Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) - Tiêu đề: Một vẻ đẹp nơi Sa Pa lặng lẽ

CHÚC THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH 
MỘT NGÀY MỚI MAY MẮN VÀ HẠNH PHÚC 
 Những con người cần mẫn, nhiệt thành như anh thanh niên ấy thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu. 
* Tiêu đề: 
MỘT VẺ ĐẸP NƠI SA PA LẶNG LẼ 
 (Trong đó,) anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu – nhân vật chính của tác phẩm – đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng khó phai mờ. 
* Các LĐ triển khai: 
 - LĐ1: Trước tiên, anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình. 
 - LĐ2: Nhưng anh thanh niên này thật đáng yêu ở nỗi “thèm người”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo. 
 - LĐ3: Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nước như thế nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn. 
* LĐ xuất phát: 
* Vấn đề NL: 
 Vẻ đẹp của nhân vật anh thanh niên. 
- Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) là trình bày những nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện, chủ đề hay nghệ thuật của một tác phẩm cụ thể. 
* LĐ kết thúc: 
(mở bài) 
(thân bài) 
(kết bài) 
* Bố cục mạch lạc ; luận điểm rõ ràng; liên kết chặt chẽ: chủ đề , hình thức. 
 (1) Trước tiên anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình. (2) Trong lời giới thiệu với ông hoạ s ĩ già và cô gái, bác lái xe gọi anh là “ người cô độc nhất thế gian ” . (3) Đã mấy năm nay anh “ sống một mình trên đỉnh Yên Sơn cao 2600m bốn bề chỉ có cỏ cây và mây mù lạnh lẽo ” . (4) Công việc hàng ngày của anh là “ đo gió, đo mưa, tính mây, đo chấn động mặt đất ” rồi ghi chép, gọi vào máy bộ đàm báo về trung tâm. (5) Nhiều đêm anh phải đối chọi với gió tuyết và lặng im. (6) Vậy mà anh rất yêu công việc của mình. (7) Anh nói với nhà họa sĩ : “ khi ta làm việc . cháu buồn đến chết mất ” . (8) Anh tâm sự với cô kĩ sư trẻ: “ lúc nào tôi cũng có người để trò chuyện. Nghĩa là có sách ấy mà ” . (9) Tuy sống trong điều kiện thiếu thốn nhưng người thanh niên ấy vẫn ham mê công việc, biết sắp xếp lo toan cuộc sống riêng ngăn nắp, ổn định. (10) Anh nuôi gà, trồng hoa, đọc sách, thỉnh thoảng anh xuống đường tìm gặp bác lại xe cùng hành khách để trò chuyện cho vơi bớt nỗi nhớ nhà. 
 (1) Sống trong hoàn cảnh như thế sẽ có người dần thu mình lại trong nỗi cô đơn. (2) Nhưng anh thanh niên này thật đáng yêu ở nỗi “thèm người”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt và sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo . (3) Ngay từ phút gặp gỡ ban đầu, lòng mến khách, nhiệt tình của anh đã gây được thiện cảm tự nhiên đối với người hoạ s ĩ già và cô k ĩ sư trẻ. (4) Niềm vui được đón khách dào dạt trong anh, toát lên qua nét mặt, cử chỉ: anh biếu bác lái xe củ tam thất, mừng quýnh đón quyển sách bác mua hộ, hồ hởi đón mọi người lên thăm “nhà” , hồn nhiên kể về công việc,  cuộc sống  của mình nơi Sa Pa lặng lẽ. (5) Khó người đọc nào có thể quên, việc làm đầu tiên của anh khi có khách lên thăm nơi ở của mình: hái một bó hoa rực rỡ sắc màu tặng người con gái lần đầu quen biết “ Anh con trai, rất tự nhiên như với một người bạn đã quen thân, trao bó hoa đã cắt cho nhười con gái ” . (6) Củ tam thất tặng vợ bác lái xe, làn trứng, bó hoa tiễn người họa sĩ già, cô gái trẻ tiếp tục cuộc hành trình, đó là k ỉ niệm của một tấm lòng sốt sắng, tận tình đáng qu ý . 
 (1) Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nước nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn . (2) Anh cảm thấy đóng góp của mình bình thường, nhỏ bé so với bao ngừơi khác. (3) Bởi thế , anh thanh niên ngượng ngùng khi ông hoạ s ĩ già phác thảo chân dung mình vào cuốn sổ tay. (2) Con người khiêm tốn ấy hào hứng giới thiệu cho ông hoạ s ĩ những người khác đáng vẽ hơn mình: “ Không,không, bác đừng mất công vẽ cháu, để cháu giới thiệu cho bác những người khác đáng vẽ hơn. ” (3) Đó là ông kỹ sư ở vườn rau dưới Sa Pa vượt qua bao vất vả để tạo ra củ su hào ngon hơn, to hơn là anh cán bộ nghiên cứu khí tượng dưới trung tâm suốt mười một năm không xa cơ quan lấy một ngày (4) Dù còn trẻ tuổi, anh thấm thía cái ng hĩa , cái tình của mảnh đất Sa Pa, thấm thía sự h i sinh lặng thầm của những con người đang ngày đêm làm việc và lo nghĩ cho đất nước. 
* Tiêu đề: Một vẻ đẹp nơi Sa Pa lặng lẽ 
* Vấn đề NL: Những phẩm chất, đức tính đẹp đẽ của NV anh thanh niên. 
* LĐ xuất phát: (Trong đó,) anh thanh niên – nhân vật chính của truyện - đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng khó phai mờ. 
* Cách trình bày luận điểm: (LĐ triển khai) 
 - LĐ1: Trước tiên, anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình. 
 + Lời giới thiệu của bác lái xe về anh “người cô độc nhất thế gian”. 
 + Lời tâm sự với bác hoạ sĩ: “khi ta làm việc,  chết mất” . 
 + Tâm sự với cô kĩ sư “lúc nào tôi cũng  Nghĩa là có sách ấy mà!” 
 - LĐ2: Nhưng anh thanh niên này thật đáng yêu ở nỗi “thèm người”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo. 
 + Biếu củ tam thất cho vợ bác lái xe mới ốm dậy. 
 + Mừng quýnh đón quyển sách bác lái xe mua hộ. 
 + Đón khách thăm nhà, kể về công việc, cuộc sống, bạn bè ở Sa Pa 
 + Tặng hoa cho cô gái, làn trứng  
 - LĐ3: Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nước như thế nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn. 
 + Ngượng ngùng khi biết ông hoạ sĩ vẽ mình. 
 + Giới thiệu những người đáng vẽ hơn : ông kĩ sư vườn rau,  
* LĐ kết thúc:  Những con người cần mẫn, nhiệt thành như anh thanh niên ấy thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu. 
Thảo luận trong bàn 1 phút: 
 Bài nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) yêu cầu như thế nào: 
 - Về nội dung? (Những nhận xét, đánh giá về truyện phải xuất phát từ đâu?) 
	 - Về hình thức? (Cách trình bày bố cục, lời văn, luận điểm, luận cứ?) 
 - Những nhận xét, đánh giá... về tác phẩm truyện phải xuất phát từ ý nghĩa của cốt truyện , từ tính cách, hành động.... của nhân vật và nghệ thuật trong tác phẩm . 
- Có bố cục mạch lạc, lời văn chuẩn xác, luận điểm, luận cứ rõ ràng. 
- Em học được điều gì qua bài học này? 
 (1) Từ việc miêu tả hoạt động của các nhân vật, Nam Cao đã gián tiếp đưa ra một tình thế lựa chọn đối với lão Hạc mà các dấu hiệu của nó đã được chuẩn bị ngay từ đầu. (2) Đó là việc giải quyết cái sống và cái chết: sống liệu có giữ được mảnh vườn cho con mà vẫn có cái để mà ăn hay không (bán mất mảnh vườn sẽ là một trọng tội không thể tha thứ được của lão đối với người vợ đã khuất và đứa con đang ở xa); hay là chết thì sẽ giữ được mảnh vườn, lương tâm yên ổn? (3) Nhưng nếu chết thì phải chết như thế nào, chuẩn bị cho nó ra sao? (4) Cuối cùng, lão Hạc lựa chọn cái chết. (5) Đầu tiên lão để cho cậu Vàng chết trước. (6) Sau đó mới đến mình. (7) Lão âm thầm chuẩn bị, dọn dẹp chu tất một con đường sạch sẽ để bước đến nhà mồ (nhờ ông giáo giữ vườn để khỏi ai tranh chiếm, nhòm ngó, gửi cầm 30 đồng bạc để cậy bà con lo liệu ma chay nếu mình có mệnh hệ gì). (8) Lão đã chọn cái chết trong còn hơn phải sống khổ, sống nhục. (9) Lão đã chết một cách cao ngạo và thảm khốc . m 
