Bài giảng Ngữ văn 6 - Bài: Hoán dụ

 Ví dụ : 
Áo nâu liền với áo xanh  Nông thôn cùng với thị thành đứng lên . ( Tố Hữu ) 
 Áo nâu 
 Áo xanh 
Chỉ người nông dân 
Chỉ người công nhân 
Áo và người có quan hệ gần gũi 
 Nông thôn 
Thị thành 
Những người sống ở nông thôn 
Những người sống ở thành phố 
Nơi sống va ̀ người sống có quan hệ gần gũi . 
 Vật chứa đựng 
 Vật bị chứa đựng 
Đặc điểm , tính chất 
Sự vật có đặc điểm , tính chất 
CÁCH DIỄN ĐẠT 
CỦA TÁC GIẢ TỐ HỮU 
CÁCH DIỄN ĐẠT 
BÌNH THƯỜNG 
 Áo nâu liền với áo xanh  Nông thôn cùng với thị thành đứng lên . ( Tố Hữu ) 
“ Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân ở thành phố đều đứng lên . ” 
Cách nói ngắn gọn , tăng sức 
gợi hình , gợi cảm cho sự 
diễn đạt 
Thông báo sự kiện , 
không có giá trị biểu cảm . 
 Ví dụ : 
a. Bàn tay ta làm nên tất cả 
 Có sức người sỏi đá cùng thành cơm . 
 ( Hoàng Trung Thông ) 
b. Một cây làm chẳng lên non 
 Ba cây chụm lại nên hòn núi cao . 
 (Ca dao ) 
c. Ngày Huế đổ máu 
 Chú Hà Nội về 
 Tình cờ chú cháu 
 Gặp nhau Hàng Bè . 
 ( Tố Hữu ) 
CÂU HỎI THẢO LUẬN 
Bàn 1,2: Tìm hiểu ví dụ a 
Em hiểu từ bàn tay như thế nào ? 
Giữa bàn tay với sự vật mà nó biểu thị có quan hệ gì ? 
Bàn 3,4: Tìm hiểu ví dụ b 
Em hiểu từ một và ba như thế nào ? 
Giữa một và ba với số lượng mà nó biểu thị có quan hệ gì ? 
Bàn 5,6: Tìm hiểu ví dụ c 
Em hiểu từ đổ máu như thế nào ? 
Giữa đổ máu với hiện tượng mà nó biểu thị có quan hệ gì ? 
Bàn tay 
Chỉ người lao động 
Một 
Chỉ số ít 
Ba 
Chỉ số nhiều 
Đổ máu 
Chiến tranh 
Nông thôn , thị thành 
Chỉ những người sống ở nông thôn , thành thị 
Lấy bộ phận để chỉ toàn thể 
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng 
Lấy dấu hiệu của hiện tượng để gọi hiện tượng 
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng 
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ , câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì . 
a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách . Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể . 
( Hồ Chí Minh ) 
Làng xóm 
Làng xóm 
Làng xóm 
chỉ người nông dân . 
 vật bị chứa đựng . 
 vật chứa đựng 
 Quan hệ 
II - LUYỆN TẬP 
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ , câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì . 
b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây , 
 Vì lợi ích trăm năm phải trồng người . 
( Hồ Chí Minh ) 
II - LUYỆN TẬP 
mười năm : 
trăm năm 
 Mười năm 
 Trăm năm 
thời gian trước mắt 
thời gian lâu dài . 
Quan hệ 
cái cụ thể 
cái trừu tượng 
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ , câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì . 
c) Áo chàm đưa buổi phân li 
 Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay. 
( Tố Hữu ) 
 sự vật . 
Áo chàm 
Áo chàm 
người dân Việt Bắc . 
Quan hệ 
dấu hiệu của sự vật 
II - LUYỆN TẬP 
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ , câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì . 
 Vì sao ? Trái đất nặng ân tình 
 Nhắc mãi tên người : Hồ Chí Minh 
 ( Tố Hữu ) 
 vật bị chứa đựng 
Trái đất 
Trái đất 
nhân loại 
Quan hệ 
Vật chứa đựng 
II - LUYỆN TẬP 
 - G ọi tên sự vật , hiện tượng này bằng sự vật , hiện tượng khác . 
 - Đều có bốn kiểu . 
2. So sánh hoán dụ với ẩn dụ : 
Ẩn dụ 
Hoán dụ 
GIỐNG NHAU 
KHÁC NHAU 
VÍ DỤ 
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng 
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ . 
- Gọi tên sự vật , hiện tượng bằng tên sự vật , hiện tượng khác ; 
- Có tác dụng tăng sức gợi hình , gợi cảm cho sự diến đạt 
 Dựa vào quan hệ tương đồng 
 ( giống nhau ) 
 Dựa vào quan hệ tương cận 
( gần gũi ) 
Cụ thể : 
- Hình thức 
- Cách thức thực hiện 
- Phẩm chất 
- Chuyển đổi cảm giác 
Cụ thể : 
- Bộ phận - toàn thể 
- Vật chứa đựng - vật bị chứa đựng 
- Dấu hiệu của sự vật - sự vật 
- Cụ thể - trừu tượng 
Em đã sống bởi vì em đã thắng 
Cả nước bên em quanh giường nệm trắng . 
4 
 Chỉ ra phép hoán dụ trong câu thơ sau và cho biết nó thuộc kiểu hoán dụ nào ? 
	 Em đã sống bởi vì em đã thắng 
Cả nước bên em , quanh giường nệm trắng . 	 ( Tố Hữu ) 
17 
Cả nước những người sống trên đất nước ta . 
Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng 
5 
 Chỉ ra phép hoán dụ trong câu thơ sau và cho biết nó thuộc kiểu hoán dụ nào ? 
 Mồ hôi mà đổ xuống đồng 
Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương . 	 (Ca dao ) 
Mồ hôi chỉ sự lao động nặng nhọc , vất vả 
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật . 
Hướng dẫn về nhà 
Bài vừa học : 
Nắm được : Hoán dụ và các kiểu hoán dụ . 
Bài sắp học : Tập làm thơ bốn chữ. 
( Tự làm một bài thơ bốn chữ, độ dài ngắn tùy ý không hạn định, chủ đề tự chọn) 
Xin chân thành cảm ơn 
CÁC THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH