ. 
Cụm chủ - vị mở rộng câu có đặc điểm gì? 
I. Thế nào là dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu? 
1. Tìm hiểu ngữ liệu 
2. Nhận xét 
3. Ghi nhớ 1: (SGK/68) 
Khi nói hoặc viết, ta có thể dùng những cụm từ có hình thức giống câu đơn bình thường, gọi là cụm chủ - vị , làm thành phần câu hoặc của cụm từ để mở rộng câu . 
BÀI TẬP VẬN DỤNG 
So sánh hình thức cấu tạo của các câu sau: 
a. Trong thời điểm này, Thủ tướng kêu gọi mọi người hạn chế ra đường . 
b. Đây là thời điểm quan trọng, mọi người hạn chế ra đường . 
a. Trong thời điểm này, Thủ tướng kêu gọi mọi người hạn chế ra đường . 
CN 
VN 
TN 
C 
V 
mọi người hạn chế ra đường . 
 Câu có cụm C –V mở rộng thành phần. 
b. Đây là thời điểm quan trọng, mọi người hạn chế ra đường . 
CN (1) 
VN (1) 
CN (2) 
VN (2) 
 Câu ghép. 
LƯU Ý: 
Cụm C – V làm thành phần tương đương với câu đơn bình thường , nhưng khác câu đơn bình thường ở chỗ: 
Không đứng độc lập mà chỉ là thành phần của câu/ của cụm từ trong câu. 
Tiềm tàng khả năng trở thành một câu đơn bình thường. 
Câu có cụm C – V mở rộng khác câu ghép ở chỗ: 
Câu có cụm C – V mở rộng thành phần: có cụm C – V bị bao chứa trong thành phần của một cụm C – V khác. 
Câu ghép: có từ 2 cụm C – V trở lên không bao chứa nhau. 
II. Các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu 
 Em hãy tìm các cụm C – V làm thành phần câu hoặc thành phần cụm từ trong các câu sau đây. Cho biết trong mỗi câu, cụm C – V làm thành phần gì . 
Chị Ba đến khiến tôi rất vui và vững tâm.	 	 (Bùi Đức Ái) 
Khi bắt đầu kháng chiến, nhân dân ta tinh thần rất hăng hái. (Hồ Chí Minh) 
Nói cho đúng thì phẩm giá của tiếng Việt chỉ mới thật sự được xác định và đảm bảo từ ngày Cách mạng tháng Tám thành công.	 (Đặng Thai Mai) 
Tin đồn lan nhanh như gió thổi.	 (Tạ Văn Thông) 
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK/68) 
II. Các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu 
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK/68) 
a)  Chị Ba đến khiến tôi rất vui và vững tâm. 
C 
V 
C 
V 
CN 
VN 
 Cụm C – V (1) làm chủ ngữ. 
Cụm C – V (2) làm phụ ngữ trong cụm động từ. 
Chị Ba đến 
tôi rất vui và vững tâm. 
II. Các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu 
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK/68) 
b)  Khi bắt đầu kháng chiến, nhân dân ta tinh thần rất hăng hái. 
C 
V 
CN 
VN 
 Cụm C – V làm vị ngữ . 
TN 
tinh thần rất hăng hái. 
II. Các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu 
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK/68) 
xác định và đảm bảo từ ngày Cách mạng tháng Tám thành công. 
c)   Nói cho đúng thì phẩm giá của tiếng Việt chỉ mới thật sự được 
C 
V 
CN 
VN 
VN 
 Cụm C – V làm phụ ngữ trong cụm danh từ. 
Cách mạng tháng Tám thành công. 
II. Các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu 
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK/68) 
c)  Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, 
C 
V 
C 
V 
CN 
l uyện những tình cảm ta sẵn có. 
VN 
 Cả hai cụm C – V đều làm phụ ngữ trong cụm danh từ. 
ta không có 
ta sẵn có 
VN 
II. Các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu 
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK/68) 
C 
V 
CN 
VN 
 Cụm C – V làm phụ ngữ trong cụm tính từ «nhanh như gió thổi». 
d)   Tin đồn lan nhanh như gió thổi. 
gió thổi. 
