Giáo án Ngữ văn 8 - Tuần 21, Tiết 77: Văn bản: Quê hương (Tế Hanh)

TUẦN 21 – TIẾT 77 –VĂN BẢN
Ngày soạn: 02/01/2017
Ngày dạy: 05/01/2017
QUÊ HƯƠNG
 (Tế Hanh)
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức
- Nguồn cảm hứng lớn trong thơ Tế Hanh nói chung và ở bài thơ này: tình yêu quê hương thắm thiết.
- Hình ảnh khỏe khoắn, đầy sức sống của con người và sinh hoạt lao động, lời thơ bình dị, gợi cảm xúc trong sáng, tha thiết.
2. Kĩ năng
- Đọc – hiểu một bài thơ trữ tình trong phong trào thơ mới.
- Tích hợp kĩ năng sống: 
+ Trình bày suy nghĩ về tình yêu quê hương, đất nước thể hiện trong bài.
3. Thái độ
- Trân trọng tình cảm chân thành của tác giả; liên hệ và có thái độ yêu quê hương, cuộc sống từ những điều bình dị nhất.
- Suy nghĩ sáng tạo: phân tích, bình luận giá trị và vẻ đẹp mỗi bài.
4. Những năng lực chủ yếu cần hình thành cho học sinh
- Năng lực cảm thụ một tác phẩm thơ trong phong trào thơ mới.
- Năng lực huy động kiến thức, phân tích, đánh giá, tổng hợp.
- Năng lực giao tiếp tiếng Việt.
- Năng lực hợp tác, làm việc theo nhóm.
- Bước đầu biết tạo lập văn bản nghị luận văn học.
B. CHUẨN BỊ
- GV: Soạn giáo án, tác phẩm của Tế Hanh, ảnh tác giả, máy tính, máy chiếu.
- HS: Soạn bài, tìm hiểu các câu hỏi trong SGK.
C. PHƯƠNG PHÁP
- Vấn đáp, thuyết trình, bình giảng
- Thảo luận nhóm, phân tích, so sánh, đối chiếu và các kĩ thuật dạy học
D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
? Lắng nghe bài hát “Tình ta biển bạc đồng xanh” và cho biết:
- Bài hát ấy đã gợi nhắc em đến vùng đất nào của Tổ quốc ta?
- Tình cảm bao trùm toàn bộ của bài hát ấy là gì?
3. Bài mới
 - Quê hương là để thương để nhớ. Ai mà chẳng có nơi “chôn nhau cắt rốn” của riêng mình?...
 - Quê hương trong xa cách là cả một dòng cảm xúc dạt dào, lấp lánh suốt đời thơ Tế Hanh. Cái làng chài nghèo ven biển đã nuôi dưỡng tâm hồn, đã trở thành nỗi nhớ da diết để ông viết lên những vần thơ tha thiết, sâu lắng. Mỗi lần thấy biển, nhớ quê, lòng nhà thơ lại xốn xang:
“Biển xao động nôn nao chiều con nước
Lòng như thuyền chờ đợi buổi ra khơi”
Và nhà thơ đã cất lên một tiếng ca trong trẻo, nồng nàn, thơ mộng về cái làng vạn chài ôm ấp, ru vỗ tuổi thơ mình. Đọc thơ ông, người ta tìm thấy hình bóng tuổi ấu thơ đồng hiện với dáng hình quê hương. Quê hương của một người đã trở thành của muôn người và muôn đời là thế...Để hiểu rõ hơn về tình cảm ấy, chúng ta sẽ đi tìm hiểu nội dung bài học hôm nay...
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung cần đạt
? Hãy giới thiệu đôi nét em cho là tiêu biểu nhất về tác giả của bài thơ ''Quê hương'' .
- Giáo viên chiếu chân dung nhà thơ.
- Xin giới thiệu với các em chân dung nhà thơ Tế Hanh. Chúng ta ấn tượng với đôi mắt của ông. Đó là đôi mắt nồng nàn, chứa chan cảm xúc. Nó như ngưng đọng một nỗi đau đáu dường như cố kìm nén vào tận sâu trái tim mà phải thực sự tinh tế, ta mới nhận ra điều đó. Tế Hanh có vẻ đẹp thuần phác, ngây thơ, nghiêng hẳn về nội cảm, một nội cảm nhiều khi cô đơn.
Người ta thường nói, ông có chất giọng nhỏ nhẹ, miên man như nước sông, đậm đặc âm sắc Quảng Ngãi.
- Quê hương Tế Hanh ở vùng ven biển tỉnh Quãng Ngãi – một làng quê hết sức Việt Nam. Xung quanh là sóng nước mênh mông, bao bọc làng với những làn gió mơn man da thịt, là những tấm lưới giăng mắc khắp không gian. Với Tế Hanh, cái làng chài này đã trở thành nguồn thi cảm không bao giờ vơi cạn. Thủy chung với 1 miền quê – 1 miền thơ như thế nên thơ ông có nét đẹp riêng, không trộn lẫn vào đâu được.
- Điều đáng chú ý trong sự nghiệp của Tế Hanh là: ông sáng tác thơ từ năm 17 tuổi.
- Ông sáng tác từ khi còn rất trẻ và sớm được bạn đọc biết đến với nhiều tác phẩm nổi tiếng. Với các tác phẩm chính: các tập thơ “Hoa niên” (1945), Gửi miền Bắc (1955), Tiếng sóng (1960), Hai nửa yêu thương (1963), Khúc ca mới (1966) 
 - Trong số đó, ông được biết đến nhiều nhất với những bài thơ thể hiện tình yêu quê hương tha thiết. Nhớ con sông quê hương, Chiêm bao, Mặt quê hương . Quê hương chính là nguồn cảm hứng lớn trong suốt đời thơ Tế Hanh
I. Giới thiệu chung 
1. Tác giả 
- Tế Hanh (1921 – 2009), sinh ra ở một làng chài ven biển tỉnh Quảng Ngãi.
- Các tác phẩm chính: “Hoa niên” (1945), Gửi miền Bắc (1955), Tiếng sóng (1960), Hai nửa yêu thương (1963), Khúc ca mới (1966) 
- Quê hương là nguồn cảm hứng lớn trong suốt đời thơ Tế Hanh.
-> Tế Hanh là nhà thơ của quê hương
- Với những đóng góp to lớn của mình, Tế Hanh được mệnh danh là nhà thơ của quê hương, được Nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT năm 1996.
=> Tất cả những yếu tố: quê quán, con người, sự nghiệp đã tạo nên phong cách thơ rất riêng: nhẹ nhàng, kín đáo mà sâu sắc, thiết tha 
? Hoàn cảnh ra đời của bài thơ có gì đặc biệt ?
- Nhà thơ Tế Hanh viết bài thơ này khi ông mới 18 tuổi, đang độ “hoa niên”. Lòng trai 18 tuổi xa nhà, nhớ nhà, nhớ quê nơi “chôn nhau cắt rốn” của mìnhtrở nên da diết hơn bao giờ hết. Vì thế lời thơ hết sức tự nhiên, dung dị. Nỗi nhớ ấy như thế nào, chúng ta chuyển sang phần II
2. Tác phẩm:
- Bài thơ viết năm1939, lúc ông đang học ở Huế, in trong tập "Nghẹn ngào" (xuất bản năm 1939), sau được in trong tập “Hoa niên” (xuất bản năm 1945)
- Gọi học sinh đọc (1 học sinh) bài thơ
? Bạn đọc đã đúng và diễn cảm hay chưa 
? Theo em, cần đọc với giọng như thế nào?
- Giọng nhẹ nhàng, trong trẻo, tình cảm.
- Chú ý cách ngắt nhịp: 3/2/3, 3/5
- Nhắc HS: về nhà tập đọc diễn cảm bài thơ.
? Qua phần bạn đọc, em có biết bài thơ được viết theo thể thơ nào ?
- Một thể thơ mới xuất hiện trong phong trào Thơ mới có khả năng diễn tả tình cảm, cảm xúc phong phú.
? Phương thức biểu đạt chính của bài thơ này là gì ?
? Sau nhan đề bài thơ là lời đề tựa , em hãy cho biết đó là lời thơ của ai? Giải thích lời đề tựa trên có ý nghĩa gì ?
- Trong SGK có nhiều chú thích khác, các em xem lại 1 lần nữa để hiểu rõ hơn về bài học hôm nay.
? Bài thơ có thể chia thành mấy phần, nêu nội dung của từng phần là gì ?
? Có bạn nào có cách phân chia khác không?
II. Đọc và tìm hiểu văn bản.
1. Đọc và tìm hiểu chú thích
- Thể thơ 8 chữ 
- Phương thức biểu đạt: biểu cảm kết hợp miêu tả và tự sự.
- HS: Chú ý chú thích 1 : Câu Chim bay dọc biển đem tin cá: là lời đề tựa của bài thơ. 
=> Mượn câu thơ của phụ thân làm lời đề tựa như một nốt nhạc mở đầu mở ra bản nhạc về quê hương làng biển trong nỗi nhớ da diết, đằm sâu.
2. Bố cục: 2 phần
- 16 câu thơ đầu: Hình ảnh quê hương
- 4 câu thơ cuối: Nỗi nhớ quê hương
- Chuyển: Chúng ta có nhiều cách để tìm hiểu phân tích bài thơ song trong tiết học hôm nay, cô sẽ hướng dẫn các em tìm hiểu phân tích bài thơ theo bố cục, theo mạch cảm xúc của bài thơ.
- Chú ý 2 câu thơ đầu.
? Đối tượng được nói đến trong câu thơ thứ nhất là gì? Em có nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ ở đây?
- Chỉ hai tiếng “làng tôi” vang lên thôi nghe sao mà tự hào, thân thương, kiêu hãnh, trân trọng đến vậy. Ta đã hơn một lần bắt gặp cách nói ấy trong bài “Nhớ con sông quê hương” của chính ông: 
“Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre”
Lời thơ mộc mạc, chân chất, mang cách nói của người dân miền biển.
- Sau hai tiếng “làng tôi”, nhà thơ Tế Hanh giới thiệu về quê hương của mình qua chi tiết nào? Cách giới thiệu ấy có gì đặc biệt? (có điều gì đặc biệt về nghệ thuật)
- 2 câu thơ đã giới thiệu 3 nét đặc trưng về làng quê của nhà thơ với...
? Em hãy nhận xét về từ ngữ được sử dụng ở 2 câu thơ này? Qua đó, giúp em hình dung điều gì về làng quê của tác giả? 
- Làng là 1 cù lao, bốn bề là nước bao vây. Sống quen với sông nước, biển khơi nên con đường từ làng ra biển cũng được tính bằng đường sông: “cách biển nửa ngày sông”. Đó là cách nói của người dân miền biển: khoảng cách biển được đo bằng nước, không gian được tính bằng thời gian. Đó là nét đặc trưng rất riêng của quê hương Tế Hanh như lời đề từ đã khẳng định “Chim bay dọc biển đem tin cá”. Nét đẹp ấy không lẫn vào đâu được.
3. Phân tích:
3.1. Hình ảnh quê hương 
 a. Giới thiệu chung về quê hương 
 Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới 
 Nước bao vây cách biển nửa ngày sông 
- Làng tôi: là cách nói sở hữu, chỉ những cái thuộc về mình, chỉ riêng mình => tự hào, kiêu hãnh, thân thương.
- Vốn - chài lưới
- Nước bao vây
- Cách biển nửa ngày sông
- Làng tôi:
+ Nghề nghiệp: chài lưới
+ Đặc điểm nước bao vây
+ Vị trí: cách biển nửa ngày sông
=> Tự nhiên, giản dị, mộc mạc giống như 1 lời kể đầy tự hào.
=> Một làng quê ven biển làm nghề đánh cá
- Sau lời giới thiệu đầy tự hào, kiêu hãnh, về làng quê; dòng hồi tưởng của nhà thơ như 1 cuốn phim ùa ạt hiện về. Đó là những kỉ niệm nào, chúng ta tìm hiểu các câu tiếp theo...
? Cảnh dân chài ra khơi đánh cá được miêu tả trong thời điểm nào? không gian ntn ?
? Em có nhận xét gì về từ ngữ, biện pháp nghệ thuật và nhịp thơ trong hai câu thơ này ?
? Những từ ngữ, nghệ thuật và nhịp thơ đó đã gợi tả một khung cảnh ra khơi như thế nào ?
- 3 hình ảnh thơ xuất hiện liên tiếp: trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng, với các tính từ miêu tả: “hồng, trong, nhẹ” và cách ngắt nhịp 3/2/3, câu thơ như có họa và có nhạc làm bức tranh vùng trời, vùng biển trở nên tươi sáng, nhiều màu sắc, hứa hẹn một chuyến ra khơi bình yên, thắng lợi.
b. Cảnh dân chài bơi thuyền đi đánh cá
+ Thời gian: sớm mai hồng
+ Không gian: trời trong, gió nhẹ .
- Nghệ thuật liệt kê: trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng
- Tính từ (trong, nhẹ, hồng)
- Nhịp thơ 3/2/3
-> Người dân chài đi đánh cá trong một buổi sáng đẹp trời, hứa hẹn một chuyến ra khơi bình yên, thắng lợi.
? Khi tả cảnh người dân chài ra khơi, tác giả tập trung miêu tả những hình ảnh nào ?
 ? Tác giả sử dụng từ ngữ và biện pháp nghệ thuật nào để miêu tả chiếc thuyền lúc ra khơi? Nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy?
- So sánh “chiếc thuyền - con tuấn mã” là một liên tưởng bất ngờ, độc đáo.
- Chiếc thuyền như con ngựa đẹp, khỏe khoắn, phi nhanh đang đè sóng, lướt đi vun vút, cũng trẻ trung, mạnh mẽ như những trai làng trên con thuyền ấy. Nói cách khác: con thuyền mang khuôn mặt họ, sức sống và niềm vui của họ -> Hoán dụ
- Câu thơ diễn tả thật ấn tượng, làm nổi bật vẻ đẹp dũng mãnh của con thuyền đang băng băng lướt sóng. Không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của con thuyền, mà chính là làm nổi bật sự hồ hởi, tinh thần phấn chấn, niềm vui và tư thế khỏe khoắn như tráng sĩ của những chàng trai làng biển – chủ nhân của những con thuyền. Trong mối tương quan với thiên nhiên rộng lớn, con người giữ vai trò làm chủ thiên nhiên, làm chủ vùng trời, vùng biển của mình.
+ Chiếc thuyền, và cánh buồm
+ Chiếc thuyền:
- So sánh bất ngờ, độc đáo: 
 Chiếc thuyền – con tuấn mã 
- Nhiều động từ mạnh 
 (hăng, phăng, vượt)
- Nghệ thuật hoán dụ: thuyền – trai làng
-> Làm nổi bật vẻ đẹp dũng mãnh của con thuyền khi lướt sóng ra khơi 
-> Sự hồ hởi, phấn chấn, tư thế như tráng sĩ của những chàng trai làng biển.
Trong mối tương quan với thiên nhiên rộng lớn, con người giữ vai trò làm chủ thiên nhiên, làm chủ vùng trời, vùng biển của mình.
? Vậy hình ảnh cánh buồm được tác giả miêu tả qua những câu thơ nào ?
- HS thảo luận:
? Có ý kiến cho rằng: Đây là hai câu thơ hay có sự sáng tạo độc đáo, đầy chất lãng mạn, bay bổng. 
- Em có đồng ý với ý kiến đó không ? Hãy phân tích
(Thảo luận tự do 1,2 phút theo đơn vị bàn)
- HS trả lời
-“Cánh buồm” là một vật cụ thể, hữu hình được ví với “mảnh hồn làng” là cái trừu tượng, vô hình. “Hồn làng”: được hiểu là máu thịt, là linh hồn, là hồn vía của quê hương. Người dân chài ra khơi như mang theo cả làng quê chở che, neo giữ họ...
- Biết bao thi tứ đã nảy sinh từ cánh buồm kiêu hãnh và thơ mộng. Nguyễn Bính có một cánh buồm đau đáu, nhớ nhung:
 “Anh đi đâu đấy, anh về đâu
Cánh buồm nâu, cánh buồm nâu, cánh buồm”
Hoàng Trung Thông cũng mượn cánh buồm để nói với con:
Cha lại dắt con đi trên cát mịn
Ánh nắng chảy đầy vai
Cha trầm ngâm nhìn mãi cuối chân trời
Con lại trỏ cánh buồm xa khẽ hỏi:
“Cha mượn cho con cánh buồm trắng nhé,
Để con đi!”
- Có bao nhiêu cánh buồm trong thơ ca là có bấy nhiêu cách cảm, cách nghĩ khác nhau về hình tượng đó. Đối với Tế Hanh, từ một cánh buồm hết sức cụ thể đem so sánh với “mảnh hồn làng”, vô cùng trừu tượng, nhà thơ mở ra một khoảng trời thênh thang cho những liên tưởng của người đọc: cánh buồm hay mảnh hồn làng là sự che chở cho con thuyền nhỏ bé, là sức mạnh góp gió đẩy thuyền đi xa, là phương tiện để chèo lái con thuyền... Kẻ xa quê hương lâu ngày, thoáng thấy cánh buồm, tưởng như bắt gặp miền quê yêu dấu...
- Cánh buồm:
+ So sánh độc đáo, sáng tạo: cánh buồm - hồn làng. 
=> “Cánh buồm” là một vật cụ thể, hữu hình được ví với “mảnh hồn làng” là cái trừu tượng, vô hình.
=> Người dân chài ra khơi như mang theo cả làng quê chở che, neo giữ họ...
=> Kẻ xa quê hương lâu ngày, thoáng thấy cánh buồm, tưởng như bắt gặp miền quê yêu dấu...
- Khi ra khơi, cánh buồm có gió thổi vào làm căng phồng, no gió là một hình ảnh thực, vốn quen thuộc, gần gũi. Nhưng các động từ “rướn, thâu” đã biến cái thế bị động thành thế chủ động, biến cánh buồm thực thành cánh buồm thơ. Cánh buồm cứ rướn cao, vươn cao mãi đưa thuyền ra biển lớn, gợi những ước mơ khoáng đạt, bay bổng, lãng mạn của tuổi trẻ nhiều hoài bão. 
=> Cánh buồm được hóa thân, kết tinh cho 1 thứ đời sống tinh thần, trở nên lớn lao, thiêng liêng, thơ mộng. Như thế, cánh buồm là hình ảnh ẩn dụ: là biểu tượng, là linh hồn của làng chài.
? Qua việc phân tích, em thấy con thuyền, cánh buồm có ý nghĩa gì với người dân làng chài
?Qua việc phân tích các câu thơ, em có nhận xét gì về cảnh ra khơi của những người dân làng chài?
- Con thuyền được những chàng trai cường tráng điều khiến nên nó hăng, phăng, vượt trùng sóng gió đại dương. Nó mang trong mình 1 sức mạnh tràn trề để vượt lên sóng, vượt lên gió. Người ta ấn tượng với hình ảnh người dân chài...
+ ĐT “rướn, thâu”, con thuyền từ thế bị động trở thành chủ động.
 Hình ảnh cánh buồm no gió vốn quen thuộc, gần gũi bỗng trở nên lớn lao, thiêng liêng và thơ mộng.
 => Cánh buồm là hình ảnh ẩn dụ: là biểu tượng, là linh hồn của làng chài.
=> Hình ảnh con thuyền, cánh buồm là những hình ảnh chân thực, lãng mạn, bay bổng; là biểu tượng của quê hương, là linh hồn của làng chài.
=> Hình ảnh người dân chài hiện lên thật đẹp, khỏe khoắn, làm chủ thiên nhiên và cuộc sống lao động
- Hình ảnh quê hương hiện lên trong nỗi nhớ của nhà thơ không chỉ là những ấn tượng về cảnh dân chài ra khơi đánh cá mà quê hương còn được tái hiện qua cảnh thuyền trở về bến.
- HS đọc 8 câu thơ tiếp theo.
? Cảnh thuyền cá trở về được miêu tả ntn 
? Em có nhận xét gì về cách dùng từ ngữ của tác giả trong 2 câu thơ đầu của đoạn thơ này ? (Sử dụng các tính từ, từ láy)
? Các tính từ đó gợi tả 1 không khí ntn ?
- Các từ láy “ồn ào, tấp nập” đã gợi ra không khí tưng bừng, hối hả. Quang cảnh ồn ào, náo nhiệt là những hình ảnh rất đỗi quen thuộc của làng chài, là nét sinh hoạt rất riêng của quê hương Tế Hanh. Bởi “bến đỗ” là nơi chờ đợi của người thân, nơi gặp gỡ, bán buôn của dân làng. Con thuyền cập bến với cá nặng đầy khoang là niềm vui sướng trước thành quả lao động.
c. Cảnh thuyền trở về bến
Ngày hôm sau ồn ào trên bến đỗ
Khắp dân làng tấp nập đón ghe về
“Nhờ ơn trời biến lặng cá đầy ghe”
Những con cá tươi ngon thân bạc trắng.
+ Trên bến: ồn ào
+ Khắp dân làng: tấp nập
- Từ láy: gợi tả một không khí tưng bừng, nhộn nhịp.
