Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Văn bản: Tức cảnh Pác Bó (Hồ Chí Minh)

Hang Pác Bó 
TP. Biên Hòa 
Tức cảnh Pác Bó 
_Hồ Chí Minh_ 
I. 
Tìm hiểu chung 
1. Tác giả 
Hồ Chí Minh 
(1890 -1969) 
Là vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc và nhà thơ lớn của đất nước. 
Là chiến sĩ cộng sản quốc tế. 
Là danh nhân văn hoá thế giới. 
2. Tác phẩm 
Hoàn cảnh sáng tác: 
Ra đời tháng 2-1941 khi Bác Hồ về nước trực tiếp chỉ đạo cách mạng ở Pác Bó. 
Pác Bó có tên địa phương là: Cốc Bó – tiếng 
Tày có nghĩa là “đầu nguồn” 
Đường vào hang Pác Bó 
Cửa hang Pác bó 
Bàn đá – Nơi Bác Hồ làm việc 
 D òng suối khởi nguồn Pắc Bó được Bác đặt tên là suối Lê-nin 
Suối Lê nin nơi Bác Hồ thường ngồi câu cá 
BÁC HỒ NGỒI LÀM VIỆC TRONG HANG PÁC BÓ 
Đọc, từ khó 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
Sáng ra bờ suối, / tối vào hang 
Cháo bẹ / rau măng / vẫn sẵn sàng 
Bàn đá chông chênh / dịch sử Đảng 
Cuộc đời cách mạng / thật là sang 
Tháng 2 năm 1941 
Thể loại: 
Thất ngôn tứ tuyệt (viết bằng chữ quốc ngữ) 
Khai 
Thừa 
Hợp 
Chuyển 
Mở ra đề tài 
Nâng cao, triển khai ý câu khai 
Chuyển ý 
Tổng hợp toàn b ộ ý thơ 
Bố cục: 
2 phần 
Câu cuối: Cảm nhận của Bác về cuộc đời cách mạng 
3 câu đầu: Cảnh sinh hoạt và làm việc của Bác ở Pác Bó 
II. 
Đọc hiểu văn bản 
1. Cảnh sinh hoạt và làm việc của Bác ở Pác Bó 
Tìm những chi tiết miêu tả cuộc sống ở Pác Bó (Không gian, đồ ăn, nơi làm việc, công việc) 
Nhận xét ngôn ngữ kể về cuộc sống sinh hoạt (Nhịp thơ; Giọng điệu; Từ ngữ) 
Nêu cảm nhận của em về: Cuộc sống sinh hoạt; Phong thái, tình cảm; Tinh thần của Bác 
Sáng ra bờ suối / tối vào hang 
一 
🡪 
🡺 
C on người đã hoà hợp với cảnh vật 
Nếp sinh hoạt đều đặn, quen thuộc 
2 vế sóng đôi nhịp nhàng, tiểu đối (Thời gian, không gian, hoạt động) 
“Sáng ra bờ suối / tối vào hang ” 
Nơi ở 
“Cháo bẹ/ rau măng/ vẫn sẵn sàng.” 
一 
一 
🡪 
Bữa ăn đạm bạc, cực khổ nhưng con người vẫn vui vẻ, thoải mái 
Ăn uống kham khổ >< Đùa vui hóm hỉnh 
Cháo bẹ rau măng (khó khăn, thiếu thốn) >< Vẫn sẵn sàng (sẵn có, dư thừa) 
“Cháo bẹ/ rau măng/ vẫn sẵn sàng. ” 
Cái ăn 
“Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng” 
一 
一 
🡪 
Đối ý: 
“Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng” 
Nơi làm việc 
Đối thanh: 
Bànchông chênh >< dịch sử Đảng 
(b-b-b) 
(t-t-t) 
Giọng nhẹ nhàng >< Giọng mạnh mẽ 
Điều kiện làm việc tạm bợ 
Công việc cao cả, vĩ đại 
>< 
Hình ảnh Bác ung dung, vững vàng trong gian khó 
Hiện thực 
Con người 
Câu 1 
Chỗ ở ẩm, lạnh, tối 
Thích nghi, hòa hợp với cảnh vật 
Câu 2 
Bữa ăn đạm bạc, thiếu thốn 
Vui vẻ thoải mái 
Câu 3 
Điều kiện làm việc tạm bợ 
Ung dung, say mê làm việc 
Cuộc sống thực tại 
rất gian khổ, khó khăn. 
Thái độ vui đùa, thích thú đối với cuộc sống. 
>< 
🡪 Cách nói đối lập, đùa vui, hóm hỉnh. 
🡪 Bác vui vì Bác là người rất yêu thiên nhiê n, say mê công việc cách mạng. 
2. Cảm nhận của Bác về cuộc đời cách mạng 
“Cuộc đời cách mạng/ thật là sang.” 
Theo em, “sang” mà Bác nói đến ở đây thể hiện như thế nào? 
“Cuộc đời cách mạng/ thật là sang.” 
Sang 
Ung dung thanh thản hưởng thú lâm tuyền. 
Làm chủ hoàn cảnh, vượt lên gian khổ. 
Tinh thần lạc quan yêu đời. 
Làm toát lên tinh thần toàn bài 
Thảo luận : Hãy chỉ ra sự khác nhau trong “thú lâm tuyền” của Bác ở bài thơ này với những bậc hiền nhân xưa như Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm? 
Côn Sơn suối chảy rì rầm 
Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai. 
Côn Sơn có đá rêu phơi 
Ta ngồi trên đá như ngồi đệm êm. 
(Nguyễn Trãi) 
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá 
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao. 
Rượu đến cội cây, ta sẽ uống 
Nhìn xem phú quý tưa chiêm bao. 
(Nguyễn Bỉnh Khiêm) 
Người xưa 
Bác Hồ 
Vui với thiên nhiên để quên đời, “Lánh đục tìm trong”, “an bần lạc đạo”. Mặc dù đó là thú vui tao nhã nhưng vẫn có yếu tố tiêu cực. 
Tìm đến với thiên nhiên không phải để quên đời mà để làm cách mạng, để cải tạo cuộc sống. (đánh đổ thực dân phong kiến đem lại hạnh phúc cho nhân dân). 
	 Mùa xuân là tết trồng cây, 
	Làm cho đất nước càng ngày càng xuân. 
Bộ sưu tập Hình Ảnh Bác Hồ 
Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người 
Bộ sưu tập Hình Ảnh Bác Hồ 
Nguyễn Ái Quốc tại Đại hội Đảng xã hội Pháp họp ở Tua 
 “Học thêm một thứ tiếng nước ngoài coi như có thêm một cái chìa khóa để mở thêm một kho tàng tri thức. 
 Việc học là việc suốt đời.” 
(Bác Hồ - Con người và phong cách) 
www.HNGHIA.Info 
III. 
Tổng kết 
  Bài thơ “Tức Cảnh Pác Bó” có sự kết hợp hài hoà giữa cổ điển và hiện đại. Em hãy lựa chọn đáp án vào từng cột cho hợp lí. 
CỤM TỪ 
CỔ ĐIỂN 
HIỆN ĐẠI 
Đề tài 
Công việc cách mạng 
Thi liệu cổ: Suối, hang, đá 
“Thú lâm tuyền” 
Lối song cách mạng 
Lời thơ nhẹ nhàng, vui đùa 
Thể thơ: Tứ tuyệt 
Chữ quốc ngữ 
Đồng ý 
Nghệ thuật 
Nội dung 
Bài thơ thể hiện cốt cách tinh thần Hồ Chí Minh luôn tràn đầy niềm tin lạc quan, tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng 
 Tính chất ngắn gọn, hàm súc 
 Lời thơ bình dị pha giọng đùa vui hóm hỉnh 
 Tạo được tứ thơ độc đáo, bất ngờ, thú vị và sâu sắc 
 Vừa mang đặc điểm cổ điển, truyền thống vừa có tính chất mới mẻ, hiện đại 
Sau khi học bài thơ Tức cảnh Pác Bó , em học tập được điều gì từ Bác? 
Ý nào nói đúng nhất hoàn cảnh sáng tác của bài thơ “Tức cảnh Pác Bó”? 
A. Trong thời gian Bác hoạt động cách mạng ở Cao Bằng chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa 
B. Trong thời gian Bác lãnh đạo toàn quốc kháng chiến chống Pháp 
C. Trong thời gian Bác lãnh đạo toàn quốc kháng chiến chống Mĩ 
D. Trong thời gian Bác bôn ba hoạt động cách mạng ở nước ngoài 
Dòng nào nói đúng nhất giọng điệu chung của bài Tức cảnh Pác Bó ? 
A. Giọng tha thiết, trìu mến. 
B. Giọng vui đùa, dí dỏm. 
C. Giọng nghiêm trang, chừng mực. 
D. Giọng buồn thương, phiền muộn. 
Nhận xét nào nói đúng nhất tâm trạng của Bác Hồ được thể hịên qua câu thơ cuối “Cuộc đời cách mạng thật là sang” ? 
A. Vui thích vì được sống chan hoà với thiên nhiên. 
B. Tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước. 
C. Lạc quan với cuộc sống cách mạng đầy gian khổ 
D. Gồm cả ba ý trên. 
Trung tâm của bức tranh Pác Bó trong bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” là : 
A. Bàn đá chông chênh. 
B. Hình tượng người chiến sĩ Cách mạng. 
C. Cảnh thiên nhiên với non xanh nước biếc. 
D. Cả A,B,C. 
Nhận định nào nói đúng nhất về con người của Bác trong bài “Tức cảnh Pác Bó”? 
A . Bình tĩnh, tự chủ trong mọi hoàn cảnh 
B . Ung dung, lạc quan trong cuộc sống cách mạng đầy khó khăn 
C. Quyết đoán, tự tin trước tình thế của cách mạng 
D. Yêu nước thương dân, sẵn sàng cống hiên cả cuộc đời cho tổ quốc 
Khi nhận xét về Bác Hồ, nhiều nhà thơ, nhà nghiên cứu đều có chung nhận định: “Trong người Bác luôn có sẵn cái thú lâm tuyền”. “Thú lâm tuyền” ở đây có nghĩa là: 
A. Bác Hồ luôn yêu quý và thường hay nuôi dưỡng những con thú để bầu bạn. 
B. Đó là những con vật ở chốn núi rừng. 
C. Bác luôn yêu thích thiên nhiên, sống gần gũi, hòa hợp với hiên nhiên. 
D. Sở thích đi săn thú của Bác Hồ. 
Chọn đáp án đúng cho nội dung của bài thơ? 
A. Cảnh sinh hoạt và làm việc đơn sơ tràn đầy niềm vui và sự sống. 
B. Tinh thần lạc quan , niềm tự hào và phong thái ung dung của Bác . 
C. Niềm vui được sống giữa cảnh thiên nhiên tươi đẹp của đất nước. 
D. Cả A, B,C đều đúng 
 Pác Bó hùng vĩ 
Non xa xa, nước xa xa 
Nào phải thênh thang mới gọi là 
Đây suối Lê nin kia núi Mác 
Hai tay xây dựng một sơn hà 
Nguyễn Ái Quốc 
TỨC CẢNH PÁC BÓ 
KIẾN THỨC CƠ BẢN 
KIẾN THỨC TRỌNG TÂM 
TÁC GIẢ: Hồ Chí Minh: Vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc; là nhà văn, nhà thơ lớn. 
TÁC PHẨM 
Hoàn cảnh: 2/41 tại Pác Bó 
Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt 
Cảnh sinh hoạt và làm việc 
Không gian nơi ở. 
Bữa ăn 
Nơi làm việc 
🡪Cuộc sống thực tại khó khăn, gian khổ; Thái độ vui đùa, thích thú với cuộc sống. 
2. Cảm nghĩ của Bác về cuộc đời cách mạng 
Kết luận tự nhiên 
Từ “sang” nhãn tự kết tinh tinh thần của bài. 
🡪Tư thế tự tại, lạc quan của người chiến sĩ cách mạng. 
1.Nghệ thuật 
Ngôn từ giản dị, giọng thơ đùa vui, chất cổ điển hài hòa với chất hiện đại. 
2. Nội dung 
Cảnh sinh hoạt và làm việc đơn sơ; Niềm vui sống hòa hợp thiên nhiên; Tinh thần lạc quan, tư thế ung dung làm chủ hoàn cảnh. 
Hướng dẫn tự học 
Ôn lại bài + Vẽ SĐTD tổng kết bài 
Sưu tầm một số câu thơ/ bài thơ về tinh thần lạc quan của Bác 
 Caûnh röøng Vieât BaécKhaùch ñeán thì môøi ngoâ neáp nöôùng  Saên veà thöôøng cheùn thòt röøng quayNon xanh nöôùc bieác tha hoà daïoRöôuï ngoït, cheø töôi maëc söùc say.  Treân ñöôøng ñiHoâm nay xieàng xích thay daây troùiMoãi böôùc leng keng tieáng ngoïc rungTuy bò tình nghi laø giaùn ñieäpMaø nhö khanh töôùng veû ung dung.  
Soạn bài “Câu cầu khiến”an của Bác 
Tạm biệt các em！