Bài giảng Ngữ văn 6 - Tiết 2+3: Bài học đường đời đầu tiên

BÀI 1: TÔI VÀ CÁC BẠN 
Hạnh phúc đi đâu đấy 
Đến chỗ có tình bạn 
 (Ngạn ngữ phương Tây) 
I. ĐỌC HIỂU CHUNG 
1. Tác giả: 
Tô Hoài (1920 – 2014) 
Tô Hoài 
- Ông có nhiều tác phẩm viết cho thiếu nhi như: Võ sĩ bọ ngựa, Dế Mèn phiêu lưu kí, Đám cưới chuột,... 
 là nhà văn có vốn sống rất phong phú, năng lực quan sát và miêu tả tinh tế, lối văn giàu hình ảnh, nhịp điệu, ngôn ngữ chân thực, gần gũi với đời sống 
- Khối lượng tác phẩm đồ sộ với nhiều thể loại phong phú như: truyện ngắn, tryện dài, tiểu thuyết, kí,... 
Những tác phẩm viết cho thiếu nhi 
2. Tác phẩm 
“ Dế mèn phiêu lưu kí” là tác phẩm nổi tiếng nhất của nhà văn Tô Hoài. 
2. Tác phẩm 
- Trích chương I của truyện. 
Thể loại: Truyện đồng thoại 
Phương thức biểu đạt chính: tự sự. 
- Người kể chuyện: Nhân vật Dế Mèn, xưng “tôi” 
 Ngôi kể: ngôi thứ nhất: 
+ P1: Từ đầu sắp đứng đầu thiên hạ rồi. 
 Bức chân dung tự hoạ của Dế Mèn. 
+ P2: còn lại: 
 Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn . 
- Bố cục: 
 2 phần 
Tạo Tạo ra sự gần gũi, thân mật giữa người kể và bạn đọc. 
câu chuyện thêm chân thật, sống động 
dễ dàng biểu hiện được tâm trạng, ý nghĩ của nhân vật đối với những gì xảy ra ở xung quanh và đối với chính 
1. Bức chân dung tự hoạ của Dế Mèn 
II. Tìm hiểu chi tiết 
Bức chân dung Dế Mèn 
Ngoại hình 
Hành động 
Thái độ 
Ngoại hình 
Dế Mèn đã tự miêu tả về ngoại hình của mình như thế nào? Em hãy tìm những chi tiết miêu tả đó 
Càng: mẫm bóng 
Vuốt: 
Cứng, nhọn hoắt 
Cánh: dài 
Đầu: to 
Răng: đen nhánh 
Râu: dài, uốn cong 
Ngoại hình 
Càng: mẫm bóng 
Vuốt: 
Cứng, nhọn hoắt 
Cánh: dài 
Đầu: to 
Răng: đen nhánh 
Râu: dài, uốn cong 
Ngoại hình 
-> Chàng Dế thanh niên cường tráng, khỏe mạnh, tràn đầy sức sống 
Hành động 
? Em hãy tìm những chi tiết miêu tả về hành động của Dế Mèn. 
Hành động 
Co cẳng, đạp phanh phách 
Vũ lên phành phạch giòn giã 
Nhai ngoàm ngoạp 
Vuốt râu trịnh trọng, khoai thai 
Đi đứng oai vệ, làm điệu dún dẩy 
-> Hành động mạnh mẽ, khỏe khoắn 
Thái độ 
? Dế Mèn có thái độ, cách ứng xử như thế nào với mọi người xung quanh (bà con trong xóm, chị Cào Cào, anh Gọng Vó). 
*Với mọi người xung quanh 
Cà khịa với tất cả bà con trong xóm. 
Quát mấy chị Cào Cào. 
Đá ghẹo anh Gọng Vó. 
> Ngạo mạn, ngỗ ngược, hống hách. 
? Em có nhận xét gì về thái độ của Dế Mèn. 
Thái độ 
? Dế Mèn có thái độ, cách ứng xử như thế nào với Dế Choắt. (chú ý cách xưng hô, miêu tả về ngoại hình, tính nết, nhận xét về nơi ở của Dế Choắt, khi Dế Choắt nhờ giúp đỡ) 
*Với Dế Choắt: 
- Xưng hô: Chú mày- ta. 
 Miêu tả ngoại hình, tính nết của Dế Choắt: gầy gò, dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện, cánh ngắn củn, càng bè bè, nặng nề, râu ria cụt một mẩu, mặt mũi ngẩn ngẩn ngơ ngơ, ăn xổi ở thì, có lớn mà chẳng có khôn. 
 Nơi ở của Dế Choắt: luộm thuộm, bề bộn, cẩu thả, tuềnh toàng. 
 Khi Dế Choắt nhờ giúp đỡ: từ chối phũ phàng, mắng, chê bai: Chú mày hôi như cú mèo; đào tổ nông thì cho chết. 
-> Ngạo mạn, coi thường người khác, ích kỉ, hẹp hòi, thờ ơ, lạnh lùng trước hoàn cảnh khốn khó của đồng loại. 
? Qua những chi tiết đó,em thấy Dế Mèn còn là chàng Dế như thế nào. 
Thái độ 
? Nguyên nhân nào dẫn đến cái chết của Dế Choắt. 
*Với Dế Choắt: 
Khi gây ra cái chết của Dế choắt: 
+ Nguyên nhân cái chết của Dế Choắt: 
Dế Mèn trêu chị Cốc -> Chị Cốc tưởng Dế Choắt trêu ghẹo nên đã mổ Dế Choắt. 
+ Diễn biến tâm lí, thái độ của Dế Mèn: Đắc chí-> Sợ hãi khi nghe chị Cốc quát và mổ Choắt -> Hốt hoẳng, lo sợ -> Ân hận. 
-> Dế Mèn còn có tình cảm với đồng loại, biết ăn năn hối lỗi khi phạm sai lầm. 
=> Nhhệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sinh động, hợp lí. 
? Diễn biến tâm lí, thái độ của Dế Mèn khi trêu chj Cốc và chứng kiến cái chết của Dế Choắt. 
? Như vậy, thái độ của Dế Mèn có sự thay đổi không? Mèn có tình cảm đồng loại không. 
Cường tráng, khỏe mạnh, tự tin, đầy sức sống 
nét đẹp 
kiêu ngạo, hung hăng, hiếu thắng 
nét chưa đẹp 
Theo em hình ảnh Dế Mèn đẹp ở chỗ nào và chưa đẹp ở điểm nào ? 
2. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn 
? Trước khi trút hơi thở 
cuối cùng, Dế Choắt 
đã khuyên Dế Mèn 
điều gì. 
Lời khuyên của Dế Choắt : Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn cũng mang vạ vào mình đấy. 
Bài học về thói kiêu căng : Kiêu căng có thể làm hại người khác, khiến mình phải ân hận suốt đời -> không nên tự kiêu,huênh hoang, nên suy nghĩ kĩ trước khi nói. 
Bài học về tình thân ái: Nên biết sống đoàn kết, yêu thương, chia sẻ, cảm thông với người khác đặc biệt là với những người yếu hơn mình. 
?Bài học mà Dế Mèn nhận 
được ở đây là gì. 
? Nếu lỡ gây ra lỗi lầm chúng ta phải làm thế nào. 
? Trong cuộc sống, nếu 
chúng ta có người bạn như 
Dế Choắt, em sẽ đối xử với 
bạn như thế nào. 
3. Bài học cho bản thân 
Cần bảo vệ giúp đỡ, thương cảm, tôn trọng đối với những người bạn yếu thế. 
Biết nhận ra và sửa chữa lỗi lầm mà mình mắc phải. 
TỔNG KẾT 
1. Nghệ thuật 
Cách miêu tả loài vật sinh động, trí tưởng tượng độc đáo. 
Sử dụng các biện pháp tu từ: nhân hóa, so sánh 
Kể chuyện bằng ngôi thứ nhất, tự nhiên, hấp dẫn. 
2. Nội dung 
Bài văn miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng nhưng tính nét kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chị Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt. Dế Mèn hối hận và rút ra bài học đường đờ đầu tiên cho mình. 
LUYỆN TẬP 
? Những căn cứ để xác định đoạn trích “bài học đường đời đầu tiên” là truyện đồng thoại. 
Đối tượng người đọc 
Đặc điểm nhân vật 
Biện pháp nghệ thuật chủ yếu được sử dụng 
Thiếu nhi 
Nhân vật là loài vật: dế, cào cào, gọng vó, cốc. 
Vừa mang đặc đính vốn có của loài vật: càng mẫm bóng, vuốt nhọn hoắt, cánh dài, răng đen,... 
- Vừa mang đặc điểm của con người: Cà khịa, vuốt râu, quát, ghẹo, ... 
Nhân hóa, phóng đại 
VẬN DỤNG 
 Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) kể lại một sự việc trong đoạn trích ‘bài học đường đời đầu tiên” bằng lời của một nhân vật do em tự chọn. 
- Hình thức: Đoạn văn khoảng 5- 7 câu. 
- Nội dung: kể lại một sự việc trong đoạn trích ‘bài học đường đời đầu tiên” bằng lời của một nhân vật do em tự chọn. 
Đóng vai nhân vật Dế Choắt và kể lại sự việc nhờ vả Dế Mèn: 
      Hàng xóm nhà tôi là anh Dế Mèn khỏe mạnh và cường tráng. Tôi rất ngưỡng mộ sự khỏe khoắn, điều độ và phong thái chững chạc, đường hoàng của anh. Trái lại với anh, tôi không may mắn khi vừa sinh ra đã còi cọc, thân hình ốm yếu và thể lực không được tốt. Nhiều lần tôi lo sợ về những mỗi nguy hại của cuộc sống hoang dã nên nhân dịp Dế Mèn sang chơi, tôi đã đề bạt mong muốn của mình: 
- Anh Dế Mèn này, em có điều này muốn nói với anh, nhưng anh có cho phép nói em mới dám nói 
      Vừa dứt lời, Dế Mèn đã bảo ngay: 
- Ðược, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào! 
      Tôi mừng rỡ, vội tiếp lời: 
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang 
      Chưa nghe hết câu Dế mèn đã hếch răng, xì một hơi rõ dài rồi, với điệu bộ khinh khỉnh, anh ta mắng tôi: 
- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta làm sao chịu được. Thôi im cái điệu hát mưa dầm sụt sùi ấy đi. Ðào tổ nông thì cho chết! 
      Dế Mèn ra về không một chút bận tâm, còn tôi lủi thủi đi vào hang, lòng nặng trĩu những buồn bã và lo âu về chiếc tổ nông của mình.