Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 121: Văn bản: Sang thu (Hữu Thỉnh) - Nguyễn Phương Bắc

HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP TỈNH 
NĂM HỌC 2015-2016 
 NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ MÔN NGỮ VĂN 
 LỚP 9B TRƯỜNG THCS SUỐI HOA – THÀNH PHỐ BẮC NINH 
Giáo viên: Nguyễn Phương Bắc 
kiÓm tra bµi cò 
 Đọc thuộc lòng khổ cuối trong bài thơ “ Viếng lăng Bác ” ? 
 Em hiểu gì về cảm xúc và những ước nguyện của nhà thơ? 
“ Mai về miền Nam thương trào nước mắt 
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác 
Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây 
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này. ” 
- Khổ thơ thể hiện tình cảm nghẹn ngào, nhớ thương, lưu luyến không muốn rời xa và bộc lộ những ước nguyện chân thành của tác giả. Nhà thơ muốn được hóa thân vào thiên nhiên để được ở gần Bác, được góp phần tôn lên vẻ đẹp giản dị thiêng liêng và gìn giữ sự bình yên cho lăng 
- Bác. Bài thơ “Viếng lăng Bác” là một nén nhang thơm thành kính thiêng liêng, thể hiện lòng kính yêu, tự hào, biết ơn, niềm tiếc thương vô hạn của nhà thơ và nhân dân Việt Nam với Bác. 
Hữu Thỉnh 
Sang thu 
TiÕt 121 - VĂN b¶n 
- Hữu Thỉnh sinh ngày 15 tháng 2 năm 1942 tại làng Phú Vinh (hay còn gọi là Phước Vinh), xã Duy Phiên, huyện Tam Dương ( nay là huyệ n Tam Đảo ) tỉnh Vĩnh Phúc. 
- Ông thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. 
- Trong chiến tranh ông thường viết về người lính và hiện thực sôi nổi của cuộc kháng chiến chống Mĩ. 
- Sau chiến tranh, ông viết nhiều, viết hay về đề tài con người và cuộc sống ở nông thôn. 
- Hữu Thỉnh chủ yếu làm thơ. Ngoài ra còn viết nhiều bút ký văn học, viết báo. 
- Bài thơ được viết năm 1977 in lần đầu trên báo văn nghệ. 
- Sau này in trong tập thơ “ Từ chiến hào tới thành phố ” NXB Văn học, Hà Nội 1991. 
- Thể loại: thơ 5 chữ 
- Phương thức biểu đạt: Miêu tả kết hợp với biểu cảm. 
Hữu Thỉnh 
Bỗng nhận ra hương ổi 
Phả vào trong gió se 
Sương chùng ch ì nh qua ngõ 
H ì nh như thu đã về 
Sông được lúc dềnh dàng 
Chim bắt đầu vội vã 
Có đám mây mùa hạ 
Vắt nửa mình sang thu 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi. 
 1977 
? Dựa vào nội dung và mạch cảm xúc của bài thơ, em hãy xác định nội dung tương ứng cho từng khổ thơ: 
Khổ 1 
a. Những biến đổi trong lòng cảnh vật và suy ngẫm của nhà thơ 
Khổ 2 
b. Những tín hiệu báo thu về 
Khổ 3 
c. Quang cảnh đất trời sang thu 
Hữu Thỉnh 
Bỗng nhận ra hương ổi 
Phả vào trong gió se 
Sương chùng ch ì nh qua ngõ 
H ì nh như thu đã về 
Sông được lúc dềnh dàng 
Chim bắt đầu vội vã 
Có đám mây mùa hạ 
Vắt nửa mình sang thu 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi. 
 1977 
Những biến đổi trong lòng cảnh vật và suy ngẫm của nhà thơ 
Những tín hiệu báo thu về 
Quang cảnh đất trời sang thu 
=> Những tín hiệu mơ hồ , biến chuyển nhẹ nhàng khiến con người ngỡ ngàng trước cảnh vật 
=> Cảnh vật đất trời sang thu chuyển biến nhẹ nhàng mà vẫn rõ rệt khiến con người ngây ngất, say sưa 
=> Nhà thơ quan sát chăm chú, tỉ mỉ trước sự biến đổi của cảnh vật. Đồng thời bộc lộ suy ngẫm có tính triết lí sâu sắc về cuộc đời và con người. 
? Có ý kiến cho rằng hai câu thơ cuối ngoài ý nghĩa tả thực còn có ý nghĩa ẩn dụ? Em có đồng ý với ý kiến trên không? Tại sao? 
*Ý nghĩa tả thực: 
- Sấm là hiện tượng thiên nhiên thường xuất hiện khi có mưa lớn. 
- Hàng cây đứng tuổi : hàng cây cổ thụ 
=> Hàng cây đứng tuổi không còn bị bất ngờ bởi tiếng sấm 
*Ý nghĩa ẩn dụ   : 
- Sấm là những vang động bất thường của ngoại cảnh, những khó khăn, thử thách, trong cuộc sống. 
- Hàng cây đứng tuổi là con người từng trải có nhiều kinh nghiệm sống. 
=> Con người từng trải thì luôn bình tĩnh, tự tin, vững vàng trước những biến động bất thường, những sóng gió của cuộc đời. 
a. Nghệ thuật: 
- Thể thơ 5 chữ, hình ảnh thơ đẹp, gợi cảm, giàu suy tưởng 
- Cách miêu tả thiên nhiên đặc sắc về thời điểm giao mùa hạ-thu ở vùng nông thôn đồng bằng Bắc bộ. 
- Sáng tạo trong việc sử dụng từ ngữ, từ láy tượng hình, phép tu từ : nhân hóa, ẩn dụ, đối lập. 
b. Nội dung: 
- Cảm nhận tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa. 
- Tình cảm thiết tha với cảnh vật của thiên nhiên xứ sở. Đồng thời là những suy ngẫm về đất nước và cuộc đời con người. 
Ghi nhớ 
 Từ cuối hạ sang đầu thu, đất trời có những chuyển biến nhẹ nhàng mà rõ rệt. Sự chuyển biến này đã được Hữu Thỉnh gợi lên bằng cảm nhận tinh tế, qua những h ì nh ảnh giàu sức biểu cảm trong bài Sang thu . 
Hữu Thỉnh 
Bỗng nhận ra hương ổi 
Phả vào trong gió se 
Sương chùng ch ì nh qua ngõ 
H ì nh như thu đã về 
Sông được lúc dềnh dàng 
Chim bắt đầu vội vã 
Có đám mây mùa hạ 
Vắt nửa mình sang thu 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi. 
 1977 
Tín hiệu thu về 
(thấp, hẹp, gần) 
Tâm trạng 
Cảnh vật 
Đất trời sang thu 
(cao, rộng, xa) 
Biến đổi âm thầm 
(ngoài vào trong) 
Ngỡ ngàng 
(bất giác) 
Ngây ngất 
(tri giác) 
Trầm ngâm 
(suy ngẫm) 
(Cảnh vật thiên nhiên lúc giao mùa) 
Khổ 1 
Khổ 2 
Khổ 3 
Sang thu 
Từ những biến đổi của cảnh vật thiên nhiên, trời đất sang thu nhà thơ nêu suy ngẫm có tính triết lí về cuộc đời, đất nước, con người. 
Cảm ơn các thầy cô giáo 
đã về dự giờ thăm lớp ! 
Chúc các em học giỏi, chăm ngoan!