Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài: Các thành phần biệt lập (Tiếp theo) - Trần Thị Hoàng Mai

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 9 
Giáo viên : TRẦN THỊ HOÀNG MAI 
KIỂM TRA 10’: 
1. Thế nào là thành phần biệt lập của câu ? Hãy trình bày tác dụng của các thành phần biệt lập đã học ? (6 ĐIỂM) 
2. Xác định thành phần biệt lập trong đoạn trích sau và cho biết nó thuộc thành phần biệt lập gì ? (4 ĐIỂM) 
 Tim tôi cũng không đập rõ . Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh , phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ . 
 ( Lê Minh Khuê , Những ngôi sao xa xôi ) 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt) 
I. Thành phần gọi – đáp : 
 Thành phần gọi – đáp là thành phần biệt lập được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp ; có sử dụng những từ dùng để gọi đáp . 
a . – Này , bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không ? 
b. – Các ông , các bà ở đâu ta lên đấy ạ? 
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi . Một người đàn bà mau miệng trả lời : 
 – Thưa ông , chúng cháu từ Gia Lâm lên đấy ạ. 
Này , Thưa ông 
gọi 
đáp 
Là thành phần biệt lập 
Có sử dụng những từ ngữ dùng để gọi đáp . 
Dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp 
Thành phần gọi - đáp 
=> Tạo lập cuộc thoại 
=> Duy trì cuộc thoại 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt) 
 Thành phần phụ chú là thành phần biệt lập được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu . 
I. Thành phần gọi – đáp : 
 Thành phần gọi – đáp là thành phần biệt lập được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp ; có sử dụng những từ dung để gọi đáp . 
II. Thành phần phụ chú : 
 Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang , hai dấu phẩy , hai dấu hoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy . Nhiều khi thành phần phụ chú cũng được đặt sau dấu hai chấm . 
a. Lúc đi , đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa đầy một tuổi . 
b. Lão không hiểu tôi , tôi nghĩ vậy , và tôi càng buồn lắm . 
TỪ IN ĐẬM 
Là thành phần biệt lập . 
Dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu . 
=> Thành phần phụ chú 
Chú thích thêm cho “ đứa con gái đầu lòng ” 
Chỉ việc diễn ra trong trí của riêng của tác giả . 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt) 
1. Tìm thành phần gọi đáp . Mối quan hệ giữa người gọi và người đáp : 
I. Thành phần gọi – đáp : 
 Thành phần gọi – đáp là thành phần biệt lập được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp ; có sử dụng những từ dung để gọi đáp . 
II. Thành phần phụ chú : 
 Thành phần phụ chú là thành phần biệt lập được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu ; 
 Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang , hai dấu phẩy , hai dấu hoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy . Nhiều khi thành phần phụ chú cũng được đặt sau dấu hai chấm . 
III. Luyện tập : 
- Này , bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn . Chứ nằm đấy , chốc nữa họ vào thúc sưu , không có họ lại đánh trói thì khổ . Người ốm rề rề như thế , nếu lại phải một trận đòn , nuôi mấy tháng cho hoàn hồn . 
- Vâng , cháu cũng đã nghĩ như cụ . Nhưng để cháo nguội , cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã . Nhịn suông từ sáng hôm qua tối giờ còn gì . ( Ngô Tất Tố , Tắt đèn ) 
gọi 
đáp 
=> Quan hệ thân thuộc trên - dưới 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt) 
III. Luyện tập : 
1 . Tìm thành phần gọi đáp . Mối quan hệ giữa người gọi và người đáp : 
- Từ dùng để gọi : “ này ” 
- Từ dùng để đáp : “ vâng ” 
- Quan hệ thân thuộc trên - dưới . 
2 . Tìm thành phần gọi đáp . Lời gọi đáp hướng đến ai : 
- Cụm từ dùng để gọi : “ Bầu ơi ” 
- Đối tượng hướng tới của sự gọi : tất cả các thành viên trong cộng đồng người Việt . 
3,4. Tìm thành phần phụ chú , bổ sung điều gì ?, liên quan đến từ ngữ nào ? 
a. “ Kể cả anh ” : giải thích cho chủ ngữ (“ mọi người ”) 
Bầu ơi , thương lấy bí cùng 
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn 
c. “ Những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỷ tới ”: bổ sung cho cụm từ “ lớp trẻ ”. 
a. Chúng tôi , mọi người – kể cả anh , đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi . 
c. Bước vào thế kỉ mới , muốn “ sánh vai cùng các cường quốc năm châu ” thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh , vứt bỏ những điểm yếu . Muốn vậy thì khâu đầu tiên , có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó , quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất . 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tt) 
III. Luyện tập : 
 1. Tìm thành phần gọi đáp . Mối quan hệ giữa người gọi và người đáp : 
 - Từ dùng để gọi : “ này ” 
 - Từ dùng để đáp : “ vâng ” 
 - Quan hệ thân thuộc trên - dưới . 
 2. Tìm thành phần gọi đáp . Lời gọi đáp hướng đến ai : 
 - Cụm từ dùng để gọi : “ Bầu ơi ” 
 - Đối tượng hướng tới của sự gọi : tất cả các thành viên trong cộng đồng người Việt . 
 3. Tìm thành phần phụ chú , thành phần này bổ sung điều gì ?, liên quan đến từ ngữ nào ? 
 a. “ Kể cả anh ” : giải thích cho chủ ngữ (“ mọi người ”). 
 c. “ Những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỷ tới ” : bổ sung cho cụm từ “ lớp trẻ ” 
5. Viết đoạn văn có chứa thành phần phụ chú : 
I. Thành phần gọi – đáp : 
 Thành phần gọi – đáp là thành phần biệt lập được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp ; có sử dụng những từ dung để gọi đáp . 
II. Thành phần phụ chú : 
 Thành phần phụ chú là thành phần biệt lập được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu ; 
 Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang , hai dấu phẩy , hai dấu hoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy . Nhiều khi thành phần phụ chú cũng được đặt sau dấu hai chấm . 
THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
KHÁI NIỆM 
Thành phần tình thái 
là thành phần biệt lập được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu . 
Thành phần cảm thán 
là thành phần được dùng để thể hiện cách nhìn của người đối với sự việc nói đến trong câu . 
Thành phần gọi đáp 
là thành phần biệt lập được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp ; có sử dụng những từ dùng để gọi đáp . 
Thành phần phụ chú 
là thành phần được dùng để bộc lộ thái độ , tình cảm , tâm lí của người nói ( vui , buồn , mừng , giận , ); có sử dụng những từ như chao ôi , a, ơi , trời ơi , 
Nối các cột lại với nhau để có một khái niệm hoàn chỉnh : 
- Học bài, xem lại các bài tập và thực hiện câu b, d của bài tập 3,4; hoàn chỉnh bài tập 5. 
- Soạn “Liên kết câu và liên kết đoạn văn”. 
- Chuẩn bị Viết bài TLV số 5. Lập dàn ý các đề ở SGK. 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ: