Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 56: Văn bản: Bếp lửa (Bằng Việt)

Tiết 56 - V ă n bản: 
BẾP L ỬA (Bằng Việt) 
HDĐT: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ (Nguyễn Khoa Điềm) 
- tiếp theo - 
 Bếp lửa 
 - B ằng Việt - 
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm,Một bếp lửa ấp iu nồng đượmCháu thương bà biết mấy nắng mưa . 
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi 
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu 
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! 
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa 
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa.Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà 
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế! 
Mẹ cùng cha công tác bận không về 
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học,Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, 
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà,Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? 
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi 
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi 
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !” 
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhenMột ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn,Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng   
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưaMấy chục năm rồi, đến tận bây giờ,Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm 
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùiNhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui,Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ 
Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa ! 
Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu,Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả,Nhưng vẫn chẳng bao giờ quên nhắc nhở:- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?... 
 Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa 
 Tu hú kêu trên những cánh đồng xa. Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà 
 Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế! 
 Mẹ cùng cha công tác bận không về 
 Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe, Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học, Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, 
 Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà, Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? 
- Điệp ngữ: Bà, cháu 
- Nhân hóa : Tu hú ơi! 
 Câu hỏi tu từ: 
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? 
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học, 
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi 
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi 
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranhVẫn vững lòng , bà dặn cháu đinh ninh:“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !” 
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhenMột ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn,Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng 
 Đảo ngữ: 
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen 
 Điệp ngữ: rồi, Một ngọn lửa 
Vẫn vững lòng, 
bảo nhà vẫn được bình yên” 
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen 
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưaMấy chục năm rồi, đến tận bây giờ,Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm 
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùiNhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui,Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ 
Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa! 
Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu,Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả,Nhưng vẫn chẳng bao giờ quên nhắc nhở:- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?... 
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùiNhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui,Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ 
Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa! 
 Nhóm bếp lửa : 
+ Công việc khởi đầu ngày mới 
Sự đoàn kết, sẻ chia 
Thức dậy trong cháu những ước mơ 
+ Ẩn dụ: 
Tình yêu thương 
 Bếp lửa (B ằng Việt) 
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm,Một bếp lửa ấp iu nồng đượmCháu thương bà biết mấy nắng mưa . 
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi 
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu 
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! 
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa 
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa.Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà 
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế! 
Mẹ cùng cha công tác bận không về 
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học, 
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, 
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà,Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? 
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi 
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi 
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranhVẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh: 
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !” 
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhenMột ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn,Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng   
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưaMấy chục năm rồi, đến tận bây giờ,Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm 
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùiNhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui,Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ 
Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa ! 
Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu,Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả,Nhưng vẫn chẳng bao giờ quên nhắc nhở:- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?... 
NHAN ĐỀ “BẾP LỬA” 
- Xuất hiện 10 lần -> Hình tượng trung tâm của bài thơ 
- Ý nghĩa hiện thực: Hình ảnh quen thuộc của mỗi gia đình Việt Nam. 
Ý nghĩa biểu tượng -> Nghệ thuật ẩn dụ 
 + Gắn với hình ảnh người bà. 
+ Gợi tấm lòng, phẩm chất tốt đẹp của người bà 
+ Tình cảm bà cháu gắn bó, ấm áp, yêu thương 
+ Nhắc nhở người cháu về tình cảm gia đình, tình yêu quê hương, đất nước 
TỔNG KẾT 
Câu 2 : Qua bài thơ “Bếp lửa” tác giả muốn gửi gắm đến người đọc nội dung gì? 
A. Gợi lại những kỷ niệm xúc động về người bà và tình bà cháu. 
B. Lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn của người cháu đối với bà. 
C. Lòng biết ơn tình làng nghĩa xóm đã giúp đỡ bà cháu. 
D. Ý kiến A và B 
Câu 1 : Bài thơ “Bếp lửa” có nét đặc sắc gì về nghệ thuật? 
A. Nghệ thuật nhân hóa, ẩn dụ, đảo ngữ, điệp ngữ, câu cảm thán. 
B. Kết hợp nhuần nhuyễn biểu cảm với miêu tả, tự sự và bình luận. 
C. Sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn với hình ảnh người bà. 
D. Cả ba ý kiến trên 
Chọn đáp án đúng 
D. Cả ba ý kiến trên 
D. Ý kiến A và B 
GHI NHỚ 
 Qua hồi tưởng và suy ngẫm của người cháu đã trưởng thành, bài thơ Bếp lửa gợi lại những kỷ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu, đồng thời thể hiện lòng kính yêu trân trọng và biết ơn của người cháu đối với bà và cũng là đối với gia đình, quê hương, đất nước. 
 Bài thơ kết hợp nhuần nhuyễn giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự và bình luận. Thành công của bài thơ còn ở sự sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà , làm điểm tựa khơi gợi mọi kỷ niệm, cảm xúc và suy nghĩ về bà và tình bà cháu. 
H ƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
- Đọc thuộc lòng bài thơ . 
 Nắm lại các nội dung vừa phân tích. 
 Sưu tầm thêm những bài thơ viết về người bà. 
Chuẩn bị tiết 57: Ánh tr ă ng (Nguyễn Duy) 
 + Đọc thuộc lòng bài th ơ 
 + Xem tr ước phần chú thích 
 + Chú ý phân chia bố cục bài thơ 
 + Trả lời các câu hỏi trong phần đọc hiểu văn bản.