Kế hoạch bài dạy Lịch sử 9 - Tiết 4, Bài 3: Quá trình phát triển của phòng trào giải phóng dân tộc và sự tan rã của hệ thống thuộc địa - Năm học 2021-2022

 Ngày soạn: 1/9/2021
Ngày dạy:
TUẦN 4 
Tiết 4
 BÀI 3: QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC 
 VÀ SỰ TAN RÃ CỦA HỆ THỐNG THUỘC ĐỊA
I. Mục tiêu bài học
1. Kiến thức: Giúp HS hiểu 
- Quá trình phát triển của phong trào phong trào giải phóng dân tộc và sự tan rã của hệ thống 
thuộc địa ở châu Á, Phi, Mĩ La-tinh sau chiến tranh thế giới thứ hai
- Xác định trên lược đồ ví trí của một số nước Á, Phi, Mĩ La-tinh giành được độc lập.
- Lập bảng niên biểu về quá trình giành độc lập của một số nước Á, Phi, Mĩ La-tinh.
2. Tư tưởng: 
- Thấy rõ cuộc đấu tranh anh dũng của nhân dân các nước Á, Phi, Mĩ La-tinh vì sự nghiệp 
GPDT.
- Tăng cường đoàn kết hữu nghị với các nước Á, Phi,Mĩ La-tinh. Nâng cao lòng tự hào dân 
tộc vì nhân dân ta đã giành được những thắng lợi to lớn trong cuộc đấu tranh GPDT, góp 
phần cổ vũ phong trào GPDT trên thế giới
3. Kĩ năng: 
- Giúp HS rèn luyện kĩ năng sử dụng bản đồ, phân tích các sự kiện lịch sử.
4. Năng lực:
- Phát triển năng lực hợp tác, giải quyết vấn đề, năng lực sử dụng ngôn ngữ..
- Năng lực nhận xét, đánh giá, khái quát, thống kê
II. Chuẩn bị bài học
1. Giáo viên: 
- KHBD, máy tính máy chiếu
- Tranh ảnh về các nước Á, Phi, Mĩ La tinh. Bản đồ thế giới và các nước Á, Phi, Mĩ La 
tinh.
2. Học sinh: 
- Đọc trước sách giáo khoa và hoàn thành các nhiệm vụ được giao.
- Sưu tầm tư liệu, tranh ảnh các nước Á, Phi, Mĩ La tinh.
III. Tiến trình bài học 
Hoạt động 1: KHỞI ĐỘNG (3’)
a. Mục tiêu: Giúp học sinh nắm được các nội dung cơ bản bước đầu của bài học cần đạt 
được đó là xác định vị trí ở các nước Á, Phi, Mĩ La-tinh từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, 
đưa học sinh vào tìm hiểu nội dung bài học, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài 
mới. b) Nội dung : GV trực quan bản đồ thế giới. Yêu cầu HS lên xác định vị trí các nước Á, 
Phi, Mĩ La-tinh
c) Sản phẩm: HS xác định trên bản đồ.
GV lựa chọn một sản phẩm nào đó để tạo tình huống vào bài.
 Sau chiến tranh thế giới thứ hai, ở Châu Âu có nhiều biến đổi với một loạt các nước 
XHCN ra đời. Còn châu Á, châu Phi, châu Mĩ la tinh thì sao, có gì biến đổi? Phong trào giải 
phóng dân tộc diễn ra như thế nào? Hệ thống thuộc địa tan rã ra sao? Chúng ta tìm hiểu nội 
dung bài học
Hoạt động 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (34’)
Hoạt động 2.1: Giai đoạn từ năm 1945 đến giữa những năm 60 của thế kỷ XX
a.Mục đích: 
- Biết được một số nét chính về quá trình giành độc lập ở các nước Á, Phi, Mĩ La-tinh từ 
sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến những năm 60 của thế kỉ XX. 
