Bài giảng Ngữ văn 8 - Ôn tập thơ hiện đại (Bài 58-60) - Bùi Thị Hải Vân

 ÔN TẬP THƠ HIỆN ĐẠI
 TIẾT 58,59,60
 GV: Bùi Thị Hải Vân • : Tập “Nhật ký trong tù”
• * Thời gian và hoàn cảnh sáng tác: Tháng 8/1942 đến 10/1943 khi Bác bị giải đi gần 30 
 nhà giam của 13 tỉnh thuộc TQ.
• * Giá trị về nội dung, tư tưởng.
• Phản ánh thời kì đen tối về nhà tù và xã hội Trung Quốc thối nát thời Tưởng Giới Thạch.
• \ Chế độ lao tù dó man vô nhân đạo:
• \ Chế độ xã hội đầy bất công ngang trái: quyền sống của con người không được đảm bảo, 
 người lương thiện vô tội bị bắt giam; 
• - Thể hiện vẻ đẹp tâm hồn phong phú, cao đẹp của Bac
• \ Yêu nước, khát khao tự do cháy bỏng: xót xa nhứ nước thương đồng bào đang sống 
 trong cảnh lầm than khổ cực; thiết tha nhớ cách mạng, khao khát được trở về hoạt động đấu 
 tranh; nhớ bạn, nhớ đũng chớ da diết bâng khuâng; khao khỏt tự do đến cháy bỏng, yêu tự 
 do như yêu cuộc sông cao cả nhất.
• \ yêu thương con người với một tấm lòng nhân ái, bao la, sâu thẳm, nhạy cảm với niềm 
 vui nỗi buồn của người khác.
• \ thể hiện sáng ngời tư tưởng bất khuất, bản lĩnh cách mạng phi thường của người chiến 
 sĩ vĩ đại HCM.
• \ thể hiện cốt cách của một nghệ sĩ: rung cảm, tinh tế trước vẻ đẹp của thiên nhiên, đặc 
 biệt là với trăng
• + Giá trị về nghệ thuật:
• - Lời thơ giản dị, dễ hiểu, cô đọng, hàm súc và sâu xa. Kết hợp hài hoà giữa màu sắc cổ 
 điển với yếu tố hiện đại cũng như chất thép hoà quyện trong chất trữ tình VĂN TÁC GIẢ HOÀN THỂ NỘI DUNG - NGHỆ THUẬT
BẢN CẢNH LOẠI
 SÁNG 
 TÁC
1. Tức Hồ Chí Minh Tháng 2/ Thất ngôn - NT: Thơ tứ tuyệt bình dị pha giọng đùa vui, hóm hỉnh.
cảnh (1890-1969). 1941 tứ tuyệt. Sử dụng phép đối và từ láy linh hoạt.
Pác Bó Kết hợp cổ điển và hiện đại.
 - ND: Tinh thần lạc quan, phong thái ung dung của Bác Hồ
 trong cuộc sống CM đầy gian khổ ở Pác Bó. Với Người
 làm Cách mạng và sống hoà hợp với thiên nhiên là một
 niềm vui lớn.
2. Ngắm Hồ Chí Minh Thất ngôn - NT: Thơ tứ tuyệt giản dị , hàm súc. Sử dụng NT nhân
trăng (1890-1969). tứ tuyệt. hoá, điệp từ, câu hỏi tu từ, cấu trúc đăng đối linh hoạt, vừa
 có màu sắc cổ điển vừa mang tinh thần thời đại.
 - ND: Tình yêu thiên nhiên sâu sắc và phong thái ung dung
 của Bác Hồ trong cảnh tù đầy.
3. Đi Hồ Chí Minh Thất ngôn - NT: Thơ tứ tuyệt giản dị , hàm súc, giàu tính triết lí.Sử
đường (1890-1969). tứ tuyệt. dụng NT điệp ngữ.
 - ND: Từ việc đi đường gợi ra chân lí đường đời: vượt qua
 gian lao chồng chất sẽ đi tới thắng lợi vẻ vang. Chép thuộc lòng bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” của Hồ Chí Minh và trả lời câu
hỏi sau:
Câu 1: Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ?
Câu 2: Bài thơ thuộc thể thơ gì? Hãy kể tên một vài bài thơ cùng thể thơ này
mà em đã học?
Câu 3: Em hiểu như thế nào là “ Tức cảnh”?
Câu 4: Chỉ ra cách ngắt nhịp ở câu thơ thứ nhất và cho biết tác dụng của cách
ngắt nhịp
Câu 5: Nêu những cách có thể hiểu về câu thơ thứ hai em chọn cách hiểu
nào? Vì sao?
Câu 6: Vì sao Bác Hồ lại cảm thấy cuộc sống gian khổ ở hang Pác Bó “thật là
sang”?
Câu 7: Hãy viết một đoạn văn diễn dịch khoảng (8-10 câu) nêu cảm nhận
của em về cách dùng từ “ sang” trong câu thơ trên?
Câu 8: Trong phong trào học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh hiện nay, qua bài thơ này, em học tập được điều gì ở Bác? Câu 1: Hoàn cảnh ra đời: Tháng 2/1941, sau 30 năm Bác bôn ba hoạt động
Cách mạng ở nước ngoài. Người sống và làm việc trong hang Pác Bó.
Câu 2: Bài thơ thuộc thể thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật. Bài thơ cùng thể
thơ này là:
+ Đi đường
+ Ngắm trăng
Câu 3: Cách ngắt nhịp => Tạo 2 vế sóng đôi, toát lên sự nhịp nhàng, nề nếp
Ý nghĩa: Cuộc sống của Bác thật ung dung, chan hòa với thiên nhiên, hòa điệu
với núi rừng
Câu 4: Người làm thơ, khi nhân 1 sự việc, 1 cảnh tượng nào đó mà tạo thành
cảm hứng trữ tình để làm thơ thì thường gọi là “tức cảnh”. Ở đây, cảnh Pác Bó
đã tạo cảm hứng cho Bác để Bác viết bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” này.
Câu 5:
Cách 1: Cháo, bẹ, rau măng là những món ăn giản dị luôn có trong món ăn 
của Bác đến mức dư thừa.
Cách 2: Mặc dù món ăn của Bác chỉ có cháo, ngô, rau, măng nhưng tinh thần 
kháng chiến của Bác vẫn luôn sẵn sàng.
=> Em chọn cách thứ nhất Vì nó hợp với giọng điệu vui đùa, hóm hỉnh.
Câu 6: Vì với Bác niềm vui lớn nhất là được làm cách mạng, được trực tiếp
lãnh đạo cách mạng nước nhà. Câu 7:
Mở đoạn (Câu chủ đề): Bài thơ “ Tức cảnh Pác Pó” của Hồ Chí Minh đã đọng lại 
trong lòng người đọc bởi chữ “sang” ở cuối bài thơ.
Thân đoạn: Từ “ sang” vốn có nghĩa là sang trọng, giàu có.
- Trong bài thơ từ “ sang” có ý nghĩa là:
+ Sự sang trọng, giàu có về mặt tinh thần của cuộc đời làm cách mạng. Họ lấy lí
tưởng cứu nước làm lẽ sống, không hề bị những khó khăn, gian khổ thiếu thốn về vật
chất khuất phục.
+ Đó là cái sang trọng, giàu có của nhà thơ luôn tìm thấy sự hòa hợp với thiên nhiên,
sự tự tin, cái ung dung tự tại của một nhà hiền triết với lòng yêu thiên nhiên đến say
mê.
+ Đó cũng là cái sang trọng, giàu có của người tự thấy mình có ích cho công cuộc
cách mạng.
Kết đoạn: Tóm lại, qua từ “ sang” ở cuối bài đã thể hiện được tinh thần lạc quan, 
phong thái ung dung tự tại và niềm tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng mà người 
theo đuổi.
Câu 8: Biết kính yêu, biết ơn, cảm phục Bác- vị lãnh tụ, danh nhân văn hóa. Biết
yêu thiên nhiên, yêu gia đình, quê hương đất nước, sống có trách nhiệm với gia đình,
quê hương đất nước bằng những việc làm cụ thể, thiết thực như nỗ lực cố gắng rèn
luyện, căm chỉ học hành để trở thành con ngoan trò giỏi, cháu ngoan Bác Hồ, thực
hiện lời dạy của Bác Hồ năm xưa. Chép thuộc lòng phần phiên âm và dịch thơ của bài “Ngắm trăng” Hồ
Chí Minh
Câu 1: Trình bày hoàn cảnh ra đời của bài thơ
Câu 2: Ở bài thơ này Bác Hồ ngắm trăng trong hoàn cảnh như thế nào?
Vì sao Bác lại nói đến cảnh “Trong tù không rượu cũng không hoa”. Qua
hai câu thơ đầu, em thấy Bác có tâm trạng ra sao trước cảnh trăng đẹp ?
Câu 3: Qua câu thơ thứ hai trong nguyên tác “đối thử lương tiêu nại
nhược hà” có gì khác về kiểu câu so với bản dịch thơ? Sự khác nhau đó
có ý nghĩa như thế nào?
Câu 4: Nhà phê bình văn học Hoài Thanh nhận xét “thơ Bác đầy trăng”
hãy kể tên ít nhất một bài thơ khác của Bác có hình ảnh ánh trăng?
Câu 5: Trong hai câu thơ cuối của bài thơ Chữ Hán (bằng phiên âm), sự
sắp xếp vị trí các từ Nhân (thi gia), song, nguyệt (minh nguyệt) có gì
đáng chú ý? Sự sắp xếp như vậy có hiệu quả nghệ thuật như thế nào?
Câu 6: Qua bài thơ, em cảm nhận gì về tâm hồn Bác? Viết đoạn văn
diễn dịch (7-10 câu) Câu 1: Bài thơ trích từ “Nhật kí trong tù” ra đời trong thời gian Bác bị chính
quyền tưởng giới thạch bắt giam tại Trung Quốc.
Câu 2: Bác Hồ ngắm trăng trong hoàn cảnh đặc biệt: trong tù
- Việc nhớ đến rượu, hoa trong cảnh tù ngục cho thấy người tù không hề vướng
lận gì về vật chất và những gian nan mình đã phải chịu đựng
- Tâm trạng: ung dung, tự tại thả hồn mình hòa với thiên nhiên để thưởng thức
đêm trăng đẹp
Câu 3: Khác nhau:
- Trong nguyên tác “đối thử lương tiêu nại nhược hà” là câu nghi vấn
- Trong nguyên tác “cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ” là câu trần thuật
- Ý nghĩa của sự khác nhau là: kiểu câu nghi vấn ở bộc lộ cảm xúc bối rối, xao 
xuyến của Bác trước cảnh trăng đẹp.
- Kiểu câu trần thuật với chức năng trình bày đã khiến cho cảm xúc bối rối, xao
xuyến đó bị giảm bớt.
Câu 4: Bài thơ khác: Cảnh khuya
Câu 5: Các từ chỉ người (nhân, thi gia) và các từ chỉ trăng (nguyệt) đặt ở hai
câu thơ giữa là song sắt nhà tù (song); hai câu thơ đặt ở thế đối nhau=> Làm nổi
bật tình cảm giữa người và trăng, nổi bật sự gắn bó thân thiết, không còn khoảng
cách của một mối quan hệ có từ lâu đã trở thành tri kỉ.
Câu 6: Gồm các ý sau:
- Tâm hồn hoà hợp với thiên nhiên.
- Tinh thần cách mạng kiên cường.
- Ung dung, lạc quan.