II. Luyện tập: 
1. Vấn đề nghị luận : Sự lựa chọn nghiệt ngã và vẻ đẹp của nhân vật lão Hạc. 
2. Những ý chính: 
 - Lão Hạc phải lựa chọn giữa sống và chết; 
 - Lão Hạc đã chọn cái chết trong còn hơn sống khổ, sống nhục. 
 - Vẻ đẹp nhân cách, về tấm lòng hi sinh cao quý của lão Hạc. 
(10) Chỉ có bằng cách này lão mới khỏi phạm vào mảnh đất thiêng dành cho con mình, mới có thể chấm dứt kiếp sống lay lắt, héo úa. (11) Cái chết của lão Hạc khiến ta đau đớn nhận ra một tình phụ tử thiêng liêng và thăm thẳm. (12) Tội nghiệp cho lão, chắc hẳn lão nung nấu ý định chết từ lâu rồi, từ cái ngày đầu sang nói chuyện bán cậu vàng với ông giáo, rõ nhất là cái hôm lão sang gửi vườn và tiền. (13) Chả thế mà câu chuyện của lão rề rà, vòng vo, nặng nhọc, nhức nhối một điều gì đó thật khó nói; tâm can lão bị đè nặng bởi ý định tự tử phải giấu. (14) Lão đã làm tất cả những gì có thể làm được trước khi đi đến cái chết, tuy lặng lẽ, âm thầm mà thật dứt khoát, quyết liệt. (15) Để bảo toàn nhân cách của mình, lão không có con đường nào khác là phải chủ động tìm đến cái chết. (16) Lão Hạc đã dùng cái chết của mình để cấy cái sống cho đứa con trai đang đi phu đồn điền biền biệt. (17) Đó là một lựa chọn tột cùng đau đớn cuả thân phận con người. (18) ý nghĩa câu chuyện chủ yếu được phát sáng từ điểm then chốt này. 
II. Luyện tập: 
1. Vấn đề nghị luận : Sự lựa chọn nghiệt ngã và vẻ đẹp của nhân vật lão Hạc. 
2. Những ý chính: 
 - Lão Hạc phải lựa chọn giữa sống và chết; 
 - Lão Hạc đã chọn cái chết trong còn hơn sống khổ, sống nhục. 
 - Vẻ đẹp nhân cách, về tấm lòng hi sinh cao quý của lão Hạc. 
Điều đã biết 
Điều cần biết 
Điều học được 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
- Học bài : nắm vững yêu cầu bài nghị luận về tác phẩm truyện, về nhân vật văn học. 
- Tập viết: bài văn nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) dựa vào dàn ý trên. 
- Chuẩn bị bài : ‘‘Cách làm bài nghị NL về tác phẩm truyện”. 
 + Đọc bài, ghi vào cột đã biết và cần biết. 
 + Chuẩn bị luyện tập: Xem lại truyện ngắn Làng 
 Nắm cốt truyện, nhân vật. 
 (1) Gấp lại truyện ngắn “Lặng lẽ Sa pa ”, lòng ta cứ xao xuyến , vấn vương trước vẻ đẹp của những con người, trước những tình cảm chân thành, nồng hậu trong một cuộc sống đầy tin yêu. (2) Viết về một mảng hiện thực trên miền đất Sa Pa trong giai đoạn xây dựng CNXH và chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mĩ, thiên truyện như muốn nói với ta rằng: bên trong cái lặng lẽ của núi rừng, cuộc sống ở đây chứa bao vẻ đẹp đáng yêu, đang có không ít sự hi sinh thầm lặng. (3) Dù được miêu tả ít hay nhiều nhân vật nào của “Lặng lẽ Sa pa” cũng hiện lên với nét cao quí đáng khâm phục. (4) Trong đó anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật l í địa cầu – nhân vật chính của tác phẩm - đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng khó phai mờ. 
