Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 7+8: Văn bản: Viếng lăng Bác (Viễn Phương)

TIẾT 7+8: VĂN BẢN 
VIẾNG LĂNG BÁC 
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TÔ HIỆU 
TỔ KHOA HỌC XÃ HỘI 
NHÓM NGỮ VĂN 9 
(Viễn Ph ươ ng) 
KẾT QUẢ CẦN ĐẠT 
 KIẾN THỨC 
 KĨ NĂNG 
- Đọc diễn cảm. 
- Đọc - hiểu một văn bản thơ trữ tình. 
- Trình bày những suy nghĩ, cảm nhận về một hình ảnh thơ, một khổ thơ, một tác phẩm thơ. 
- Cảm nhận được niềm xúc cảm chân thành, tha thiết của người con miền Nam đối với Bác Hồ kính yêu. 
- Thấy được sáng tạo nghệ thuật độc đáo của tác giả thể hiện trong bài thơ. 
\ 
Nội dung bài học 
I. Tìm hiểu 
chung 
II. Đọc hiểu 
văn bản 
III.Tổng kết 
1.Tác giả 
2.Giá trị 
nội dung 
2.Tác phẩm 
1.Giá trị 
nghệ thuật 
IV. Luyện tập 
 VIẾNG LĂNG BÁC 
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác 
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát 
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam 
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng. 
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng 
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. 
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ 
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân 
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên 
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền 
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi 
Mà sao nghe nhói ở trong tim! 
Mai về miền Nam thương trào nước mắt 
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác 
Muốn làm đoá hoa toả hương đâu đây 
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này 
1. Đọc 
 a, Tác giả: 
 Viễn Phương tên khai sinh là Phan Thanh Viễn (1928 – 2005), quê ở An Giang. 
 Ông là một trong những cây bút có mặt sớm nhất của lực lượng văn nghệ giải phóng ở miền Nam thời kỳ chống Mỹ. 
 Ông tham gia cách mạng từ tháng 8/1945. Sau 1975 giữ nhiều chức vụ quan trọng, nguyên là Uỷ viên Ban chấp hành hội nhà văn Việt Nam. 
Thơ Viễn Phương thường nhỏ nhẹ, giàu tình cảm. 
 Ông được Nhà nước tặng nhiều giải thưởng về văn học nghệ thuật. 
b, Tác phẩm . 
- Hoàn cảnh ra đời : 
- Tác phẩm in trong tập th ơ “ Nh ư mây mùa xuân” (1978) 
- Tháng 4/1976, khi nhà th ơ được cùng đoàn đại biểu nhân dân miền Nam ra viếng l ă ng Bác nhân dịp khánh thành công trình L ăng . 
- Ph ươ ng th ức biểu đạt : 
- BiÓu c¶m kÕt hîp víi miªu t¶ 
- Bè côc: 
- Cảm xúc khi t ừ xa nhìn thấy l ăn g Bác (Khổ 1) 
- Cảm xúc khi đứn g tr ước l ăn g Bác (Khổ 2) 
- Cảm xúc khi ở trong l ăn g Bác (Khổ 3) 
- Cảm xúc khi rời l ăn g Bác (Khổ 4) 
- Tự do 
- Thể th ơ : 
- Xuất xứ: 
II. Đọc hiểu v ă n bản 
1. Cảm xúc tr ước cảnh bên ngoài l ă ng Bác (Khổ 1). 
Con ở miền Nam ra th ă m l ă ng Bác 
Đã thấy trong s ươ ng hàng tre bát ngát 
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam 
Bão táp m ư a sa đứng thẳng hàng. 
Con ở miền Nam ra th ă m l ă ng Bác 
- Từ x ư ng hô đặt ở đầu câu: mang đặc tr ư ng cách x ư ng hô của ng ười dân Nam Bộ; diễn tả tình cảm máu thịt, chân thành giữa lãnh tụ và nhân dân. 
Thành đồng Tổ quốc . 
Tình cảm gắn bó sâu nặng giữa Bác Hồ và nhân dân miền Nam. 
Biện pháp tu từ nói giảm nói tránh: khẳng định sự bất tử của Bác, xoa dịu nỗi đ au của cả dân tộc tr ước sự ra đ i của Ng ười . 
- Hình ảnh hàng tre 
Từ láy 
bát ngát 
xanh xanh 
Sức sống của dân tộc Việt Nam. 
BPTT ẩn dụ, sử dụng thành ngữ 
bão táp m ư a sa 
BPTT nhân hóa đứng thẳng hàng 
Phẩm chất kiên c ường của dân 
tộc Việt Nam. 
- Câu cảm thán: Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam 
 -> tâm trạng xúc động , tình cảm ng ưỡng mộ, ngợi ca, tự hào về đất n ước , con ng ười Việt Nam. 
Đã thấy trong s ươ ng hàng tre bát ngát 
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam 
Bão táp m ư a sa đứng thẳng hàng. 
II. Đọc hiểu v ă n bản 
2. Cảm xúc khi xếp hàng vào l ă ng viếng Bác (Khổ 2). 
Ngày ngày mặt trời đ i qua trên l ă ng 
Thấy một mặt trời trong l ă ng rất đỏ . 
Ngày ngày dòng ng ười đ i trong th ươ ng nhớ 
Kết tràng hoa dâng bảy m ươ i chín mùa xuân 
BPTT nhân hóa 
 mặt trời vũ trụ 
đ i qua 
trên l ă ng 
 thấy 
một mặt trời trong l ă ng rất đỏ 
BPTT ẩn dụ 
mặt trời trong l ă ng - Bác Hồ 
Ngày ngày mặt trời đ i qua trên l ă ng 
Thấy một mặt trời trong l ă ng rất đỏ . 
BPTT đ iệp ngữ chỉ thời gian: 
Ngày ngày 
Không gian: đ i trong th ươ ng nhớ 
Cả dân tộc mãi mãi 
không nguôi nhớ Bác. 
Hành động 
BPTT ẩn dụ: 
kết tràng hoa 
Động từ dâng 
Tình cảm 
thành kính, thiết tha 
BPTT hoán dụ 
bảy m ươ i chín mùa xuân . 
Cuộc đời 79 tuổi đẹp 
nh ư những mùa xuân của Bác. 
Bác đã đ em lại 
mùa xuân cho dân tộc. 
Dòng ng ười 
Ngày ngày dòng ng ười đ i trong th ươ ng nhớ 
Kết tràng hoa dâng bảy m ươ i chín mùa xuân 
II. Đọc hiểu v ă n bản 
3. Cảm xúc khi vào trong l ă ng viếng Bác (Khổ 3). 
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên 
Giữa một vầng tr ă ng sáng dịu hiền 
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi 
Mà sao nghe nhói ở trong tim! 
01 
02 
04 
03 
Ánh sáng dịu nhẹ, trong trẻo, yên tĩnh. 
Tâm hồn cao đẹp , vĩ đại , sáng trong của Bác. 
Những vần th ơ tràn đầy ánh tr ă ng của Ng ười . 
Cảm giác được thanh lọc tâm hồn khi ta ở bên Bác Hồ. 
Hình ảnh vầng tr ă ng sáng dịu hiền 
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi 
Mà sao nghe nhói ở trong tim! 
Cặp từ: Vẫn biếtmà sao 
Động từ nhói 
Nỗi đ au đớn của dân tộc và bạn bè quốc tế 
 tr ước sự ra đ i của Ng ười . 
II. Đọc hiểu v ă n bản 
2. Cảm xúc khi xếp hàng vào l ă ng viếng Bác (Khổ 2). 
3. Cảm xúc khi vào trong l ă ng viếng Bác (Khổ 3). 
4.Cảm xúc khi rời l ă ng Bác, trở lại quê h ươ ng miền Nam (Khổ 4). 
Mai về miền Nam th ươ ng trào n ước mắt 
Muốn làm con chim hót quanh l ă ng Bác 
Muốn làm đóa hoa tỏa h ươ ng đâ u đâ y 
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này. 
Mai về miền Nam th ươ ng trào n ước mắt 
 Cảm xúc trào dâng, nghẹn ngào. 
 Điệp ngữ 
Muốn làm (BPTT 
liệt kê) 
con chim hót quanh l ă ng Bác 
đóa hoa tỏa h ươ ng đâ u đâ y 
cây tre trung hiếu chốn này. 
Kết cấu đầu cuối t ươ ng ứng 
Ước nguyện 
chân thành, tha thiết, xúc động 
1. иp ¸n nµo nãi ®óng nhÊt nghÖ thuËt cña bµi th¬? 
A . Giäng th¬ trang träng, tha thiÕt phï hîp víi t©m tr¹ng vµ c¶m xóc. 
B . NhÞp th¬ linh ho¹t, ng«n ngữ gi¶n dÞ, trong s¸ng, c« ®óc, l¾ng ®äng. 
 C . H ì nh ¶nh Èn dô, giàu ý nghÜa biÓu trưng. 
2. Chän ®¸p ¸n thÓ ®Çy ®ñ nhÊt néi dung cña bµi th¬? 
A . ThÓ hiÖn niÒm xóc ®éng thiªng liªng, tÊm lßng tha thiÕt, thµnh kÝnh võa tù hµo võa ®au xãt cña t¸c gi¶ khi vµo lăng viÕng B¸c. 
B . Béc lé niÒm ngưìng mé, ngîi ca, niÒm tiÕc thư¬ng v« h¹n cña t¸c gi¶ víi B¸c kÝnh yªu. 
C. C¶ A vµ B. 
D 
C 
A,B D. Tất cả A,B,C 
III. Tổng kết 
GHI NHỚ 
	 Bài thơ Viếng lăng Bác thể hiện lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ và của mọi người đối với Bác Hồ khi vào lăng viếng Bác . 
	Bài thơ có giọng điệu trang trọng và tha thiết, nhiều hình ảnh ẩn dụ đẹp và gợi cảm, ngôn ngữ bình dị mà cô đúc. 
IV/ Luyện tập: 
? 
Hãy chỉ ra các câu thơ có chứa phép tu từ ẩn dụ? 
 VIẾNG LĂNG BÁC 
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Bác nằm trong giấc ngủ bình yên 
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền 
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Vẫn biết trời xanh là mãi mãi 
Bảo táp mưa sa đứng thẳng hàng. Mà sao nghe nhói ở trong tim! 
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Mai về miền Nam thương trào nước mắt 
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác 
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ Muốn làm đoá hoa toả hương đâu đây 
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân  Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này. 
Ôi! xanh xanh Việt Nam 
Bảo táp mưa sa đứng thẳng hàng. 
Thấy một trong lăng rất đỏ. 
Kết  
Giữa một sáng dịu hiền 
Vẫn biết là mãi mãi 
Hàng tre 
mặt trời 
tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân 
vầng trăng 
trời xanh 
* Cã ý kiÕn cho r»ng hai c©u th¬: 
Đ· gîi cho ng­êi ®äc nghÜ ®Õn những vÇn th¬ trµn ®Çy ¸nh trăng cña B¸c. 
“ B¸c n»m trong giÊc ngñ b ì nh yªn 
Giữa mét vÇng trăng s¸ng dÞu hiÒn ” 
Em cã ®ång ý víi nhËn xÐt ®ã kh«ng? Liªn hÖ víi những bµi th¬ viÕt vÒ trăng cña B¸c ®Ó nªu râ quan ®iÓm cña m ì nh. 
IV. LuyÖn tËp 
IV. Luyện tập 
Bài tập. Viết bài v ă n cảm nhận về khổ th ơ sau: 
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên 
Giữa một vầng tr ă ng sáng dịu hiền 
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi 
Mà sao nghe nhói ở trong tim! 
