Bài giảng Ngữ văn 8 - Văn bản: Tôi đi học (Thanh Tịnh) - Nguyễn Thị Lệ Giang

Xem video sau và viết 10 điều em nhớ nhất về ngày khai trường năm lớp 1 
Tôi đi học 
_Thanh Tịnh_ 
GV: Nguyễn Thị Lệ Giang 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
1. Tác giả 
* Tên thật: Trần Văn Ninh 
Thanh Tịnh 
(1911–1988) 
* Quê: Gia Lạc - Huế 
* Cuộc đời: 
+ Trước Cách mạng: dạy học, viết văn, hướng dẫn viên du lịch. 
+ Sau Cách mạng: tham gia quân đội, hoạt động văn hóa nghệ thuật. 
* Sự nghiệp sáng tác: Nhiều lĩnh vực như truyện ngắn, truyện dài, thơ, ca dao, bút ký văn học nhưng thành công nhất là truyện ngắn. 
* Phong cách nghệ thuật: Đậm chất trữ tình, toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo. 
2. Tác phẩm 
Đọc – chú thích 
a 
Đọc văn bản và phần Chú thích 🡪 Hoàn thiện sơ đồ sau 
Sự kiện chính 
Cảm xúc 
chủ đạo 
Nhân vật chính 
Tôi đi học 
2. Tác phẩm 
Đọc – chú thích 
Xuất xứ: 
Thể loại: 
Phương thức biểu đạt: 
a 
b 
c 
d 
In trong tập "Quê mẹ", xuất bản năm 1941 
Truyện ngắn trữ tình (đậm chất hồi kí) 
Tự sự, miêu tả và biểu cảm 
★P1: Khơi nguồn nỗi nhớ 
★P2: Sự hồi tưởng của nhân vật tôi về buổi tựu trường đầu tiên của mình. 
🖝 Chặng 1: Cảm xúc của nhân vật tôi khi cùng mẹ đi trên con đường làng tới trường. 
e. Bố cục 
🖝 Chặng 2: Cảm xúc, tâm trạng của nhân vật tôi trước quang cảnh sân trường và các sự việc diễn ra. 
🖝 Chặng 3: Cảm xúc khi vào lớp và buổi học đầu tiên. 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
Diễn biến tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu 
tiên đi học 
1. Sự hồi tưởng và tâm trạng của nhân vật “tôi” mỗi khi mùa thu đến 
2. Diễn biến tâm trạng nhân vật “tôi” ngày đầu tiên đi học 
Khi đi trên đường làng 
Khi ở giữa sân trường 
Khi ở trong lớp học 
Sự hồi tưởng và tâm trạng của nhân vật “tôi” 
mỗi khi mùa thu đến 
Thời điểm, nơi chốn quen thuộc, gắn liền với tuổi thơ tác giả 
 Sự liên tưởng tương đồng giữa hiện tại và quá khứ, giữa cảnh vật và tâm trạng 
Thời điểm gợi nhớ 
Cuối thu (đầu tháng 9): Thời điểm khai trường 
Cảnh thiên nhiên: Lá rụng nhiều, mây bàng bạc 
Cảnh sinh hoạt: Mấy em bé rụt rè cùng mẹ đến trường 
Nghệ thuật 
Từ láy: Náo nức, tưng bừng, rộn rã 
Hình ảnh so sánh đặc sắc: Những cảm giác  giữa bầu trời quang đãng 
🡪 Diễn tả tinh tế những cảm xúc trong sáng nảy nở trong lòng nhân vật “tôi” khi ấy. 
2. Diễn biến tâm trạng của nhân vật “tôi” 
trong ngày đầu tiên đi học 
 Đọc thầm lại văn bản, làm việc theo nhóm theo kĩ thuật khăn trải bàn 
Tìm các chi tiết thể hiện cảm xúc nhân vật tôi ở các thời điểm và không gian sau: 
Trên đường đến trường 
Ở trên 
 sân trường 
Khi vào lớp học 
Làm việc nhóm 
Hình ảnh khai tường ngày xưa 
Chặng 1 : Trên đường cùng mẹ đến trường 
* Sự thay đổi trong tâm trạng của nhân vật tôi : 
- Con đường, cảnh vật: vốn rất quen nhưng lần này tự nhiên thấy lạ 
Tự cảm thấy có sự thay đổi lớn trong lòng mình. 
Cảm thấy trang trọng, đứng đắn với bộ quần áo, 
 mấy quyển vở mới trên tay. 
*Cử chỉ, hành động: 
Những động từ được sử dụng đúng chỗ 🡺 Dễ hình dung tư thế và cử chỉ ngộ nghĩnh, ngây thơ, đáng yêu của chú bé. 
Bặm tay 
Ghì thật chặt 
Xóc lên 
Nắm lại cẩn thận 
Muốn thử sức mình 
Không lội qua sông nữa 
🡪 Tạm biệt những thú vui trẻ con để trưởng thành hơn 
*Lời nói: “Mẹ đưa bút thước cho con cầm.” 
*Ý nghĩ: Vừa non nớt vừa ngây thơ: “chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước.” 
* Nguyên nhân: 
“hôm nay tôi đi học.” - được trở thành một học trò, hiện thực mà như trong mơ. 
⭢ Câu văn chất chứa và ngân vang một tiếng reo đầy tự hào, đầy kiêu hãnh. 
★ Nhận xét: 
Đoạn văn miêu tả tâm trạng hồi hộp, xốn xang của một cậu bé lần đầu tiên được cắp sách tới trường. 
Ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu cảm xúc, lấp lánh chất thơ. Biện pháp tu từ so sánh đẹp, thơ mộng. 
Chặng 2 : Khi ở giữa sân trường 
- Quang cảnh sân trường Mĩ Lí: 
+ Dày đặc cả người, 
+ Người nào quần áo cũng sạch sẽ. 
+ Gương mặt nào cũng vui tươi, sáng sủa. 
Trước khi đi học 
Hôm nay đi học 
Là một nơi xa lạ 
Cảm tưởng: nhà trường cao ráo và sạch sẽ hơn các nhà trong làng 
Trông vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng hòa ấp. 
★ Tâm trạng của nhân vật “tôi”: 
Lo sợ vẩn vơ; Ngập ngừng, e sợ; Thèm vụng, ước ao thầm 
Trước ngôi trường: 
Khi nghe tiếng trống 
Khi nghe ông đốc gọi tên bạn bè khác 
Khi gọi đến tên mình 
Khi rời tay mẹ để xếp hàng vào lớp 
Chơ vơ, vụng về, lúng túng. 
Hồi hộp, cảm thấy tim như ngừng đập 
Giật mình, lúng túng quên cả người mẹ đang đứng sau 
Quay lưng lại dúi đầu vào lòng mẹ nức nở khóc, chưa bao giờ thấy xa mẹ như lần này 
Nhận xét: 
Đoạn văn trên đã đặc tả được những phút giây xúc động thật hồn nhiên khó quên của mỗi đời người, rất phù hợp với tâm lí trẻ thơ khi phải rời xa vòng tay của mẹ để bắt đầu bước vào cổng trường, cửa lớp. Đó là cả một thế giới đầy mới lạ nên các em không khỏi bỡ ngỡ, lo sợ. 
Chặng 3 : Trong lớp học 
⭢ Tất cả mọi vật trở nên thân thuộc, thân thiện, quyến luyến, tự nhiên đến bất ngờ và không dám tin là có thật 🡺 Một cậu bé rất hồn nhiên. 
Khi bước vào lớp, cậu thấy 
Một mùi hương lạ xông lên... 
Hình gì treo trên tường cũng lạ và hay hay... 
Chỗ ngồi của mình lạm nhận là vật riêng. 
Bạn ngồi bên chưa quen cũng không xa lạ 
 “Một con chim liệng đến đứng trên bờ cửa sổ, hót mấy tiếng rụt rè rồi vỗ cánh bay cao”. 
Tả thực: Cánh chim gợi kỉ niệm tuổi thơ đi bẫy chim giữa cánh đồng 
So sánh liên tưởng: Biểu tượng cho cậu học trò (ngập ngừng cất cánh bay vào bầu trời cao rộng của tri thức và học làm người lớn.) 
 Tiếng phấn của thầy gạch mạnh trên bảng: 
Khiến cậu bé sực tỉnh, dứt khỏi mộng mơ trở về với hiện tại, bắt đầu đánh vần bài học đầu tiên: Tôi đi học. 
⭢ Tác giả phát hiện thật tinh tế, chính xác, phù hợp với diễn biến, tâm trạng, tâm lí của trẻ thơ. 
Trên sân trường: 
Bỡ ngỡ, e ngại 
Trên đường tới trường: 
Mới lạ, háo hức 
Chuẩn bị vào lớp: 
Hồi hộp, e sợ 
Trong lớp: 
Đan xen cảm giác quen mà lạ 
Tâm trạng cảm xúc của nhân vật tôi trong ngày đầu tiên đi học 
Thảo luận nhóm 
Theo em, tác giả đặt tên tác phẩm trùng với tên bài học đầu tiên có ý nghĩa gì? 
 Được mẹ dắt tay đến trường, được trở thành cậu học trò nhỏ đó là bài học đầu tiên trong cuộc đời của nhân vật “tôi”. “Tôi đi học” vừa là tên văn bản, vừa là tên bài học đầu tiên vì: Đi học chính là mở ra một thế giới mới, một bầu trời mới, một khoảng không gian và thời gian mới, nhà trường sẽ đêm lại cho các em những điều thú vị trong cuộc sống này này qua những trang vở, nét phấn. Và người dẫn dắt các em vào cái “thế giới kì diệu” này chính là gia đình, thầy cô, bè bạn. Vậy đấy, tác phẩm “Tôi đi học” đã giúp chúng ta thấm thía rằng: Trong cuộc đời của mỗi con người, kỉ niệm trong sáng của tuổi học trò, của ngày đầu tiên cắp sách đến trường là một kỉ niệm nhất mà ta không thể nào quên. 
3. Hình ảnh những người lớn trong buổi 
tựu trường đầu tiên của trẻ thơ 
Liệt kê các chi tiết thể hiện thái độ, tình cảm của những người lớn đối với các em bé lần đầu tiên đi học và nêu cảm nhận của em: 
... 
... 
... 
Phụ huynh 
Ông đốc 
Thầy giáo 
Cảm nhận của em : 
Đưa con đến trường dự lễ với biết bao hồi hộp, chăm lo, xao xuyến... 
Nhìn học trò bằng con mắt hiền từ, cảm động... 
Đón chào các em bằng gương mặt tươi cười, thái độ trìu mến... 
Phụ huynh 
Ông đốc 
Thầy giáo 
🡪 Những chi tiết tả người lớn không nhiều nhưng họ hiện lên rõ nét, tất cả đều hút về một điểm: chú ý, quan tâm, nâng niu, dành những tình cảm đẹp đẽ nhất cho trẻ thơ ngày khai trường. Tất cả đều vì tương lai con trẻ. 
III. TỔNG KẾT 
Nội dung 
Văn bản ghi lại những kỷ niệm trong sáng của tuổi học trò trong buổi tựu trường đầu tiên, đó là dấu ấn khó phai của tác giả và cũng là của cuộc đời mỗi người. 
Nghệ thuật 
Giọng kể chân thành, hồn nhiên, làm sống lại kỉ niệm đẹp đẽ ngày đầu tiên đi học. 
01 
02 
Kết hợp hài hòa giữa 3 phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả và biểu cảm. 
03 
04 
Bố cục chặt chẽ, tự nhiên theo dòng hồi tưởng, theo trình tự đan xen giữa hiện tại và quá khứ. 
Ngôn ngữ miêu tả tinh tế, giàu hình ảnh, nhạc điệu và giàu chất thơ. 
Chia sẻ về ngày đầu đi học của em 
T 
Ô 
I 
Đ 
I 
H 
Ọ 
C 
U 
A 
H 
B 
H 
D 
Đ 
Y 
Đ 
L 
A 
M 
A 
Q 
U 
Ê 
M 
Ẹ 
G 
H 
C 
M 
N 
T 
B 
H 
N 
A 
Y 
M 
A 
N 
H 
E 
N 
T 
H 
A 
O 
H 
O 
A 
T 
T 
Ự 
U 
T 
R 
Ừ­ 
Ê 
N 
G 
Ị 
Q 
Ự 
T 
Ọ 
À 
h 
A 
R 
B 
N 
V 
C 
X 
S 
A 
N 
B 
A 
N 
H 
O 
À 
Ấ 
P 
B 
A 
N 
N 
E 
R 
N 
Ẻ 
R 
B 
À 
N 
Ĩ 
K 
N 
Trò chơi: Đi tìm dòng chữ 
T 
Ô 
I 
Đ 
I 
H 
Ọ 
C 
U 
A 
H 
B 
H 
D 
Đ 
Y 
Đ 
L 
A 
M 
A 
Q 
U 
Ê 
M 
Ẹ 
G 
H 
C 
M 
N 
T 
B 
H 
N 
A 
Y 
M 
A 
N 
H 
E 
N 
T 
H 
A 
O 
H 
O 
A 
T 
T 
Ự 
U 
T 
R 
Ừ­ 
Ờ 
N 
G 
Ị 
Q 
Ự 
T 
Ọ 
À 
h 
A 
R 
B 
N 
V 
C 
X 
S 
A 
N 
B 
A 
N 
H 
O 
À 
Ấ 
P 
B 
A 
N 
N 
E 
R 
N 
Ẻ 
R 
B 
À 
N 
Ĩ 
K 
N 
Trò chơi: Đi tìm dòng chữ 
Cã thÓ nãi “T«i ®i häc” cña Thanh TÞnh lµ mét t¸c phÈm văn xu«i ®Æc s¾c, gîi vÒ mét thêi gian kh«ng gian kÝ øc t­ng bõng, rén r· lÊp l¸nh chÊt th¬. DÉu ®· ®i qua lÇn ®Çu tiªn ®Õn líp nh­ng mçi lÇn nghe hai tiÕng “tùu tr­êng”, ch¾c h¼n trong chóng ta ai còng båi håi, xao xuyÕn kh«n ngu«i. Đóng như­ nhµ th¬ ThÕ Lữ tõng thèt lªn. 
C¸i thưở ban ®Çu l­u luyÕn Êy 
 Ngµn năm chư­a dÔ mÊy ai quªn. 
Hướng dẫn tự học 
Ôn lại kiến thức bài “Tôi đi học” 
Chuẩn bị bài “ Cấp độ khái quát nghĩa của từ”. 
Sưu tầm các tác phẩm văn học, âm nhạc, điện ảnh, có đề tài viết về mái trường hay tuổi học trò và chia sẻ với các bạn 
Giáo án của Hạnh Nguyễn: https://www.facebook.com/HankNguyenn 
THANK YOU!!! 
GV: Nguyễn Thị Lệ Giang