 Bằng một cốt truyện khá nhẹ nhàng, những chi tiết chân thực tinh tế, ngôn ngữ đối thoại sinh động Nguyễn Thành Long đã kể lại một cuộc gặp gỡ tình cờ mà thú vị nơi Sa pa lặng lẽ. Chưa đầy 30 phút tiếp xúc với anh thanh niên, khiến người hoạ sỹ già thêm suy ngẫm về vẻ đẹp cuộc đời mà mình không bao giờ thể hiện hết được và còn làm cô kỹ sư trẻ lòng bao cảm mến bâng khuâng Với truyện ngắn này, phải chăng nhà văn muốn khẳng định: Cuộc sống của chúng ta được làm nên từ bao phấn đấu, h i sinh lớn lao và thầm lặng? Những con người cần mẫn, nhiệt thành như anh thanh niên ấy, khiến cuộc sống này thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu. 
II. Luyện tập: 
1. Vấn đề nghị luận : Sự lựa chọn nghiệt ngã và vẻ đẹp của nhân vật lão Hạc. 
2. Những ý chính: 
 - Lão Hạc phải lựa chọn giữa sống và chết; 
 - Lão Hạc đã chọn cái chết trong còn hơn sống khổ, sống nhục. 
 - Vẻ đẹp nhân cách, về tấm lòng hi sinh cao quý của lão Hạc. 
I. Tìm hiểu nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích): 
- Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) là trình bày những nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện, chủ đề hay nghệ thuật của một tác phẩm cụ thể. 
- Yêu cầu: 
+ Nội dung: Những nhận xét, đánh giá... về tác phẩm truyện phải xuất phát từ ý nghĩa của cốt truyện , từ tính cách, hành động.... của nhân vật và nghệ thuật trong tác phẩm . 
+ Hình thức: Có bố cục mạch lạc, lời văn chuẩn xác, luận điểm, luận cứ rõ ràng. 
NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH) 
c. Bàn về một sự việc, hiện tượng có ý nghĩa đối với xã hội, đáng khen, đáng chê hay có vấn đề đáng suy nghĩ. 
1. NL về một sự việc, hiện tượng đời sống 
2. NL về một vấn đề tư tưởng đạo lí 
a. Bàn về một vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống  có ý nghĩa quan trọng đối với cuộc sống của con người. 
3. NL về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) 
b. Trình bày những nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện, chủ đề hay nghệ thuật của một tác phẩm cụ thể. 
Hãy sắp xếp lại để có những khái niệm đúng. 
 - Một sự việc, hiện tượng đáng khen, đáng chê; một vấn đề tư tưởng đạo lí. 
 - Một tác phẩm văn học: truyện hoặc đoạn trích. 
Nghị luận về tác phẩm truyện 
* Giống nhau: 
Nghị luận xã hội 
- Về đối tượng 
- Về nội dung 
* Khác nhau: 
- Đưa ra ý kiến, nhận xét của mình về đối tượng. 
- Trình bày theo hệ thống các luận điểm, luận cứ. 
Phân biệt sự khác nhau giữa NL xã hội và NL về tác phẩm truyện: 
 - Nêu những nhận xét, đánh giá về tác phẩm truyện. 
 - Phân tích, mặt lợi, mặt hại của sự việc, hiện tượng đời sống; chỉ ra chỗ đúng, chỗ sai của mộ 	 t tư tưởng, đạo lí. 
(cốt truyện, nhân vật, nghệ thuật,) 
(xuất phát từ ý nghĩa của cốt truyện, tính cách, hành động của nhân vật và nghệ thuật trong tác phẩm) 
- Về hình thức 
CHÚC THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH 
MỘT NĂM MỚI THÀNH CÔNG VÀ HẠNH PHÚC 
- Hãy nói những gì các em đã biết về nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc một đoạn trích) qua bài đọc ở nhà? 
- Các em muốn biết thêm điều gì về nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)? 
Điều đã biết 
Điều cần biết 
Điều học được 
1. Phân tích bài văn mẫu: 
 - Vấn đề nghị luận. 
 - Tiêu đề 
 - Các luận điểm. 
 - Cách trình bày luận điểm ntn? 
2. Kết luận: 
 - Thế nào là nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)? 
 - Những yêu cầu đối với bài văn nghị luận về tác phẩm truyện (đoạn trích)? 
Bài: 
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)