Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 92: Hành động nói

CÙNG CÁC EM HỌC SINH 
* Đặc điểm hình thức : có từ phủ định: không,chưa, chẳng, chẳng phải là ... 
* Chức năng: + Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó ( phủ định miêu tả ). 
 + Phản bác một ý kiến, một nhận định ( phủ định bác bỏ ). 
Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu phủ định? Cho ví dụ. 
KIỂM TRA BÀI CŨ: 
Ngữ văn- Tiết 92 
HÀNH ĐỘNG NÓI 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
? Hành động có nghĩa là gì? 
Dùng để hỏi và yêu cầu học sinh trả lời. 
Lời nói 
Có 
Mục đích 
Hành động nói 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
A hỏi B. 
- Mấy giờ rồi? 
B trả lời: 
- Không biết (1). 
Và: - Ba giờ rồi(2). 
Bài tập nhanh : 
-> Hành động nói có thể đạt được hiệu quả giao tiếp hay không lệ thuộc vào: 
- Lệ thuộc vào người nghe có chịu cộng tác với người nói hay không. 
- Vốn hiểu biết và khả năng suy đoán của người nghe có đủ để tiếp nhận lời nói của người nói hay không? 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 
1. Ví dụ : 
Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói : 
- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. 
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân. 
V í dụ 1 : 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 
1. Ví dụ : 
2. Nhận xét 
 Lời của Lí Thông 
 Mục đích 
Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. 
Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. 
Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. 
 Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. 
trình bày 
đe dọa 
điều khiển 
hứa hẹn 
 V í d ụ 2 : Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: 
 - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? 
 Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: 
 - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. 
 Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc. 
 (...) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc: 
 - U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!... 
 ( Ngô T ất Tố, Tắt đèn ) 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 
1. Ví dụ : 
2. Nhận xét: 
VD2: 
 Hành động nói 
 Mục đích 
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? 
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. 
- U nhất định bán con đấy ư ? 
- U không cho con ở nhà nữa ư ? 
- Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!... 
hỏi 
báo tin 
hỏi 
hỏi 
bộc lộ cảm xúc 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 
1. Ví dụ : 
2. Nhận xét: 
Hành động nói: 
Mục đích: 
- Hành động hỏi 
hỏi 
- Hành động trình bày 
báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán 
- Hành động điều khiển 
cầu khiến, đe dọa, thách thức 
- Hành động hứa hẹn 
hứa hẹn 
- Hành động bộc lộ cảm xúc 
bộc lộ cảm xúc 
3. Kết luận 
Ghi nhớ - SGK 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 
- Những kiểu hành động nói thường gặp: Hành động: hỏi, trình bày( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến , dự đoán,...), điều khiển( cầu khiến, đe doạ, thách thức,...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc. 
III. Cách thực hiện hành động nói 
1. Ví dụ : 
Tinh thần yêu n ư ớc cũng nh ư các thứ của quý. Có khi đư ợc tr ư ng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nh ư ng cũng có khi cất giấu kín đ áo trong r ươ ng, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đ áo ấy đ ều đư ợc đư a ra tr ư ng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đ ạo, làm cho tinh thần yêu n ư ớc của tất cả mọi ng ư ời đ ều đư ợc thực hành vào công việc yêu n ư ớc, công việc kháng chiến. 
(1) 
(2) 
(3) 
(4) 
(5) 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
II. Một số hành động nói thường gặp 
- Những kiểu hành động nói thường gặp: Hành động: hỏi, trình bày( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến , dự đoán,...), điều khiển( cầu khiến, đe doạ, thách thức,...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc. 
III. Cách thực hiện hành động nói 
1. Ví dụ : 
2. Nhận xét: 
 Hành động nói 
 Mục đích 
Tinh thần yêu n ư ớc cũng nh ư các thứ của quý. 
Có khi đư ợc tr ư ng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. 
Nh ư ng cũng có khi cất giấu kín đ áo trong r ươ ng, trong hòm. 
Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đ áo ấy đ ều đư ợc đư a ra tr ư ng bày. 
Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đ ạo, làm cho tinh thần yêu n ư ớc của tất cả mọi ng ư ời đ ều đư ợc thực hành vào công việc yêu n ư ớc, công việc kháng chiến. 
trình bày 
trình bày 
trình bày 
điều khiển 
điều khiển 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 
- Những kiểu hành động nói thường gặp: Hành động: hỏi, trình bày( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến , dự đoán,...), điều khiển( cầu khiến, đe doạ, thách thức,...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc. 
III. Cách thực hiện hành động nói 
1. Ví dụ : 
2. Nhận xét: 
Hành động nói: 
Kiểu câu 
- Hành động hỏi 
- Hành động trình bày 
- Hành động điều khiển 
- Hành động hứa hẹn 
- Hành động bộc lộ cảm xúc 
Câu nghi vấn 
Câu trần thuật 
Câu cầu khiến 
Câu trần thuật 
Câu cảm thán 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
 Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 
- Những kiểu hành động nói thường gặp: Hành động: hỏi, trình bày( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến , dự đoán,...), điều khiển( cầu khiến, đe doạ, thách thức,...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc. 
III. Cách thực hiện hành động nói 
1. Ví dụ : 
2. Nhận xét: 
* Cách thục hiện hành động nói: 
 Hành động nói 
 Mục đích Cách thực hiện 
Tinh thần yêu n ư ớc cũng nh ư các thứ của quý. 
trình bày 
Có khi đư ợc tr ư ng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. 
trình bày 
Nh ư ng cũng có khi cất giấu kín đ áo trong r ươ ng, trong hòm. 
trình bày 
Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đ áo ấy đ ều đư ợc đư a ra tr ư ng bày. 
điểu khiển 
Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đ ạo, làm cho tinh thần yêu n ư ớc của tất cả mọi ng ư ời đ ều ., công việc kháng chiến. 
điều khiển 
 trực tiếp 
 trực tiếp 
trực tiếp 
gián tiếp 
 gián tiếp 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 
- Những kiểu hành động nói thường gặp: Hành động: hỏi, trình bày( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến , dự đoán,...), điều khiển( cầu khiến, đe doạ, thách thức,...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc. 
III. Cách thực hiện hành động nói 
1. Ví dụ : 
2. Nhận xét: 
Bài tập nhanh: 
Hành động nói: 
Kiểu câu 
1.Maáy giôø roài ? 
2.Im laëng ñi! 
3.Eo oâi, laïnh quaù! 
4.Thôøi oanh lieät nay coøn ñaâu? 
5. Bạn mở giúp tôi cái cửa được không? 
Câu nghi vấn 
hỏi 
trực tiếp 
trực tiếp 
Câu cầu khiến 
điều khiển 
Câu cảm thán 
bộc lộ cảm xúc 
trực tiếp 
gián tiếp 
gián tiếp 
Câu nghi vấn 
bộc lộ cảm xúc 
Câu nghi vấn 
điều khiển 
Kiểu hành động 
Cách thực hiện động nói 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 
- Những kiểu hành động nói thường gặp: Hành động: hỏi, trình bày( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến , dự đoán,...), điều khiển( cầu khiến, đe doạ, thách thức,...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc. 
III. Cách thực hiện hành động nói 
 Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng một kiểu câu có chức năng chính phù hợp với 
hành động đó( cách dùng trực tiếp). Hoặc dùng bằng kiểu câu khác( cách dùng gián tiếp). 
1. Ví dụ : 
2. Nhận xét: 
3. Kết luận 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
* Kết luận: 
 hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định . 
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 
- Những kiểu hành động nói thường gặp: Hành động: hỏi, trình bày( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến , dự đoán,...), điều khiển( cầu khiến, đe doạ, thách thức,...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc. 
III. Cách thực hiện hành động nói 
 Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng một kiểu câu có chức năng chính phù hợp với 
hành động đó( cách dùng trực tiếp). Hoặc dùng bằng kiểu câu khác( cách dùng gián tiếp). 
IV.Luyện tập 
+ Câu “Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta, tức là kẻ nghịch thù”. 
Bài tập 1- 62 
+ Mục đích: Khích lệ tướng sĩ học binh thư yếu lược do ông biên soạn, đồng thời khích lệ lòng tự tôn dân tộc. 
-> Vai trò của câu văn trên trong việc thực hiện mục đích chung là khích lệ lòng yêu nước của tướng sĩ trong việc bảo vệ đất nước. 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 
IV.Luyện tập 
Bài tập 2/ 63, 64. 
Hành động nói 
Kiểu hành động nói 
- Bác trai đã khá rồi chứ? 
- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. 
- Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. 
- Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy! 
- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. 
- Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. 
- Nhịn suông từ sáng hôm qua đến giờ còn gì. 
III. Cách thực hiện hành động nói 
hỏi 
điều khiển 
trình bày 
điều khiển 
trình bày 
trình bày 
trình bày 
Tiết 92. THCHD: HÀNH ĐỘNG NÓI 
I. Hành động nói là gì? 
II. Một số hành động nói thường gặp 
III. Cách thực hiện hành động nói 
Bài 2- 71/72 
a, Những câu trần thuật có mục đích cầu khiến : 
+ Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi. 
+ Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm trong nghĩa vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt. 
+ Điều mong muốn cuối cùng của tôi cách mạng thế giới. 
-> Mục đích: là lời cổ vũ, động viên đồng bào cả nước đứng lên đấu tranh chống giặc ngoại xâm. 
b, Câu trần thuật có mục đích cầu khiến : 
-> Mục đích: thể hiện được sự quan tâm lo lắng của Bác đối với Đảng, với nhân dân trước lúc ra 
đi. Đó cũng là nguyện vọng của Bác với Đảng và nhà nước. 
Cách thực hiện hành động nói gián tiếp này tạo ra sự đồng cảm sâu sắc, nó khiến cho nguyện vọng của lãnh tụ trở thành nguyệ vọng thiết thân của mỗi người. 
IV. Luyện tập 
Hướng dẫn về nhà: 
Nắm được hành động nói và các kiểu hành động nói. 
Làm các bài tập. 
Chuẩn bị phần tiếp theo: 
soạn bài : “ Nước Đại Việt ta ” (Nguyễn Trãi) 
Trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo và các em