=> Quang cảnh ồn ào, náo nhiệt là những hình ảnh rất đỗi quen thuộc của làng chài, là nét sinh hoạt rất riêng của quê hương Tế Hanh.
? Tại sao câu thơ “Nhờ ơn trời biển lặng cá đầy ghe” này lại được đặt trong dấu ngoặc kép?
? Những chi tiết ấy đã miêu tả bức tranh lao động như thế nào?
- Ngày xưa, người dân chài ra khơi phụ thuộc vào thời tiết. Mỗi lần ra khơi là mỗi lần giáp mặt với sóng gió, với hiểm nguy, đối mặt với cái chết nên sự sống của họ rất mong manh. Ở bên bờ, những người mẹ, người vợ ngày đêm lo lắng, khấn nguyện cho chồng, cho con trở về an toàn. Có đặt vào hoàn cảnh đó, ta mới thấu hiểu được niềm vui sướng như vỡ òa của người ở và người đi.
- Câu thơ được đặt trong dấu ngoặc kép là trích nguyên văn lời cảm tạ đất trời đã sóng yên, biển lặng, cho dân làng chài trở về an toàn, cho chuyến ra khơi thắng lợi. 
- “Nhờ ơn trời...” -> Đây là lời cảm tạ chân thành trời đất đã phù hộ, bởi cuộc sống của người dân chài phụ thuộc vào thiên nhiên, thời tiết.
=> Bức tranh lao động náo nhiệt, đầy ắp niềm vui và sự sống – nó là biểu tượng cho cuộc sống bình yên.
? Trong không khí mừng vui đầy ắp, hình ảnh người dân được miêu tả có gì thú vị ?
? Theo em, làn da ngăm rám nắng, thân hình nồng thở vị xa xăm diễn tả một sự thực nào? 
- Sự thực: hiện tượng bình thường trong đời thực – nắng gió, nước biển mặn ngấm vào da thịt người dân chài tạo thành màu sắc, mùi vị riêng trên cơ thể họ. 
- Nhưng ở đây, nhà thơ đã gợi đến 1 hình ảnh vô cùng lãng mạn: chàng trai đánh cá sau chuyến phiêu du trên biển, lúc trở về còn mang theo vẻ đẹp khỏe khoắn, hương vị nồng nàn của vùng biển lạ.
? Em cảm nhận và hình dung về người dân chài ntn qua hình ảnh thơ này ?
- Hai câu thơ đã miêu tả hình ảnh người dân chài thật đẹp. Câu đầu là tả thực, Câu tiếp theo là sự sáng tạo lãng mạn. Câu đầu tả qua thị giác, câu sau tả bằng cả tâm hồn và cảm quan lãng mạn của nhà thơ: người lao động làng chài hiện lên với vẻ đẹp khỏe khoắn, vạm vỡ, từng trải nắng gió, dày dạn kinh nghiệm chẳng khác gì những bức tượng đồng được chạm khắc rõ nét, không thể lẫn vào đâu được. Đó là vẻ đẹp của những người “ăn sóng nói gió” mới có được.
* Hình ảnh người dân chài
- Làn da ngăm rám nắng -> Hình ảnh chân thực
=> Nắng gió, nước biển mặn ngấm vào da thịt người dân chài tạo thành màu sắc, mùi vị riêng trên cơ thể họ. 
- Thân hình nồng thở vị xa xăm : -> Hình ảnh lãng mạn 
=> Chàng trai đánh cá sau chuyến phiêu du trên biển, lúc trở về còn mang theo vẻ đẹp khỏe khoắn, hương vị nồng nàn của vùng biển lạ.
-> Khắc họa được bức tượng ngư dân khỏe khoắn, vạm vỡ, dày dặn, từng trải nắng gió.
- Sau mỗi chuyến ra khơi, các chàng trai vùng biển càng thêm mạnh mẽ...
? ...còn hình ảnh con thuyền được hiện lên ntn sau mỗi chuyến đi ?
? Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? Nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy ?
 (giúp em hình dung về hình ảnh con thuyền như thế nào?)
- NT nhân hóa và ẩn dụ chuyển đổi cảm giác đã giúp cho con thuyền vô tri trở nên có hồn. Vì thế nó vừa là con thuyền thực, vừa là con thuyền thơ. Thực là vì nó đã về bến đỗ để được neo đậu, được bình yên. Chất thơ ở chỗ: nó giống như con người, lúc ra khơi con thuyền hăng hái, hào hứng không kém con người, thì lúc trở về nó lặng lẽ vì mỏi mệt, muốn nằm nghỉ, thư giãn sau một ngày lao động và tận hưởng những giây phút thảnh thơi sau những chuyến đi vất vả, gian truân. 
* Con thuyền:
Chiếc thuyền im bến mỏi trở trở về nằm 
Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ
- NT: nhân hoá (chiếc thuyền – im, mỏi, nằm)
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác (nghe...)
-> Con thuyền vô tri trở nên có hồn, như con người: thư giãn sau một ngày lao động và tận hưởng những giây phút thảnh thơi sau những chuyến đi xa.
? So sánh hình ảnh con thuyền lúc trở về với lúc ra khơi?
? Hình ảnh con thuyền nằm nghỉ ngơi gợi cho em những liên tưởng gì?
Con thuyền lúc ra khơi
Con thuyền lúc trở về
- Hăng như tuấn mã
- Phăng mái chèo
- Mạnh mẽ vượt trường giang
- Cánh buồm giương
 - Rướn thân 
- Thâu góp gió
- Im bến mỏi trở về nằm
- Nghe chất muối thấm dần trong 
thớ vỏ
*Giống:
- Đều được miêu tả với vẻ đẹp chân thực, sống động
- Đều có tư thế đẹp
*Khác:
- Khí thế mạnh mẽ, khẩn trương, hào hứng với niềm hi vọng tràn trề
- Nghỉ ngơi, thư giãn, lắng sâu những suy tư sau những ngày lao động vất vả
- Gợi cảnh làng quê êm đềm, thanh tĩnh, con người sống chan hòa với thiên nhiên
- Con thuyền như một thành viên của làng chài
- Mang dáng dấp, tâm hồn của ngư dân miền biển
? Nhắc lại, tình cảm của tác giả với quê hương được thể hiện trong hoàn cảnh nào ? Hoàn cảnh đó ..?
? Khi nhớ về làng, người thanh niên Tế Hanh nhớ những gì ? 
? Chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng ở khổ thơ cuối? Phân tích tác dụng của các biện pháp nghệ thuật đó?
? Qua nỗi nhớ đằm thắm, da diết giúp em hiểu được điều gì về tình cảm của tác giả đối với quê hương?
- Nỗi nhớ làng quê luôn thường trực, cứ hiện lên trong tâm trí người đi xa. Nhà thơ nhớ tất cả, Song có lẽ nhớ nhất là “cái mùi nồng mặn” của gió biển, của muối biển, của con thuyền, của thân hình người đánh cá, của làng chài ...Xa quê là nhớ đến những gì gần gũi nhất, thân thiết nhất; chẳng thế mà ca dao xưa có câu:
“Anh đi anh nhớ quê nhà....”
Bởi vì:
“Khi ta ở chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn”
- Trong niềm thương nỗi nhớ ấy, chỉ cần nhắm mắt lại là hình ảnh quê hương lại hiện về. Bởi nó đã ăn sâu vào tâm khảm, máu thịt và trở thành một kí ức thiêng liêng, thành hành trang nâng đỡ, là điểm tựa cho mỗi người con khi xa quê hương yêu dấu của mình.
3.2. Nỗi nhớ quê hương
 Xa quê: Luôn tưởng nhớ:
 . màu nước xanh
 . cá bạc, cánh buồm vôi
 . con thuyền ra khơi
 . mùi nồng mặn 
- Nghệ thuật:
+ Biểu cảm trực tiếp: luôn tưởng nhớ, quá
=> Nỗi nhớ cồn cào, thường trực, đằm sâu bên trong trái tim, suy nghĩ
+ Liệt kê
+ Lựa chọn hình ảnh tiêu biểu
-> Nỗi nhớ làng quê chân thành, da diết, đằm sâu, nhớ từ những cái hữu hình đến cái vô hìnhlàm nên đặc trưng riêng của quê hương nhà thơ. Nỗi nhớ ấy ngấm vào máu thịt nên luôn sống động, thường trực, đằm sâu. 
=> Tác giả yêu quê hương, gắn bó sâu nặng với quê hương mình.
? Xuyên suốt bài thơ là những hình ảnh đẹp, mới mẻ, độc đáo. Theo em, xuất phát từ đâu mà bài thơ luôn có những vần thơ hay và độc đáo như thế ?
- Đúng như 1 nhà thơ đã từng viết:
“Ai quên cho được mái tranh nâu
Luống đất, bờ ao, với nhịp cầu
Mồ mả cha ông chôn giữa đất
Lòng người lòng đất cảm thông nhau”
? Tình yêu quê hương còn là biểu hiện cho thứ tình cảm nào cao đẹp hơn?
? Đặt vào hoàn cảnh sáng tác bài thơ: năm 1939, khi đất nước bị rơi vào tay thực dân Pháp thì nỗi nhớ ấy thể hiện khát vọng nào của tác giả?
- Người viết có tâm hồn tinh tế, tài hoa 
- Tấm lòng gắn bó sâu nặng với quê hương, phản ánh quy luật: những gì gần gũi, thân thiết nhất luôn có sức sống lâu bền trong trái tim người đi xa 
- Biểu hiện của tình yêu đất nước, khát vọng đất nước được thống nhất
- Tình cảm của Tế Hanh với quê hương trải dài suốt bài thơ và kết đọng ở khổ thơ cuối. Đó là nỗi nhớ của người con yêu quê hương tha thiết. Làng chài bình dị, thân thương đã bao trọn tâm hồn, trở thành nguồn thi cảm không vơi cạn. Điều đó đã giúp Tế Hanh viết nên những vần thơ trong trẻo, đằm thắm, được cất lên từ trái tim đôn hậu, chân thành; nó khác lạ trong dòng thơ mới đầy sầu, buồn, uất hận lúc bấy giờ.
? Em hãy khái quát giá trị nghệ thuật và nội dung đặc sắc của bài thơ này ?
- Học sinh đọc ghi nhớ SGK. 
* So sánh: Qua tìm hiểu bài thơ “Quê hương” của Tế Hanh, em hãy:
 So sánh điểm giống nhau và khác nhau giữa bài thơ “Quê hương” của Tế Hanh với bài thơ “Nhớ rừng” của Thế Lữ 
4. Tổng kết 
a. Nghệ thuật:
- Ngôn từ bình dị, gợi cảm .
- Biện pháp so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, hoán dụ
- Hình ảnh thơ sáng tạo, ấn tượng.
b. Nội dung
- Bài thơ là 1 Bức tranh TN tươi sáng, miêu tả cuộc sống làng chài bình dị, và hình ảnh người dân chài khoẻ khoắn, đầy sức sống.
- Thể hiện Tình yêu quê hương nồng thắm của tác giả.
Ghi nhớ ..
III. Luyện tập
- Giống nhau giữa 2 bài thơ: 
Lời thơ tự do 
Tình yêu đất nước
- Khác:
+ Niềm hoài cổ: tiếc nhớ
+ Giọng thơ đầy hứng khởi ->tin yêu, lạc quan trước cuộc sống
- Bài thơ đã kết thúc nhưng bức tranh về quê hương vùng biển, cảnh và người vùng biển, nhất là tình cảm của nhà thơ với quê hương vẫn đầy dư vị, ngân nga. Tình cảm ấy như chất muối thấm đẫm trong những câu thơ, cả giọng thơ bồi hồi và ngôn ngữ thơ vô cùng bình dị.
 4. Củng cố
? Là học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường, em sẽ bày tỏ tình yêu quê hương của mình bằng cách nào?
? Quê hương với Tế Hanh là...còn quê hương với em là những gì?
Đúng...
Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người
5. Hướng dẫn về nhà
1. Đọc diễn cảm bài thơ
2. Trong bài thơ “Quê hương” của Tế Hanh, em thích nhất câu thơ, đoạn thơ nào? Vì sao ?
3. Vẽ tranh về quê hương em.
- Kết bài:
Học xong bài thơ “Quê hương” của nhà thơ Tế Hanh, dù mỗi em có những cảm nhận khác nhau song chắc mỗi chúng ta đều nhận thấy: hình ảnh quê hương hiện lên qua tình yêu và nỗi nhớ của nhà thơ thật đẹp. Bài thơ cũng là lời nhắn gửi tâm tình với bạn đọc về tình cảm trân trọng, gắn bó với quê hương
Còn rất nhiều bài thơ hay của nhà thơ Tế Hanh và các nhà thơ khác viết về quê hương, các em. Hãy tìm đọc và cảm nhận. Tiết học đến đây là kết thúc. Xin cảm ơn quý thầy cô và các em. Chúc các em luôn chăm ngoan, học giỏi.