DẠNG BÀI CẢM NHẬN VỀ MỘT KHỔ TH Ơ 
Mở bài 
Thân bài 
Kết bài 
Giới thiệu khổ th ơ , b ước đầu nêu nhận xét, đánh giá chung 
Cảm nhận khổ th ơ 
Trình bày những suy nghĩ, đán h giá về giá trị nghệ thuật và giá trị nội dung của khổ th ơ đó . 
Chú ý: những nhận xét, đánh giá phải gắn với sự phân tích, bình giá ngôn từ, hình ảnh, giọng đ iệu, nội dung, cảm xúc của đ oạn th ơ . 
Khái quát giá trị, ý nghĩa của khổ th ơ . 
H ƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
- Học thuộc lòng bài th ơ Viếng l ă ng Bác (Viễn Ph ươ ng). 
- Hiểu được giá trị nghệ thuật và giá trị nội dung c ơ bản của bài th ơ . 
- Hoàn thiện các đề v ă n cảm nhận về các khổ th ơ của bài th ơ Viếng l ă ng Bác (Viễn Ph ươ ng). 
- Suy nghĩ về việc học tập và làm theo tấm g ươ ng đạo đức , phong cách Hồ Chí Minh của giới trẻ hiện nay (tích hợp với bài viết đ oạn v ă n nghị luận khi học v ă n bản nhật dụng Phong cách Hồ Chí Minh ); s ư u tầm các bài th ơ , v ă n viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh. 
- Chuẩn bị bài: Nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đ oạn trích: 
+ Nghiên cứu kĩ ngữ liệu trong SGK/61. 
+ Trả lời câu hỏi SGK/63. 
SƠ ĐỒ TƯ DUY – TIẾT 7+8 : VIẾNG LĂNG BÁC ( Viễn Phương ) 
Viễn Phương ( 1928 ), quê ở An Giang, là cây bút xuất hiện sớm nhất cuả lưc lương văn nghệ giai phóng Miền Nam. Thơ Viễn Phương thường nhỏ nhẹ, giàu tình cảm mơ mộng 
Bài thơ sáng tác năm 1976, khi tác giả ra miền Bắc và vào lăng viếng Bác. 
NÔI DUNG 
Hình ảnh lăng Bác qua cảm xúc cuả tác giả: 
-Hinh ảnh hàng tre: biểu tượng dân tộc đang vây quanh lăng Bác. 
-Hinh ảnh “ Măt trời trong lăng”, Bác Hồ là lãnh tụ vĩ đại, niềm tôn kính của nhân dân. 
-Hinh ảnh “ dòng ngườitràng hoa”, sư ngưỡng mộ, thành kính đối với Bác. 
Cảm xúc cuả tác giả khi vào trong lăng viếng Bác : 
-Hinh ảnh Bác nằm trong lăng: không gian yên tĩnh, trang nghiêm. 
-Cảm xúc đau xót cuả tác giả trước hiện thực: Bác không còn nữa. 
Tâm trạng cuả tác giả khi rời lăng: Lưu luyến, mong muốn đươc ở mãi bên Bác ( muốn hóa thân: làm con chim, đóa hoa, cây tre để dâng tiếng hát, hương thơm và canh giấc ngủ cho Người ) – Lòng thành kính, thiêng liêng cuả người con Nam Bộ đối với Bác. 
NGHỆ THUẬT 
Giọng điệu thành kính trang nghiêm, thiết tha, xúc động. 
Nhip điêu chậm trang trọng, sâu lắng. 
Hinh ảnh thơ mang tính biểu tượng, ẩn du, vưà gần gũi vưà có sức khái quát và có giá tri biểu cảm. 
Ý NGHIÃ VĂN BẢN 
Bài thơ thể hiện tâm trạng xúc động , tấm lòng thành kính, biết ơn sâu sắc cuả tác giả khi vào lăng viếng Bác.