Bài giảng Ngữ văn 8 - Văn bản: Khi con tu hú (Tố Hữu) - Bùi Thị Lan Anh

Tr­êng thcs T©n lËp 
huyÖn vò th­ 
Bé m«n: Ng÷ V¨n 8 
Gi¸o viªn thùc hiÖn: Bïi ThÞ Lan Anh 
NhiÖt liÖt Chµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o VÒ Dù giê gi¸o viªn giái vßng 2 
 Bài thơ là sự gặp gỡ giữa hai nguồn thi cảm : Lòng thương người và niềm hoài cổ . 
1 
 Nhà thơ lãng mạn, tinh tế với tình yêu thiết tha, sâu nặng với quê hương. 
2 
 Hình ảnh thơ sáng tạo bằng trí tưởng tượng phong phú và tình yêu thiết tha sâu nặng với quê hương, trở thành linh hồn mang niềm tin và khát vọng của người dân l àng chài . 
3 
 Hình ảnh biểu tượng cho người dân Việt Nam dưới ách đô hộ của Thực dân Pháp. 
4 
 I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: 
1. Tác giả : 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
 Tố Hữu (1920- 2002 ), tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành , quê Quảng Điền , Thừa Thiên Huế . - Ông là nhà thơ cách mạng nổi tiếng , giữ nhiều trọng trách trong bộ máy Đảng , chính quyền . - Ông được coi là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng và thơ ca kháng chiến . - Năm 1996, ông được trao tặng giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật . 
1.Tác giả : 
2.Tác phẩm : 
* Hoàn cảnh sáng tác : Tháng 7- 1939. Khi bị bắt giam trong nhà lao Thừa Phủ , in trong phần ‘ Xiềng xích ’ của tập thơ “ Từ ấy ”. 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
NHÀ LAO THỪA PHỦ 
Nhà giam số 9 – Nơi giam giữ nhà thơ cách mạng Tố Hữu . 
1.Tác giả : 
2.Tác phẩm : 
* Hoàn cảnh sáng tác : Tháng 7- 1939. Khi bị bắt giam trong nhà lao Thừa Phủ , in trong phần ‘ Xiềng xích ’ của tập thơ “ Từ ấy ”. 
* Thể thơ : Lục bát . 
* Bố cục : 2 phần - 6 câu đầu : Bức tranh mùa hè . - 4 câu sau : Tâm trạng của người tù cách mạng . 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
 Khi con tu hú gọi bầy 
 Lúa chiêm đang chín , trái cây ngọt dần 
 Vườn râm dậy tiếng ve ngân 
 Bắp rây vàng hạt , đầy sân nắng đào 
 Trời xanh càng rộng càng cao 
 Đôi con diều sáo lộn nhào từng không  
 Ta nghe hè dậy bên lòng 
 Mà chân muốn đạp tan phòng , hè ôi ! 
 Ngột làm sao , chết uất thôi 
 Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu ! 
* PTBĐ: Biểu cảm , miêu tả . 
1.Tác giả : 
2.Tác phẩm : 
* Hoàn cảnh sáng tác : Tháng 7- 1939. Khi bị bắt giam trong nhà lao Thừa Phủ , in trong phần ‘ Xiềng xích ’ của tập thơ “ Từ ấy ”. 
* Thể tho : Lục bát . 
* Bố cục : 2 phần - 6 câu đầu : Bức tranh mùa hè . - 4 câu sau : Tâm trạng của người tù cách mạng . 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
* PTBĐ: Biểu cảm , miêu tả . 
* Nhan đề : 
 ? Nhan đề bài thơ có gì đặc biệt 
 - Về cấu trúc ngữ pháp 
 - Về ý nghĩa 
Đây là một nhan đề lạ và ấn tượng : 
Về cấu trúc ngữ pháp : chưa trọn vẹn là câu , mang chức năng thành phần trạng ngữ . 
Về ý nghĩa : 
 + Không nói sự việc , tư tưởng mà nói về thời gian không gian 
 + Đây là nhan đề mở khởi động mạch cảm xúc cho bài thơ . 
 + Cách nói nửa chừng gây tò mò , hấp dẫn có tác dụng thu hút sự chú ý của người đọc . 
- Độc đáo , mở ra mạch cảm xúc cho toàn bài . 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
 Khi con tu hú gọi bầy Lúa chiêm đang chín , trái cây ngọt dần Vườn râm dậy tiếng ve ngân Bắp rây vàng hạt , đầy sân nắng đào Trời xanh càng rộng càng cao Đôi con diều sáo lộn nhào từng không  
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
1.Bức tranh mùa hè . 
- gọi bầy 
Lúa chiêm - đang chín 
Trái cây - ngọt dần 
Vườn râm , Ve - ngân 
Bắp rây - vàng hạt 
Trời xanh - rộng , cao 
Đôi con diều sáo - lộn nhào 
Tu hú 
Nắng - đào 
Thiên nhiên 
- Hình ảnh - Từ ngữ - Các biện pháp nghệ thuật . 
? Nhận xét về cách sử dụng : 
- Hình ảnh : Quen thuộc , tiêu biểu , đặc trưng mùa hè . 
- Từ ngữ : Danh t ừ , đ ộ ng t ừ , tính t ừ , c ụ m đ ộ ng t ừ , c ụm tính t ừ . 
- N ghệ thuật : Hoán dụ , liệt kê 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
1.Bức tranh mùa hè . 
 - Hình ảnh : Quen thuộc , tiêu biểu , đặc trưng mùa hè . 
- Từ ngữ : Danh t ừ , đ ộ ng t ừ , tính t ừ , c ụ m đ ộ ng t ừ , c ụm tính t ừ . 
- Nghệ thuật : Hoán dụ , liệt kê 
Âm thanh 
Màu sắc 
Hương vị 
Hoạt động 
Vàng ( lúa - đang chín , nắng , bắp ), xanh - trời , hồng 
rộn rã , tưng bừng . 
Ve ngân , diều sáo 
diều sáo - lộn nhào 
Tu hú - gọi bầy 
Tươi sáng , rực rỡ . 
Trái cây - ngọt dần 
ngọt ngào . 
 gọi bầy , 
 ngân 
đang chín 
ngọt dần , 
sống động , cụ thể , căng tràn 
? Tìm những từ ngữ thể hiện và nêu nhận xét của em về : 
 Nhóm 1: Màu sắc . 
 Nhóm 2: Âm thanh . 
 Nhóm 3: Hương vị 
 Nhóm 4: Hoạt động . 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
1.Bức tranh mùa hè . 
 - Hình ảnh : Quen thuộc , tiêu biểu , đặc trưng mùa hè . 
- Từ ngữ : Danh t ừ , đ ộ ng t ừ , tính t ừ , c ụ m đ ộ ng t ừ , c ụm tính t ừ . 
- Nghệ thuật : Hoán dụ , liệt kê 
Âm thanh 
Màu sắc 
Hương vị 
Hoạt động 
Vàng ( lúa - đang chín , nắng , bắp ), xanh - trời , hồng 
rộn rã , tưng bừng . 
Ve ngân , diều sáo 
diều sáo - lộn nhào 
Tu hú - gọi bầy 
Tươi sáng , rực rỡ . 
Trái cây - ngọt dần 
ngọt ngào . 
 gọi bầy , 
 ngân 
đang chín 
ngọt dần , 
sống động , cụ thể , căng tràn 
Không gian 
Trời - xanh - càng rộng , càng cao 
khoáng đạt . 
- Rộn rã âm thanh , rực rỡ sắc màu , ngọt ngào hương vị , tràn trề nhựa sống . 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
 Trắc nghiệm : ? Hình ảnh đôi con diều sáo lộn nhào tầng không mang ý nghĩa gì ? 
A. Là nét chấm phá độc đáo làm cho bức tranh quê trở nên thi vị , có hồn . 
C. Là nghệ thuật lấy cái hữu hạn để tả cái vô hạn . 
B. Là hình ảnh biểu tượng cho khát vọng tự do của người tù . 
D. Cả 3 ý trên . 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
1.Bức tranh mùa hè . 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: 
- Rộn rã âm thanh , rực rỡ sắc màu , ngọt ngào hương vị , tràn trề nhựa sống . 
- Tình yêu thiên nhiên , yêu cuộc sống thanh bình , tự do. 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
1.Bức tranh mùa hè . 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: 
- Rộn rã âm thanh , rực rỡ sắc màu , ngọt ngào hương vị , tràn trề nhựa sống . 
- Tình yêu thiên nhiên , yêu cuộc sống thanh bình , tự do. 
2.Bức tranh tâm trạng . 
 Ta nghe hè dậy bên lòng 
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi! 
 Ngột làm sao, chết uất thôi 
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu! 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
Ta nghe hè dậy bên lòng 
Mà chân muốn đạp tan phòng , hè ôi ! Ngột làm sao , chết uất thôi Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu ! 
Từ ngữ : 
BPTT: 
Kiểu câu : 
Động từ mạnh , từ cảm thán . 
Câu cảm thán . 
Kết cấu đầu , cuối tương ứng . 
Ẩn dụ . 
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu ! 
Tiếng gọi vào hè tươi vui , náo nức mở ra một bầu trời tự do, 1 bức tranh mùa hè đẹp , sống động và tràn trề nhựa sống . 
Tiếng chim khắc khoải , da diết gợi niềm chua xót , uất hận , là tiếng gọi tha thiết của anh em đồng chí , tiếng gọi của tự do. 	 
 Khi con tu hú gọi bầy 
Tiếng gọi của tự do, cuộc sống 
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu ! 
? So sánh tiếng chim tu hú ở câu mở đầu và kết thúc văn bản ? 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
1.Bức tranh mùa hè . 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: 
- Rộn rã âm thanh , rực rỡ sắc màu , ngọt ngào hương vị , tràn trề nhựa sống . 
- Tình yêu thiên nhiên , yêu cuộc sống thanh bình , tự do. 
2.Bức tranh tâm trạng . 
- Ngột ngạt uất ức đến cao độ . 
- Khát vọng đập tan mọi xiềng xích để vươn tới cuộc sống tự do. 
 Tình yêu thiên nhiên , yêu cuộc sống 
 Khao khát cháy bỏng cuộc sống tự do 
Vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ cộng sản 
Tiếng chim tu hú thức dậy 
Người tù 
Bức tranh tâm trạng 
Bức tranh mùa hè 
- Không gian khoáng đạt , nhiều tầng bậc . 
- Tù túng , chật hẹp . 
- Mất tự do. 
- Ngột ngạt , uất ức . 
- Cuộc sống thanh bình , tự do, yên vui . 
- Háo hức , sôi nổi đón chào cuộc sống . 
>< 
? So sánh 2 bức tranh thiên nhiên và tâm trạng trên các khía cạnh : Không gian, cuộc sống, tâm trạng của người tù ? 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: 
III. TỔNG KẾT: 
? Chọn các từ thích hợp cho dưới đây để điền vào chỗ trống hoàn thành một nhận định đúng về nội dung bài thơ “ Khi con tu hú ”? 
1. Nội dung: 
( Các từ : cuộc sống , khát khao , lòng yêu , tự do, tù đày , khổ cực ). 
	 “ Bài thơ đã thể hiện sâu sắc tha thiết và niềm đến cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh 
lßng yªu 
tù do 
 tï ®µy ”. 
khao kh¸t 
cuéc sèng 
....(1).... 
... (2) ... 
..(3)... 
...(4)... 
...(5)... 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: 
III. TỔNG KẾT: 
1. Nội dung: 
 Bài thơ đã thể hiện sâu sắc lòng yêu cuộc sống tha thiết và niềm khát khao tự do đến cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh tù đầy . 
2. Nghệ thuật : 
 Thành công của bài thơ “ Khi con tu hú ” được tạo nên bởi những yếu tố nghệ thuật nào ? 
? 
 A. Thể thơ lục bát mềm mại , linh hoạt . Hình ảnh thơ gợi cảm , sinh động . 
 B. Giọng điệu thơ tư nhiên khi tươi sáng , khoáng đạt , khi dằn vặt , sôi trào . 
 C. Các biện pháp NT: Ẩn dụ , hoán dụ , liệt kê . Kết cấu đầu cuối tương ứng . 
D. Cả A, B, C 
Văn bản: KHI CON TU HÚ 
Tố Hữu 
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT: 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: 
III. TỔNG KẾT: 
1. Nội dung: 
 Bài thơ đã thể hiện sâu sắc lòng yêu cuộc sống tha thiết và niềm khát khao tự do đến cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh tù đầy . 
2. Nghệ thuật : 
? 
 - Thể thơ lục bát mềm mại , linh hoạt . Hình ảnh thơ gợi cảm , sinh động . 
 - Giọng điệu thơ tự nhiên khi tươi sáng , khoáng đạt , khi dằn vặt , sôi trào . 
 - Các biện pháp NT: Ẩn dụ , hoán dụ , liệt kê . Kết cấu đầu cuối tương ứng . 
IV. LUYỆN TÂP: 
? Trình bày cảm nhận của em về vẻ đẹp người chiến sĩ cách mạng ? 
Màu sắc tươi tắn 
Âm thanh náo nức 
Không gian rộng lớn 
Hương vị ngọt ngào 
Cảnh mùa hè 
Tâm trạng người tù 
U uất , ngột ngạt . 
Khao khát tự do 
Hình ảnh thơ gần gũi , phong phú , chân thực 
Các biện pháp NT: Ẩn dụ , hoán dụ , liệt kê . Kết cấu đầu cuối tương ứng . 
Thề thơ lục bát , giọng điệu thơ tự nhiên 
Tố Hữu ( 1920 -2002), quê ở Huế 
Cây đại thụ của thơ ca kháng chiến 
Sáng tác tháng 7- 1939, trong nhà lao Thừa Phủ 
Tác giả 
Tác phẩm 
Nội dung 
Nghệ thuật 
 HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ: 
- Học thuộc lòng bài thơ . 
- Nắm chắc nội dung bài thơ : Khung cảnh thiên nhiên và tâm trạng người tù . 
- Tiếp tục sưu tầm thơ Tố Hữu , thơ về người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh ngục tù  
- Viết một đoạn văn thuyết minh về bức tranh mùa hè trong sáu câu thơ đầu bài thơ . 
 - Chuẩn bị trước bài Tức cảnh Pác Bó – Chú ý vẻ đẹp tâm hồn của Bác và nghệ thuật của bài thơ . 
TRÂN TRỌNG CẢM ƠN 
THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM