Bài giảng Ngữ văn 7 - Tiết 115: Liệt kê - Hoàng Thị Hà

Chào mừng quý thầy cô! 
Giáo viên: Hoàng Thị Hà 
Tổ: Xã hội 
Đến dự tiết học Tiếng Việt lớp 7 
KiÓm tra bµi cò 
 Kể tên một số biện pháp tu từ đã học : 
- So sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ, chơi chữ, điệp ngữ  
 LIỆT KÊ 
I. THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ ? 
 Tiết 115 
1. Xét VD 
 Bên cạnh ngài, mé tay trái , bát yến hấp đường phèn , để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt .[...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm[... ]. 
 ( Phạm Duy Tốn ) 
 Nhận xét 
 VD 
Cấu tạo 
Ý nghĩa 
Tác dụng 
Khay khảm, 
 ngăn bạc, 
trầu vàng, 
 cau đậu, 
 rễ tía, 
ngoáy tai, 
 ví thuốc, 
 quản bút, 
tăm bông  
- Bát yến hấp đường phèn, 
tráp đồi mồi chữ nhật, 
 ống thuốc bạc, 
 đồng hồ vàng, 
 dao chuôi ngà, 
 ống vôi chạm 
Danh từ 
Cụm DT 
 Miêu tả những đồ vật xa xỉ, đắt tiền được bày biện xung quanh quan phủ . 
 Vạch trần thói hưởng lạc, ích kỷ và vô trách nhiệm của hắn. 
	LiÖt kª lµ s¾p xÕp nèi tiÕp hµng lo¹t tõ hay côm tõ cïng lo¹i ®Ó diÔn t¶ ®­îc ®Çy ®ñ h¬n, s©u s¾c h¬n nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau cña thùc tÕ, hay cña t­ t­ëng, t×nh c¶m. 
ghi nhí 
 LIỆT KÊ 
I. THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ ? 
Tiết 115 
1. Xét VD: SGK - 104 
2. Ghi nhớ: SGK - 105 
BT : Chỉ ra phép liệt kê được sử dụng trong đoạn văn và nêu tác dụng của nó? 
“ Bởi vì không lúc nào là lúc không có máy bay sục tìm, hễ chúng nhìn thấy một dấu hiệu nào chứng tỏ có người đang sống, dù là một cái thìa gò bằng vỏ na-pan sáng chói hoặc một tí đất rơi vãi , một luống khoai đang đào dở , chúng cũng không tiếc gì bom , ít ra cũng là vài trận pháo cối. Đất đá tơi vụn ra, càng tơi vụn hơn, càng trơ trụi hơn, càng hoang tàn hơn .” 
 (Chu Cẩm Phong ) 
 Tô đậm tính chất ác liệt của chiến tranh 
 LIỆT KÊ 
I. THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ ? 
Tiết 115 
1. Xét VD: Sgk - 104 
2. Ghi nhớ: Sgk - 105 
II. CÁC KIỂU LIỆT KÊ. 
1. Xét VD: Sgk-105 
a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do , độc lập . 
b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do , độc lập ấy . 
 Liệt kê không theo cặp 
 Liệt kê theo cặp 
 ( Thường dùng quan hệ từ đẳng lập như : và , với, hay) 
* VD1: 
 LIỆT KÊ 
I. THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ ? 
Tiết 115 
1. Xét VD: Sgk - 104 
2. Ghi nhớ : Sgk - 105 
II. CÁC KIỂU LIỆT KÊ. 
1. Xét VD: Sgk-105 
a. Tre , nứa , trúc , mai , vầu mấy chục loại khác nhau , nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng . 
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam , của tập thể nhỏ là gia đình , họ hàng , làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc , quốc gia. 
Vầu , tre , nứa , mai , trúc 
trưởng thành và hình thành 
làng xóm , họ hàng , gia đình 
 Có thể thay đổi các bộ phận liệt kê mà lôgíc và ý nghĩa của câu không thay đổi 
 Không thể thay đổi thứ tự vì các bộ phận liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng 
 tiến 
 Liệt kê không tăng tiến 
 Liệt kê tăng tiến 
* VD1: 
* VD2: 
 LIỆT KÊ 
I. THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ ? 
Tiết 115 
1. Xét VD: Sgk - 104 
2. Ghi nhớ : Sgk - 105 
II. CÁC KIỂU LIỆT KÊ. 
1. Xét VD: Sgk-105 
LIỆT KÊ 
XÉT VỀ CẤU TẠO 
XÉT VỀ Ý NGHĨA 
LIỆT 
 KÊ 
THEO 
CẶP 
LIỆT 
KÊ KHÔNG 
 THEO CẶP 
LIỆT 
KÊ 
TĂNG 
TIẾN 
LIỆT KÊ 
KHÔNG 
TĂNG 
TIẾN 
Sơ đồ phân loại phép liệt kê 
 LIỆT KÊ 
I. THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ ? 
Tiết 115 
1. Xét VD: Sgk - 104 
2. Ghi nhớ : Sgk - 105 
II. CÁC KIỂU LIỆT KÊ. 
1. Xét VD: Sgk-105 
 2. Ghi nhớ: Sgk - 105 
 GHI NHỚ 
 * Xét theo cấu tạo , có thể phân biệt kiểu 
 liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê 
 không theo từng cặp . 
 *Xét theo ý nghĩa , có thể phân biệt kiểu 
liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến . 
LUYỆN TẬP 
 Bµi 1 
 Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo! 
 ( Nguyễn Ái Quốc ) 
dưới lòng đường, 
trên vỉa hè, 
trong cửa tiệm. 
Những cu li 
những quả dưa hấu 
 những xâu lạp xường 
 rốn một chú khách 
một viên quan uể oải 
Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo! 
cái 
Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau: 
 Tìm phép liệt kê trong đoạn thơ sau, cho biết 
 nó thuộc kiểu liệt kê nào? Nêu tác dụng của nó? 
 b. Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng 
 Em đã sống lại rồi , em đã sống! 
 Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung 
 Không giết được em, người con gái anh hùng! 
 (Tố Hữu) 
 Xét về mặt cấu tạo: Liệt kê không theo cặp ( Sắp xếp nối tiếp hành động tra tấn dã man của bọn giặc đối với chị Lí). 
 Xét về mặt ý nghĩa: Liệt kê tăng tiến ( Thể hiện sự tàn bạo của quân thù và sự kiên cường của chị Lí). 
 Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung 
 Bµi 2 
^^ 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
Liệt kê là gì? 
Là việc kể ra hàng loạt sự vật, hiện tượng. 
B. Là việc sắp xếp từ, cụm từ nhằm diễn tả sự phong phú của đời sống tư tưởng, tình cảm. 
C. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm. 
D. Là sự xen kẽ các từ hay cụm từ nhằm thể hiện ý đồ của người viết . 
^^ 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM 
2. Phép liệt kê có tác dụng gì? 
A. Diễn tả sự phức tạp, rắc rối của sự vật, hiện tượng. 
B. Diễn tả sự giống nhau của các sự vật, hiện tượng. 
C. Diễn tả sự tương phản của các sự vật, hiện tượng. 
D. Diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh 
 khác nhau của sự vật, hiện tượng. 
^^ 
 Trong bµi ca dao sau: 
 “	Tin vui chiÕn th¾ng tr¨m miÒn 
Hoµ B×nh, T©y B¾c §iÖn Biªn vui vÒ 
	Vui tõ §ång Th¸p An Khª 
Vui lªn ViÖt B¾c, ®Ìo De, nói Hång .” 
( ViÖt B¾c – Tè H÷u) 
- T¸c gi¶ dïng phÐp liÖt kª kh«ng theo cÆp vµ 
kh«ng t¨ng tiÕn, ®óng hay sai ? 
A) ®óng. 
B) sai. 
^^ 
 Trong đoạn văn sau: 
 	“ Làng ở trong tầm đại bác của đồn giặc. Chúng nó bắn, đã thành lệ, mỗi ngày hai lần. Hoặc buổi sáng sớm và xế chiều, hoặc đứng bóng và sẩm tối, hoặc nửa đêm và trở gà gáy . Hầu hết đạn đại bác đều rơi vào ngọn đồi xà nu cạnh con nước lớn. Cả rừng xà nu hàng vạn cây không có cây nào bị thương. 
 ( Rõng xµ nu – NguyÔn Trung Thµnh ) 
	 T¸c gi¶ dïng phÐp liÖt kª kh«ng theo cÆp vµ kh«ng t¨ng tiÕn, ®óng hay sai. 
A) ®óng. 
B) sai. 
 Đặt câu có sử dụng phép liệt kê ? 
Câu a : Giữa sân trường các bạn nam đang chơi kéo co, tiếng la hét, tiếng vỗ tay, tiếng 
xuýt xoa trộn vào nhau thành một mớ âm thanh hỗn độn vang vọng khắp sân trường. 
Câu c : Phan Bội Châu là nhà cách mạng vĩ đại, một trái tim yêu nước nồng nàn, một vị 
thiên sứ đã xả thân cho độc lập tự do của dân tộc. 
Tả một số hoạt động trên sân trường em trong giờ ra chơi ? 
c. Nói lên những cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu . 
 BT : Vận dụng 
Sơ đồ hệ thống hóa kiến thức bài học 
Khái niệm 
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng tình cảm. 
Các kiểu liệt kê 
Theo cấu tạo 
Theo ý nghĩa 
Liệt kê theo cặp 
Liệt kê không theo cặp 
Liệt kê tăng tiến 
Liệt kê không tăng tiến 
Về tìm đọc cuốn “99 phương tiện và Biện pháp Tu Từ Tiếng Việt” của tác giả Đinh Trọng Lạc do NXBGD phát hành. 
Làm tiếp các bài tập còn lại trong SGK. 
Đọc và chuẩn bị trước bài “Ôn tập Tiếng Việt” 
Kính chào các thầy cô! Chúc các em học giỏi!