II. Các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu 
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK/68) 
2. Nhận xét: 
Cụm C – V có thể tham gia vào cấu tạo của: 
Chủ ngữ 
Vị ngữ 
Cụm danh từ 
Cụm động từ 
Cụm tính từ 
Câu a 
Câu b 
Câu c 
Câu a 
Câu d 
II. Các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu 
1. Tìm hiểu ngữ liệu: (SGK/68) 
2. Nhận xét 
3. Ghi nhớ 2: (SGK/69) 
Các thành phần câu như chủ ngữ , vị ngữ và các phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ đều có thể được cấu tạo bằng cụm C – V. 
III. Luyện tập 
CHINH PHỤC TRI THỨC 
Vòng 1: Khởi động 
Vòng 2 : Vượt chướng ngại vật 
Vòng 3: Tăng tốc 
Vòng 4 : Về đích 
(4 câu – 20 điểm ) 
(4 câu – 20 điểm) 
(3 câu – 30 điểm ) 
(2 câu – 30 điểm ) 
100 
điểm 
Vòng 1: Khởi động (4 câu – 20 điểm) 
Bài 1: Em hãy tìm cụm C – V làm thành phần câu hoặc thành phần cụm từ trong các câu dưới đây. Cho biết trong mỗi câu, cụm C – V làm thành phần gì. 
Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng những người chuyên môn mới định được, người ta gặt mang về.	 	 	 (Thạch Lam) 
Trung đội trưởng Bính khuôn mặt đầy đặn. 	 	 ( Trần Đăng) 
Khi các cô gái Vòng đỗ gánh, giở từng lớp lá sen, chúng ta thấy hiện ra từng lá cốm, sạch sẽ và tinh khiết, không có mảy may một chút bụi nào. (Thạch Lam) 
Bỗng một bàn tay đập vào vai khiến hắn giật mình.	 (Nam Cao) 
a. Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng 
những người chuyên môn mới định được, 
người ta gặt mang về. 
CN 
VN 
TN 
TN 
C 
V 
 Cụm C – V làm phụ ngữ trong cụm danh từ. 
những người chuyên môn mới định được, 
b. Trung đội trưởng Bính khuôn mặt đầy đặn. 
CN 
VN 
C 
V 
 Cụm C – V làm vị ngữ . 
khuôn mặt đầy đặn. 
c. Khi các cô gái Vòng đỗ gánh, giở từng lớp lá sen, 
chúng ta thấy hiện ra từng lá cốm, sạch sẽ và tinh 
khiết , không có mảy may một chút bụi nào. 
CN 
VN 
VN 
các cô gái Vòng đỗ gánh, giở từng lớp lá sen 
TN 
C 
V 
từng lá cốm, sạch sẽ và tinh 
C 
V 
 Cụm C – V (1) làm phụ ngữ trong cụm danh từ. 
Cụm C – V (2) làm phụ ngữ trong cụm động từ. 
k hiết, không có mảy may một chút bụi nào. 
V 
d. Bỗng một bàn tay đập vào vai khiến hắn giật mình . 
hắn giật mình . 
một bàn tay đập vào vai 
CN 
VN 
C 
V 
C 
V 
 Cụm C – V (1) làm chủ ngữ. 
Cụm C – V (2) làm phụ ngữ trong cụm động từ. 
Bài 2: Mỗi câu trong từng cặp câu dưới đây trình bày một ý riêng. Em hãy gộp các câu cùng cặp thành một câu có cụm C – V làm thành phần câu hoặc thành phần cụm từ mà không làm thay đổi nghĩa chính của chúng. 
Chúng em học giỏi. Cha mẹ và thầy cô rất vui lòng. 
Nhà văn Hoài Thanh khẳng định: «Cái đẹp là cái có ích». 
Tiếng Việt rất giàu thanh điệu. Điều đó khiến lời nói của người Việt Nam ta du dương, trầm bổng như một bản nhạc. 
Cách mạng tháng Tám thành công. Từ đó, tiếng Việt có một bước phát triển mới, một số phận mới. 	 
Vòng 2: V ượt chướng ngại vật(4 câu – 20 điểm ) 
Bài 2: Gợi ý: 
Chúng em học giỏi. Cha mẹ và thầy cô vui lòng . 
b. Nhà văn Hoài Thanh khẳng định: «Cái đẹp là cái có ích». 
Chúng em / học giỏi để cha mẹ và thầy cô / vui lòng . 
 Nhà văn Hoài Thanh khẳng định rằng cái đẹp / là cái có ích . 
CN 
VN 
C 
V 
C 
V 
CN 
VN 
C 
V 
c. Tiếng Việt rất giàu thanh điệu. Điều đó khiến lời nói của người Việt Nam ta du dương, trầm bổng như một bản nhạc. 	 
Tiếng Việt / rất giàu thanh điệu khiến lời nói của người Việt Nam ta / 
du dương, trầm bổng như một bản nhạc . 
CN 
VN 
VN 
C 
V 
C 
V 
d. Cách mạng tháng Tám thành công. Từ đó, tiếng Việt có một bước phát triển mới, một số phận mới. 	 	 
 Cách mạng tháng Tám / thành công khiến cho tiếng Việt / 
có một bước phát triển mới, một số phận mới . 
CN 
VN 
VN 
C 
C 
V 
V 
Bài 3: Em hãy mở rộng các chủ ngữ trong những câu sau thành một cụm C – V. 
Cô gái ấy khiến mọi người yêu quý. 
b. Con mèo làm đổ lọ hoa. 
c. Bài hát «Ghen Cô – vi» rất thú vị. 
Vòng 3 : Tăng tốc ( 3 câu – 30 điểm) 
Bài 3: Em hãy mở rộng các chủ ngữ trong những câu sau thành một cụm C – V. 
Cô gái ấy khiến mọi người yêu quý. 
Vòng 3 : Tăng tốc ( 3 câu – 30 điểm) 
Cô gái ấy / tốt tính khiến mọi người yêu quý. 
CN 
VN 
C 
V 
CN 
VN 
Bài 3: Em hãy mở rộng các chủ ngữ trong những câu sau thành một cụm C – V. 
b. Con mèo làm đổ lọ hoa. 
Vòng 3 : Tăng tốc ( 3 câu – 30 điểm) 
Con mèo / nhảy làm đổ lọ hoa. 
CN 
VN 
CN 
VN 
C 
V 
Bài 3: Em hãy mở rộng các chủ ngữ trong những câu sau thành một cụm C – V. 
c. Bài hát «Ghen Cô – vi» rất thú vị. 
Vòng 3 : Tăng tốc ( 3 câu – 30 điểm) 
 Bài hát «Ghen Cô – vi» mọi người / thể hiện lại rất thú vị. 
CN 
VN 
CN 
VN 
C 
V 
Bài 4: Em hãy chuyển đổi những cụm từ được gạch chân dưới đây thành cụm C – V mở rộng câu. 
Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. 
b. Sự xuất hiện bất ngờ của chú hề khiến lũ trẻ reo lên sung sướng. 
Vòng 4: Về đích ( 3 câu – 30 điểm) 
Cô giáo / kêu lên sửng sốt làm tôi giật mình . 
Chú hề / bất ngờ xuất hiện khiến lũ trẻ reo lên sung sướng. 
CN 
VN 
C 
V 
CN 
VN 
C 
V 
Bài 5: Em hãy viết đoạn văn (8 – 10 câu) trình bày quan điểm của mình về việc học sinh sử dụng mạng xã hội ngày nay. Trong đoạn văn có sử dụng cụm C – V mở rộng câu. 
	Gợi ý: 
a. Về nội dung: 
Tích cực: 
Thêm một kênh để học tập, tương tác 
Cập nhật nhiều thông tin 
Giải trí, thư giãn... 
b. Về hình thức: 
Dung lượng: đoạn văn 8 – 10 câu. 
Yêu cầu tiếng Việt: có sử dụng cụm C – V mở rộng câu (gạch chân chỉ rõ). 
Tiêu cực: Nếu sử dụng không phù hợp sẽ: 
Lãng phí thời gian 
Sa sút học hành 
Ảnh hưởng tới sức khỏe (thị giác)... 
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Ở NHÀ 
 Học bài. 
 Hoàn thành các bài tập trong SGK và bài tập 5. 
 Soạn bài: - Tìm hiểu chung về phép lập luận 	 	giải thích 
- Cách làm bài văn lập luận giải thích. 
Tạm biệt các em. 
Hẹn gặp lại!