Bài giảng môn Ngữ văn 9 - Văn bản: Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải)

Văn bản: 
MÙA XUÂN NHO NHỎ 
Thanh Hải 
 Thanh Hải là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng miền Nam từ những ngày đầu. 
I. TÌM HIỂU CHUNG: 
1. Tác giả: 
2. Tác phẩm: 
 “MXNN” sáng tác tháng 11 năm 1980, khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh – không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời. 
II. PHÂN TÍCH: 
1. Hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất trời : (khổ 1) 
- Bức tranh xuân: 
+ Hình ảnh: dòng sông, bông hoa, chim chiền chiện. 
+ Màu sắc: xanh, tím biếc 
+ Âm thanh: tiếng chim hót 
+ Đảo ngữ, miêu tả, nhân hóa => Vẻ đẹp trong trẻo, đầy sức sống của thiên nhiên, đất trời mùa xuân. 
 “Từng giọt long lanh rơi 
 Tôi đưa tay tôi hứng” 
+ “ Giọt long lanh” => giọt âm thanh tiếng chim. 
+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác => Cảm xúc ngây ngất, say sưa của nhà thơ. 
Hình ảnh 
xuyên suốt 
bài thơ: 
 Mùa xuân 
Mùa xuân 
của thiên nhiên 
Mùa xuân 
của đất nước 
Mùa xuân 
 của lòng người 
Mùa xuân trong khúc hát 
ngợi ca quê hương 
khổ 1 
khổ 2, 3 
khổ 4, 5 
khổ cuối 
Mạch cảm xúc 
MÙA XUÂN NHO NHỎ 
 - Thanh Hải - 
Mùa xuân người cầm súng 
Lộc giắt đầy trên lưng 
Mùa xuân người ra đồng 
Lộc trải dài nương mạ 
Tất cả như hối hả 
Tất cả như xôn xao 
Người cầm súng 
Người ra đồng 
(chiến đấu: bảo vệ tổ quốc) 
(lao động: xây dựng đất nước) 
 lộc giắt đầy 
l ộc trải dài 
* Sức sống mùa xuân căng tràn trên mọi miền đất nước. 
Lộc 
- 2 hình ảnh 
2 nhiệm vụ 
Lộc 
Lộc 
t ượng trưng 
- Điệp ngữ, ẩn dụ 
 => sức sống mùa xuân ; mong muốn cả 2 nhiệm vụ đều thắng lợi. 
- Điệp ngữ, so sánh, từ láy 
=> nhịp sống tưng bừng, náo nức: cả nước thi đua xây dựng và bảo vệ tổ quốc. 
(may mắn, sức sống) 
đ iệp ngữ 
so sánh 
từ láy 
Mùa xuân người cầm súng 
Lộc giắt đầy trên lưng 
Mùa xuân người ra đồng 
Lộc trải dài nương mạ 
Tất cả như hối hả 
Tất cả như xôn xao 
- 2 hình ảnh 
2 nhiệm vụ 
t ượng trưng 
 - Điệp ngữ, ẩn dụ => sức sống mùa xuân; mong muốn cả 2 nhiệm vụ đều thắng lợi. 
 - Điệp ngữ, so sánh, từ láy => nhịp sống tưng bừng, náo nức: cả nước thi đua xây dựng và bảo vệ tổ quốc. 
Đất nước bốn ngàn năm 
Vất vả và gian lao 
Đất nước như vì sao 
Cứ đi lên phía trước. 
- Hoán dụ, từ láy 
 => đất nước với bề dày lịch sử bốn ngàn năm gian khổ, vất vả nhưng không chùn bước. 
- So sánh, điệp ngữ 
 => niềm tự hào, niềm tin vào sự phát triển, sự tỏa sáng của đất nước. 
so sánh 
đ iệp ngữ 
hoán dụ 
từ láy 
như vì sao 
Ta làm con chim hót 
Ta làm một cành hoa 
Ta nhập vào hoà ca 
Một nốt trầm xao xuyến. 
Một mùa xuân nho nhỏ 
Lặng lẽ dâng cho đời 
Dù là tuổi hai mươi 
Dù là khi tóc bạc. 
Ta làm 
Ta làm 
con chim 
một cành hoa 
Một nốt trầm 
 - Điệp ngữ, cấu tứ chặt chẽ, từ láy 
 => khát vọng cống hiến: dù nhỏ bé nhưng phải thật có ích. 
đ iệp ngữ 
cấu tứ chặt chẽ 
từ láy 
Một mùa xuân nho nhỏ 
 => mong ước sống có ý nghĩa, được cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời một cách âm thầm. 
(cuộc đời đẹp, khát vọng đẹp) 
từ láy 
 - Điệp ngữ, hoán dụ 
(tuổi trẻ) 
(tuổi già) 
đ iệp ngữ 
* Một sự cống hiến tự nguyện, một quan niệm sống đẹp của người cách mạng. 
- Ẩn dụ, từ láy 
 => khẳng định sự cống hiến suốt đời, bất chấp thời gian, tuổi tác. 
Mùa xuân - ta xin hát 
Câu Nam Ai- Nam Bình, 
Nước non ngàn dặm mình 
Nước non ngàn dặm tình 
Nhịp phách tiền đất Huế. 
lời bài hát 
( khúc hát xứ Huế) 
Nhạc cụ gõ nhịp 
Biểu diễn ca Huế 
Phách tiền 
- Giai điệu trầm buồn. 
- Lời hát say đắm, yêu đời, ngợi ca đất nước. 
- Lặp cấu trúc, vần bằng 
 => tình cảm trìu mến, yêu quê hương tha thiết. 
Chia sẻ cùng bàn 30 giây: 
 Qua văn bản em học tập được đều gì? Em áp dụng như thế nào vào cuộc sống hiện tại? 
Mọc giữa dòng sông xanh 
Một bông hoa tím biếc 
Ơi con chim chiền chiện 
Hót chi mà vang trời 
Từng giọt long lanh rơi 
Tôi đưa tay tôi hứng. 
Mùa xuân người cầm súng 
Lộc giắt đầy trên lưng 
Mùa xuân người ra đồng 
Lộc trải dài nương mạ 
Tất cả như hối hả 
Tất cả như xôn xao 
Đất nước bốn ngàn năm. 
Vất vả và gian lao 
Đất nước như vì sao 
Cứ đi lên phía trước. 
Ta làm con chim hót 
Ta làm một cành hoa 
Ta nhập vào hoà ca 
Một nốt trầm xao xuyến. 
Một mùa xuân nho nhỏ 
Lặng lẽ dâng cho đời 
Dù là tuổi hai mươi 
Dù là khi tóc bạc. 
Mùa xuân - ta xin hát 
Câu Nam Ai- Nam Bình, 
Nước non ngàn dặm mình 
Nước non ngàn dặm tình 
Nhịp phách tiền đất Huế. 
 (Tháng 11 – 1980) 
MÙA XUÂN NHO NHỎ 
Thanh Hải 
1. Thể thơ 5 chữ 
2. hình ảnh thơ vừa giản dị vừa mang ý nghĩa biểu trưng. 
3. cấu tứ chặt chẽ 
4. từ xưng hô 
5. ẩn dụ, điệp ngữ, so sánh, nhân hóa, hoán dụ... 
III. TỔNG KẾT: 
1. Nghệ thuật: 
 - Viết theo thể thơ năm chữ nhẹ nhàng, tha thiết, mang âm hưởng gần gũi với dân ca. 
 - Kết hợp hài hoà giữa hình ảnh thơ tự nhiên, giản dị với những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng khái quát. 
 - Sử dụng ngôn ngữ thơ giản dị , trong sáng, giàu hình ảnh, giàu cảm xúc với các ẩn dụ, điệp ngữ, từ xưng hô, 
 - Có cấu tứ chặt chẽ , giọng điệu thơ luôn có sự biến đổi phù hợp với nội dung từng đoạn. 
2. Ý nghĩa : 
 Bài thơ thể hiện những rung cảm tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, đất nước và khát vọng được cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời. 
2. Mùa xuân của đất nước: 
 - 2 hình ảnh tượng trưng cho 2 nhiệm vụ. 
 - Điệp ngữ, ẩn dụ => sức sống mùa xuân; mong muốn cả 2 nhiệm vụ đều thắng lợi. 
 - Điệp ngữ, so sánh, từ láy => nhịp sống tưng bừng, náo nức: cả nước thi đua xây dựng và bảo vệ tổ quốc. 
 - Hoán dụ, từ láy => đất nước với bề dày lịch sử bốn ngàn năm gian khổ, vất vả nhưng không chùn bước. 
 - So sánh, điệp ngữ => niềm tự hào, niềm tin vào sự phát triển, sự tỏa sáng của đất nước. 
 3. Tâm niệm của nhà thơ: 
- Điệp ngữ, cấu tứ chặt chẽ, từ láy => khát vọng cống hiến: dù nhỏ bé nhưng phải thật có ích. 
- Ẩn dụ, từ láy => mong ước sống có ý nghĩa, được cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời một cách âm thầm. 
- Điệp ngữ, hoán dụ => khẳng định sự cống hiến suốt đời, bất chấp thời gian, tuổi tác. 
4.Khúc hát ngợi ca quê hương : 
- Giai điệu trầm buồn. 
- Lời hát say đắm, yêu đời, ngợi ca đất nước. 
- Lặp cấu trúc, vần bằng => tình cảm trìu mến, yêu quê hương tha thiết. 
Văn bản: MÙA XUÂN NHO NHỎ 
Thanh Hải