- Xác định trên lược đồ ví trí của một số nước Á, Phi, Mĩ La-tinh giành được độc lập.
b) Nội dung: Huy động hiểu biết đã có của bản thân và nghiên cứu sách giáo khoa suy nghĩ 
cá nhân trả lời các câu hỏi của giáo viên.
c) Sản phẩm: HS trả lời được các câu hỏi của giáo viên.
d) Tổ chức thực hiện :
Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập
- HS đọc SGK mục I và hoàn thành yêu cầu:
+ Tìm những nét chính về quá trình giành độc lập ở các nước Á, Phi, Mĩ La-tinh từ sau 
Chiến tranh thế giới thứ hai đến những năm 60 của thế kỉ XX.
+ Xác định trên lược đồ ví trí của một số nước Á, Phi, Mĩ La-tinh giành được độc lập.
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực 
khi thực hiện nhiệm vụ học tập, GV theo dõi, hỗ trợ HS làm việc những bằng hệ thống câu 
hỏi gợi mở:
? Chiến tranh thế giới thứ hai tác động như thế nào tới các nước Á, Phi, Mỹ La Tinh?
- Lôi kéo các nước Á, Phi, Mỹ La Tinh vào vòng xoáy của chiến tranh -> tác động tới 
phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước Á, Phi, Mỹ La Tinh. Đặc biệt khi 
Nhật đầu hàng đồng minh chiến tranh kết thúc -> hàng loạt các nước lần lượt đứng lên 
giành độc lập.
GV giới thiệu khái quát về khu vực Á, Phi, Mĩ La-tinh.
+ Là những khu vực đông dân, lãnh thổ rộng lớn, giàu tài nguyên.
+ Trước 1945, hầu hết là thuộc địa hoặc nửa thuộc địa của Anh, Pháp, Mỹ, Nhật, Hà Lan, 
BĐN...
? Từ sau CTTG thứ hai đến giữa những năm 60 của TK XX, PTGPDT ở châu Á có gì nổi 
bật? - Phát xít Nhật đầu hàng tạo cơ hội các nước Đông Nam Á giành thắng lợi trong cuộc đấu 
tranh vũ trang, lật đổ thực dân, tuyên bố độc lập (ví dụ cụ thể) - PTGĐL cũng diến ra mạnh 
mẽ ở Ấn Độ.
? Phong trào tiêu biểu là những nước nào ở ĐNÁ?
- Xác định vị trí các nước trên bản đồ.
? Phong trào đấu tranh các nước Nam Á và Bắc Phi như thế nào?
GV: Tới giữa những năm 60 của thế kỉ XX, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc về 
cơ bản đã bị sụp đổ (năm 1967 chỉ còn 5,2 triệu km2 với 35 triệu dân, tập trung chủ yếu ở 
Nam châu Phi).
Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
- HS trình bày.
- Các học sinh khác nhận xét
Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả.
- GV bổ sung phần phân tích nhận xét, đánh giá, kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của 
học sinh. Chốt kiến thức cho học sinh.
* Dự kiến sản phẩm 
- Phong trào đấu tranh được khởi đầu từ Đông Nam Á với những thắng lợi trong các cuộc 
khởi nghĩa giành chính quyền và tuyên bố độc lập ở các nước như In-đô-nê-xi-a (17 - 8 - 
1945), Việt Nam (2 - 9 - 1945) và Lào (12 - 10 - 1945).
- Phong trào tiếp tục lan sang Nam Á, Bắc Phi như ở Ấn Độ, Ai Cập và An-giê-ri,...
- Năm 1960 là "Năm châu Phi" với 17 nước ở lục địa này tuyên bố độc lập.
- Ngày 1-1-1959 cuộc cách mạng nhân dân thắng lợi ở Cu-ba.
-> Tới giữa những năm 60 của thế kỉ XX, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc về cơ 
bản đã bị sụp đổ.
Hoạt động 2.2: Giai đoạn từ giữa những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kỷ 
XX
a) Mục đích: Biết được một số nét chính về quá trình giành độc lập ở các nước Á, Phi, Mĩ 
La-tinh từ những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX.
b) Nội dung: Huy động hiểu biết đã có của bản thân và nghiên cứu sách giáo khoa suy nghĩ 
cá nhân trả lời các câu hỏi của giáo viên.
c) Sản phẩm: HS trả lời được các câu hỏi của giáo viên.
d) Tổ chức thực hiện :
Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập
- HS đọc mục II SGK, và trả lời câu hỏi:
? Nêu một số nét chính về quá trình giành độc lập ở các nước Á, Phi, Mĩ La-tinh từ những 
năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX. 
? Xác định trên bản đồ vị trí Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích, Ghi-nê Bít-xao.
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực 
khi thực hiện nhiệm vụ học tập, GV theo dõi, hỗ trợ HS.
GV: Sự tan rã hệ thống thuộc địa BĐN là một thắng lợi quan trọng trong phong trào đấu 
tranh giải phóng dân tộc.
Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
- HS trình bày.
Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
-HS phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả.
-GV bổ sung phần phân tích nhận xét, đánh giá, kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của 
học sinh. Chốt kiến thức cho học sinh.
*Dự kiến sản phẩm
- Thắng lợi của phong trào đấu tranh lật đổ ách thống trị của thực dân Bồ Đào Nha, giành 
độc lập ở ba nước Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích và Ghi-nê Bít-xao vào những năm 1974 - 
1975.
Hoạt động 2.3: Giai đoạn từ giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kỷ 
XX
a.Mục đích: 
- Biết được nét chính về phong trào giành độc lập của các nước Á, Phi, Mĩ La-tinh từ giữa 
những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kỉ XX. 
b) Nội dung: Huy động hiểu biết đã có của bản thân và nghiên cứu sách giáo khoa suy nghĩ 
cá nhân trả lời các câu hỏi của giáo viên.
c) Sản phẩm: HS trả lời được các câu hỏi của giáo viên.
d) Tổ chức thực hiện :
Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập
- HS đọc mục III SGK.
- Chia lớp thành 6 nhóm và thảo luận câu hỏi: Nét chính về phong trào giành độc lập của 
các nước Á, Phi, Mĩ La-tinh từ giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kỉ XX.
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập
-HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. 
-GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập, 
GV theo dõi các nhóm, hỗ trợ HS bằng các câu hỏi gợi mở:
? Từ cuối những năm 70 chủ nghĩa thực dân tồn tại dưới hình thức nào?
- GV giải thích: chế độ phân biệt chủng tộc Apac thai: Là chính sách phân biệt chủng tộc 
cực đoan và tàn bạo của Đảng quốc dân, chíng Đảng của thiểu số da trắng cầm quyền ở 
Nam Phi chủ trương tước đoạt mọi quyền lợi cơ bản về chính trị, kinh tế, xã hội của người 
da đen. Ban bố hơn 70 đạo luật phân biệt đối xử. Là tội ác chống nhân loại
-Giáo viên: Gọi học sinh chỉ 3 nước trên bản đồ Châu Phi.
? Sau nhiều năm đấu tranh bền bỉ người da đen đã giành được thắng lợi gì?
? Ý nghĩa của phong trào? ? Em có nhận xét gì về hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc trong giai đoạn từ 1945 
đến giữa những năm 90 của thế kỷ XX?
GV: Từ 1945-1990 hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc bị sụp đổ hoàn toàn.
? Sau khi giành được độc lập nhân dân các nước này đã làm gì?
Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
- Các nhóm trình bày.
Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
-HS phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả.
-GV bổ sung phần phân tích nhận xét, đánh giá, kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của 
học sinh. 
-GV chốt kiến thức cho Hs
*Dự kiến sản phẩm
+ Là cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc tập trung ở ba nước thuộc miền Nam 
châu Phi
+ Người da đen đã giành được thắng lợi thông qua bầu cử và thành lập chính quyền:
+ Dim-ba-buê (1980)
+ Na-mi-bi-a (1990)
+ Cộng hoà Nam Phi (1993)
+ Chế độ phân biệt chủng tộc ở ba nước Nam Phi đã được xoá bỏ. Thắng lợi này đánh dấu 
hệ thống thuộc địa của chủ nghia đế quốc đã hoàn toàn bị sụp đổ
Hoạt động 3: LUYỆN TẬP (6’)
a) Mục tiêu: Nhằm củng cố, hệ thống hóa, hoàn thiện kiến thức mới mà HS đã được lĩnh 
hội ở hoạt động hình thành kiến thức về quá trình phát triển của phong trào giải phóng dân 
tộc và sự tan rã của hệ thống thuộc địa.
b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi
c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV
d) Tổ chức thực hiện:
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập
-Gv cho HS quan sát bản đồ 
? Dựa vào bản đồ, hãy tóm tắt quá trình phát triển của phong trào GPDT và sự tan rã của hệ 
thống thuộc địa sau chiến tranh thé giới thứ hai 
? Lập bảng thống kê các giai đoạn phát triển của phong trào GPDT (theo mẫu)
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập
-Hs lên bảng trình bày kết hợp với chỉ bản đồ.
- Hs làm bài tập vào vở.
Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
-Hs dựa vào bản đồ trình bày, trình bày bài tập trên bảng phụ -Các em khác nghe và nhận xét, bổ sung
Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
-GV bổ sung phần phân tích nhận xét, đánh giá, kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của 
học sinh. 
- GV chốt kiến thức cho Hs
*Dự kiến sản phẩm
- HS trình bày tóm tắt quá trình phát triển của phong trào GPDT trên bản đồ qua 3 giai đoạn 
và các sự kiện tiêu biểu 
- Lập bảng theo mẫu sau
 Giai đoạn Các sự kiện tiêu biểu
 1945- giữa những năm 60 * Ở châu Á: Việt Nam Lào.In đô-ne-xi-a.Ấn 
 Độ
 * Ở châu Phi: Ai Cập..An-Giê-ri..Năm 1960
 * Ở Mĩ-la-tinh: Cách mạng Cu ba.
 Giữa những năm 60-giữa -Ba nước châu phi giành độc lập: Ăng-gô-la, Mô-
 những năm 70 dăm-bích., Ghi-nê-bít-xao
 Giữa những năm 70- giữa - Na-mi-bi-a, Dim-ba-bu-ê.., cộng hoà Nam phi.
 những năm 90 
Hoạt động 4: VẬN DỤNG, TÌM TÒI, MỞ RỘNG (2’)
- Mục tiêu: Vận dụng kiến thức mới mà học sinh vừa lĩnh hội để giải quyết những vấn đề 
liên hệ thực tế có liên quan đến nội dung bài học
- Tổ chức thực hiện :
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV giao nhiệm vụ cho học sinh (Có thể giao về nhà)
? Hãy tìm và quan sát một số hình ảnh: Bác Hồ đọc tuyên ngôn độc lập(2/9/1945), chiến 
thắng lịch sử Điện Biên Phủ Hội nghị cấp cao của ASEAN..
? Theo em, Việt Nam đã có những đóng góp to lớn gì trong phong trào giải phóng dân tộc 
sau chiến tranh thế giới thứ hai?
? Biểu hiện quan trọng nào thể hiện mối quan hệ đoàn kết, hợp tác hữu nghị giữa các nước 
Đông Nam Á hiện nay?
? Sưu tầm tranh ảnh tư liệu có nội dung về tinh thần đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau giưa các 
nước Á, phi, Mĩ-la-tinh từ sau chiến tranh thế giới thứ hai 
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập
-Hs thực hiện ở nhà
Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
- Gv thu vở của Hs để kiểm tra 
- Gv chấm điểm và nhận xét
*Dự kiến sản phẩm
- Ngay sau khi nhật đầu hàng, nhân dân việt Nam nổi dậy giành đánh tan Pháp, Nhật giành 
độc lập dân tộc(2/9/1945)là một trong ba nước tiêu biểu - nơi khởi đầu cho PTGPDT ngay 
sau CT
- Năm 1954, với chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, Việt nam đã hoàn thành cuộc kháng 
chiến chống thực dân Pháp xâm lược trỏ lại.Cổ vũ PTGPDT trên thế giớigóp phần làm 
tan rã hệ thống thuộc địa của CNĐQ
- Xuân 1975, cuộc kháng chiến chống Mĩ và tay sai giành thắng lợi vẻ vang .cổ vũ mạnh 
mẽ phong trào cách mạng thế giới
- Sự ra đời và hoạt động của tổ chức ASEAN .
* Rút kinh nghiệm bài học: