Bài giảng Ngữ văn 6 - Tiết 94, 95: Văn bản: Lượm (Tố Hữu)

Tiết 94,95 
Lượm 
Tố Hữu 
I. Tìm hiểu chung: 
1. T¸c gi¶ : 
 Tố Hữu ( 1920 – 2002) 
- Tên khai sinh: Nguyễn Kim Thành 
- Quê: Thừa Thiên Huế 
Sự nghiệp : là nhà cách mạng, nhà thơ lớn của thơ ca hiện đại Việt Nam. 
2. T¸c phÈm : 
- Hoàn cảnh ra đời: Bài thơ sáng tác năm 1949 trong thời kì kháng chiến chống 
thực dân Pháp, 
 - In trong tập thơ “Việt Bắc”. 
HÌNH ẢNH LƯỢM 
Tố Hữu (1920 – 2002) 
 “ Mét ®ång chÝ ë Thõa Thiªn ra kÓ cho t«i nghe nh ữn g tÊm g ương chiÕn ®Êu dòng c¶m ë quª nhµ vµ cho t«i biÕt tin vÒ ch¸u L ượm . Nã lµ con mét chó em hä cña t«i. Nã ®i liªn l¹c cho ®¬n vÞ, trong khi ® ưa th ư ­ qua mét c¸nh ®ång, ch¸u bÞ tróng ®¹n, hy sinh khi míi 14 tuæi. T«i viÕt bµi th¬ Lượm , thÊy nh ư ­ cßn ®©u ®©y d¸ng ®iÖu dÔ thương khu«n mÆt cßn trÎ con nhưng rÊt cøng cái cña nã. ” 
( Tè Hữu . Nhí l¹i mét thêi, NXB V¨n häc – 2000) 
Nhµ th¬ cã lÇn t©m sù : 
 Tố Hữu năm 1949 
Thể loại và phương thức biểu đạt: 
- Thể thơ: thơ 4 chữ 
- Phương thức biểu đạt: biểu cảm kết hợp tự sự và miêu tả. 
Bố cục : 3 phần 
 - Phần 1: ( 5 khổ thơ đầu): Hình ảnh Lượm trong lần gặp gỡ tình cờ với nhà thơ. 
 - Phần 2: ( 7 khổ tiếp): Chuyến liên lạc cuối cùng và sự hi sinh của Lượm. 
 - Phần 3: ( 2 khổ cuối): Hình ảnh Lượm còn sống mãi. 
II. Tìm hiểu chi tiết 
Lượm trong lần gặp gỡ tình cờ với nhà thơ. 
Dáng điệu – cử chỉ : 
 +Từ ngữ: loắt choắt , thoăn thoắt , nghênh nghênh là những từ láy gợi hình ảnh một chú bé nhỏ nhắn, nhanh nhẹn. 
 +Hình ảnh: cười híp mí , má đỏ bồ quân , như con chim chích . 
Trang phục : 
 Ca lô đội lệch 
 Cái xắc xinh xinh 
 Thể hiện tính chất công việc làm liên lạc của chú bé Lượm . Vì Lượm còn nhỏ tuổi nên cái xắc đeo bên mình chỉ “xinh xinh” với chiếc mũ ca lô đội lệch rất hiên ngang, hiếu động. 
?Tại sao tác giả lại so sánh Lượm như con chim chích ? 
 Hình ảnh chú bé Lượm như con chim chích là để nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp hồn nhiên trong sáng, vui tươi, bé bỏng non nớt mà nhanh nhẹn.Chú bé loắt choắt đã vươn mình lớn dậy trên con đường kháng chiến rất gian nan, nguy hiểm. 
?Em hiểu “đường vàng” có nghĩa là gì? 
Con đường có nắng vàng, cát vàng. 
Con đường có lúa vàng, rơm vàng. 
Con đường tương lai tươi sáng. 
Cả 3 đáp án trên. 
 Đáp án đúng: D  
Lời nói : 
 Cháu đi liên lạc 
 Vui lắm chú à 
 Ở đồn Mang Cá 
 Thích hơn ở nhà. 
 hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng, chân thật. 
 Lời trò chuyện cho ta hiểu chú bé rất yêu thích công việc kháng chiến, tự nguyện tham gia kháng chiến ( niềm vui chung của cả thế hệ trẻ sau CMT8). 
Hình ảnh đội TNTP Hồ Chí Minh 
Thông qua việc khắc họa chân dung Lượm trong 5 khổ thơ đầu thể hiện rõ tình cảm của tác giả : yêu mến, trân trọng chú bé. 
I. TÌM HIỂU CHUNG : 
 Tiết 94 LƯỢM 
Tố Hữu 
II. TÌM HIỂU CHI TIẾT : 
1, Hình ảnh Lượm trong cuộc gặp gỡ tình cờ với nhà thơ: 
- c¸i x¾c xinh xinh - ca l« ®éi lÖch 
- lo¾t cho¾t, tho¨n tho¾t - nghªnh nghªnh (từ lay) 
- huýt s¸o, - c­ưêi hÝp mÝ 
- Ch¸u ®i liªn l¹c ;Vui l¾m chó µ ; Th«i chµo ®ång chÝ ! 
= >Trang phôc cña c¸c chiÕn sÜ vÖ quèc 
=> Nhá bÐ, nhanh nhÑn, tinh nghÞch 
=> Hån nhiªn, vui vÎ, yªu ®êi 
= >Say mª c«ng t¸c kh¸ng chiÕn 
Trang phôc 
H ì nh d¸ng 
Cö chØ 
Lêi nãi 
=> Đoạn thơ đã miêu tả về hình ảnh chú bé Lượm rất đáng yêu: Nhỏ nhắn, xinh xắn, 
 hồn nhiên yêu đời, yêu cách mạng, đồng thời thể hiện tình cảm yêu quý sâu sắc của 
 nhà thơ với Lượm. 
2, Hình ảnh Lượm trong chuyến công tác cuối cùng: 
Cái chết nhẹ nhàng thanh thản. Lượm như một thiên thần nhỏ đang yên nghỉ giữa cánh đồng quê hương, linh hồn của Em đã hóa thân vào thiên nhiên, quê hương đất nước. 
Sự hi sinh cao cả, đáng trân trọng, 
Bỗng lòe chớp đỏ 
Thôi rồi, Lượm ơi! 
Chú đồng chí nhỏ 
Một dòng máu tươi! 
Ch¸u n»m trªn lóa 
 Tay n¾m chÆt b«ng 
 Lóa th¬m mïi sữa 
 Hån bay giữa ®ång... 
-> C¸i chÕt ®Õn bÊt ngê ®ét ngét 
Ra thế 
Lươm ơi!... 
=> C©u th¬ bÞ ng¾t ®«i lµm hai dßng, như bị gãy đôi thể hiện sự hẫng hụt, đau đớn xót xa bàng hoàng của t¸c gi¶ khi nghe tin L ượ m hi sinh. 
Thôi rồi, Lượm ơi! 
 =>Thể hiện sự đau đớn trước sự ra đi của Lượm 
Lượm ơi, còn không? 
 => Dòng thơ được tách thành một khổ với câu hỏi tu từ 
 xoáy vào lòng người nỗi buồn đau, không muốn tin 
 vào sự thật nghiệt ngã. 
Em có nhận xét gì về cấu tạo và tác dụng của những dòng thơ sau? 
Lượm hồn nhiên, hăng hái, dũng cảm, không chùn bước trước hiểm nguy, quyết tâm hoàn 
 thành nhiệm vụ được giao, 
 =>Đoạn thơ thể hiện sự đau đớn, ngỡ ngàng, xót xa 
 trước sự hi sinh của Lượm trong lòng tác giả . 
Hình ảnh Lượm nằm trên cánh đồng lúa, tay nắm chặt bông. 
 Lượm ngã xuống trên chính mảnh đất quê hương, tay em còn nắm chặt bông lúa đã nuôi mình lớn từng ngày. Mảnh đất - sản vật quê hương dang tay đón Lượm vào lòng trong một giấc ngủ dài. Lượm ra đi nhưng tay em còn níu giữ sự sống, níu giữ quê hương, đó là cái chết gieo mầm cho sự sống. Linh hồn em hóa thân vào non sông, đất nước. 
 - Câu hỏi tu từ : “ Lượm ơi, còn không?...” được tách riêng đã diễn tả thành công cảm xúc của tác giả vô cùng ngạc nhiên , bàng hoàng , đau đớn , nghẹn ngào và cũng rất trân trọng trước cái chết của Lượm gây ấn tượng và cảm xúc mạnh mẽ cho người đọc. 
3, Hình ảnh Lượm vẫn còn sống mãi: 
Chú bé loắt choắt 
Cái xắc xinh xinh 
Cái chân thoăn thoắt 
Cái đầu nghênh nghênh 
Ca lô đội lệch 
Mồm huýt sáo vang 
Như con chim chích 
Nhảy trên đường vàng  
- Sử dụng kết cấu đầu cuối tương ứng. 
- Khẳng định sự sống mãi của Lượm đối với quê hương đất nước. 
- Khắc ghi mãi hình ảnh một chú bé hồn nhiên, vui tươi nhí nhảnh trong lòng tác giả và độc giả. 
Vì sao ở phần cuối tác giả lại lặp lại hai khổ thơ ở phần đầu với hình ảnh Lượm hồn nhiên vui tươi? 
III. Tổng kết 
Nội dung 
 - Bài thơ đã khắc họa và ca ngợi hình ảnh chú bé liên lạc hồn nhiên, vui tươi, hăng hái, dũng cảm. Lượm đã hi sinh anh dũng nhưng hình ảnh em còn sống mãi trong lòng mọi người. 
III. Tổng kết 
Nghệ thuật 
Kết hợp miêu tả, tự sự và biểu cảm. 
Thể thơ 4 chữ giàu âm điệu. 
Nhiều từ láy gợi hình. 
Cách so sánh độc đáo. 
Kết cấu đầu cuối tương ứng (điệp khúc). 
Luyện tập 
 Viết một đoạn văn từ 5 đến 7 câu phát biểu cảm nghĩ của em về chú bé Lượm hồn nhiên, anh dũng, được mọi người yêu mến . 
  h­Ưíng dÉn VỀ NHÀ    
 - Häc thuéc lßng bµi th¬ Lượm 
- ViÕt ®o¹n văn nªu c¶m nghÜ cña em sau khi häc bµi th¬ Lượm . 
- So¹n bài Hoán dụ .