Bài giảng Ngữ văn 8 - Bài: Hành động nói (Tiếp theo)

 Kớnh chào quý thầy cụ 
Kiểm tra bài cũ : 
Thế nào là hành động núi ? Hóy xỏc định kiểu hành động núi trong cỏc vớ dụ sau : 
 Hành động núi là hành động được thực hiện bằng lời núi nhằm mục đớch nhất định . 
 VD 
 Kiểu hành động núi 
1. ễi , sức trẻ ! 
2. Mấy giờ rồi ? 
3. Anh đi ngay đi ! 
4. Nam sắp đi Huế . 
 Hỏi 
 Bộc lụ cảm xỳc 
 Điều khiển 
 Trỡnh bày 
1. Xác đ ịnh mục đ ích nói của những câu ấy bằng cách đá nh dấu (+) vào ô thích hợp và dấu (-) vào ô không thích hợp theo bảng tổng hợp kết qu ả bên dưới : 
 Tinh thần yêu nước cũng nh ư các thứ của quý . Có khi đư ợc trưng bày trong tủ kính , trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy . Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương , trong hòm . Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo đ ều đư ợc đưa ra trưng bày . Nghĩa là phải ra sức giải thích , tuyên truyền , tổ chức , lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đ ều đư ợc thực hành vào công việc yêu nước , công việc kháng chiến . . ( Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta ) 
(1) 
(2) 
(3) 
(4) 
(5) 
Mục đ ích 
Câu 
Hỏi 
Trình bày 
Đ iều khiển 
Hứa hẹn 
Bộc lộ cảm xúc 
1 
3 
5 
2 
4 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
2. Dựa theo cách tổng hợp kết qu ả ở bài tập trên , hãy lập bảng trình bày quan hệ giữa các kiểu câu nghi vấn , cầu khiến , cảm thán , trần thuật với những kiểu hành đ ộng nói mà em đã biết . 
Hỏi 
Trình bày 
Đ iều khiển 
Hứa hẹn 
Bộc lộ cảm xúc 
Kiểu câu 
Kiểu 
hành động núi 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Cảm 
thán 
Nghi 
vấn 
Cầu 
khiến 
Trần 
thuật 
Trực tiếp 
Trực tiếp 
Trực tiếp 
CHỨC NĂNG CHÍNH 
Trực tiếp 
Trực tiếp 
 - 
Giỏn tiếp 
 HÀNH ĐỘNG NểI ( tt ) 
 I. Cỏch thực hiện hành động núi : 
 Mỗi hành động núi cú thể thực hiện bằng 2 cỏch : 
 - Trực tiếp : thực hiện bằng kiểu cõu cú chức năng chớnh phự hợp với hành động đú . 
 - Giỏn tiếp : thực hiện bằng kiểu cõu khỏc . 
BÀI TẬP NHANH 
* Cho tỡnh huống sau : 
A: - Cậu thấy mỏi túc “ Hàn Quốc ” của tớ cú tuyệt khụng ? 
B:  
* Yờu cầu : Nếu B cú ý chờ mỏi túc của A là khụng đẹp , thỡ B sẽ trả lời như thế nào ? 
- Trực tiếp : 
- Giỏn tiếp : 
Mỏi túc như thế mà đẹp à? 
 Xin lỗi , nhưng mỏi túc cậu thật xấu . 
(DÙNG CÂU TRẦN THUẬT ĐỂ TRèNH BÀY ) 
(DÙNG CÂU NGHI VẤN ĐỂ TRèNH BÀY ) 
II. Luyện tập : 
B ài 1: Tìm các câu nghi vấn trong bài " Hịch tướng sĩ " của Trần Quốc Tuấn . Cho biết những câu ấy đư ợc dùng để làm gì? 
Tr ả lời : 
1. Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước , đ ời nào không có ? (khẳng đ ịnh ) 
2. Lúc bấy giờ , dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có đư ợc không ? ( phủ đ ịnh ) 
3. Lúc bấy giờ , dẫu các ngươi không muốn vui vẻ phỏng có đư ợc không ? (khẳng đ ịnh ) 
4. Vì sao vậy ? ( gây sự chú ý) 
5. Nếu vậy , rồi đây sau khi giặc gi ã dẹp yên , muôn đ ời để thẹn , há còn mặt mũi nào đ ứng trong trời đ ất nữa ? ( phủ đ ịnh ) 
 Vị trớ của mỗi cõu nghi vấn trong từng đoạn văn cú liờn quan như thế nào đến mục đớch núi của nú ? 
 - Đứng đầu đoạn văn : cõu 4 => gõy sự chỳ ý. 
 - Đứng giữa hoặc cuối đoạn văn : Cõu 1, 2, 3, 5 => để khẳng định hay phủ định . 
Bài 2: Tỡm cõu trần thuật cú mục đớch cầu khiến ? Hỡnh thức diễn đạt ấy cú tỏc dụng như thế nào trong việc động viờn quần chỳng ? ( thảo luận nhúm 2’) 
a . (1) Vì vậy , nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phả i nâng cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, quyết tâm gi ả i phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc . 
 (2) Hễ còn một tên xâm lược trên đ ất nước ta , th ì ta còn phả i tiếp tục chiến đ ấu , quét sạch nó đi. 
 (3) Đ ồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng , dưới ngọn cờ vẻ vang của mặt trận Dân tộc Gi ả i phóng , liên tục tiến công , liên tục nổi dậy , kiên quyết tiến lên , giành lấy thắng lợi hoàn toàn . 
 (4) Quân và dân miền Bắc ra sức thi đ ua yêu nước , xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đ ối với đ ồng bào miền Nam ruột thịt (). 
b. (1) Cuối cùng , tô i để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân , toàn Đả ng , cho toàn thể bộ đ ội , cho các cháu thanh niên và nhi đ ồng . 
() (2) Đ iều mong muốn cuối cùng của tô i là : Toàn Đả ng , toàn dõn ta đ oàn kết phấn đ ấu , xây dựng một nước Việt Nam hoà bình , thống nhất , đ ộc lập , dân chủ và gi à u mạnh, và góp phần xứng đá ng vào sự nghiệp cách mạng thế giới . 
 ( Di chỳc ) 
a . (1) Vì vậy , nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phả i nâng cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, quyết tâm gi ả i phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc . 
 (2) Hễ còn một tên xâm lược trên đ ất nước ta , th ì ta còn phả i tiếp tục chiến đ ấu , quét sạch nó đi. 
 (3) Đ ồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng , dưới ngọn cờ vẻ vang của mặt trận Dân tộc Gi ả i phóng , liên tục tiến công , liên tục nổi dậy , kiên quyết tiến lên , giành lấy thắng lợi hoàn toàn . 
 (4) Quân và dân miền Bắc ra sức thi đ ua yêu nước , xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đ ối với đ ồng bào miền Nam ruột thịt (). 
Bài 2: Tỡm cõu trần thuật cú mục đớch cầu khiến ? Hỡnh thức diễn đạt ấy cú tỏc dụng như thế nào trong việc động viờn quần chỳng ? ( thảo luận nhúm 1’) 
b. (1) Cuối cùng , tô i để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân , toàn Đả ng , cho toàn thể bộ đ ội , cho các cháu thanh niên và nhi đ ồng . 
() (2) Đ iều mong muốn cuối cùng của tô i là : Toàn Đả ng , toàn dõn ta đ oàn kết phấn đ ấu , xây dựng một nước Việt Nam hoà bình , thống nhất , đ ộc lập , dân chủ và gi à u mạnh, và góp phần xứng đá ng vào sự nghiệp cách mạng thế giới . 
 ( Di chỳc ) 
=> Cách dùng gián tiếp này nh ư những lời tâm sự của Bác với mọi người , tạo ra sự đ ồng cảm sâu sắc, nó khiến cho những nguyện vọng của lãnh tụ trở thành nguyện vọng của mỗi người . 
Bài 3: Tìm các câu có mục đ ích cầu khiến trong đoạn trích sau . Mỗi câu ấy thể hiện mối quan hệ giữa các nhân vật và tính cách nhân vật nh ư thế nào ? 
 Dế Choắt tr ả lời tôi bằng một giọng rất buồn rầu : 
- Thưa anh , em cũng muốn khôn nhưng khôn không đư ợc . Đ ụng đ ến việc là em thở rồi , không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa [.]. Hay bây giờ em nghĩ thế này .Song anh cho phép em mới dám nói .. 
 Rồi Dế Choắt loanh quanh , băn khoăn . Tôi phải bảo : 
- Đư ợc , chú mày cứ nói thẳng thừng ra nào . 
 Dế Choắt nhìn tôi mà rằng : 
Anh đã nghĩ thương em nh ư thế th ì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nh à anh , phòng khi tắt lửa tối đ èn có đ ứa nào đ ến bắt nạt th ì em chạy sang 
 Chưa nghe hết câu , tôi đã hếch răng lên , xì một hơi rõ dài . Rồi , với bộ đ iệu khinh khỉnh , tôi mắng: 
- Hức ! Thông ngách sang nh à ta ? Dễ nghe nhỉ ! Chú mày hôi nh ư cú mèo nh ư thế này , ta nào chịu đư ợc . Thôi , im cái đ iệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông th ì cho chết ! 
 Tôi về , không một chút bận tâm . 
=> Dế Choắt yếu đ uối nên cầu khiến nh ã nhặn , mềm mỏng , khiêm tốn . Dế Mèn ỷ thế mạnh giọng ra lệnh , hách dịch . 
Bài 4: 
 Trong những cách hỏi đư ờng sau đây, em nên dùng những cách nào để hỏi người lớn ? 
a. Bác có biết bư u đ iện ở đâu không ạ? 
e. Bác có thể chỉ giúp cháu bưu đ iện ở đâu không ạ? 
c. Bưu đ iện ở đâu, hả bác ? 
b. Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu đ iện ở đâu ạ. 
d. Chỉ giùm cháu bưu đ iện ở đâu với ! 
Bài 5: 
 Trong quỏn ăn, một người núi với người bờn cạnh : “Anh cú thể chuyển giỳp tụi lọ gia vị khụng ạ ?”. Theo em, trong những hành động dưới đõy, người nghe nờn chọn hành động nào ? 
a. Lẳng lặng đưa lọ gia vị cho người kia. 
 b. Trả lời người kia : “Cú chứ ạ. Cỏi lọ ấy khụng nặng đõu mà !”. 
c . Đưa lọ gia vị cho người kia và núi: “Mời anh”. ( h oặc “Mời chị”, “Mời bỏc”,...) 
* Cần nhớ : 
Hành đ ộng nói 
Khái niệm 
Các kiểu hành đ ộng nói 
Cách thực hiện hành đ ộng nói 
Hỏi 
Trình bày 
Đ iều khiển 
Bộc lộ cảm xúc 
Gián 
tiếp 
Trực 
tiếp 
Hứa hẹn 
 C 
 H 
 U 
 C 
 N 
 A 
 N 
 G 
 C 
 H 
 I 
 N 
 H 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Trũ chơi : Đoỏn ụ chữ 
Gợi ý: Dựa vào yếu tố này của kiểu cõu , ta cú thể biết được đú là hành động núi trực tiếp hay hành động núi giỏn tiếp . ( cú 13 chữ cỏi ) 
CHỨC NĂNG CHÍNH 
DẶN Dề: 
- Học bài , làm hoàn chỉnh cỏc bài tập vào tập . Tỡm hiểu đặc đểm nhõn vật qua cỏch nhõn vật thực hiện hành động núi ở một văn bản đó học . 
 Soạn bài “ Hội thoại ”: Đọc và trả lời cỏc ngữ liệu SGK/92,93 để tỡm hiểu về vai xó hội ; làm cỏc bài tập phần luyện tập . 
- Tiết sau học bài “ ễn tập về luận điểm ” ( xem lại SGK 7/ tập 2 để trả lời cỏc cõu hỏi SGK/73) 
Bài học kết thúc tại đây! 
Cám ơn quý thầy cô và các em !