Bài giảng Ngữ văn 8 - Bài 28: Lựa chọn trật tự từ trong câu

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH! 
 Với câu “ Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.”, chúng ta có các từ, cụm từ sau: 
 . gõ đầu roi xuống đất 
 . cai lệ 
 . thét 
 . bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ 
Tình huống xuất phát 
 Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng. 
 Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ: 
 - Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à ? Nộp tiền sưu ! Mau ! 
 ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn ) 
	 Có 6 cách thay đổi trật tự từ mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu: 
(2) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất , thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ. 
(3) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất . 
(4) Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , cai cệ gõ đầu roi xuống đất. 
(5) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , cai lệ gõ đầu roi xuống đất , thét . 
(6) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất , cai lệ thét. 
(7) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét. 
 I. Nhận xét chung : 
 1. Xét VD : 
Click to add Title 
2 
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU 
Chủ đề 8 
=> Em có nhận xét gì về trật tự của từ trong câu? 
 (1) Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ. 
(2) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất , thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ. 
(3) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất . 
(4) Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , cai cệ gõ đầu roi xuống đất. 
(5) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , cai lệ gõ đầu roi xuống đất , thét . 
(6) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất , cai lệ thét. 
(7) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét. 
Click to add Title 
2 
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU 
 (1) Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ. 
(2) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất , thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ. 
(3) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất . 
(4) Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , cai cệ gõ đầu roi xuống đất. 
(5) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , cai lệ gõ đầu roi xuống đất , thét . 
(6) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất , cai lệ thét. 
(7) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét. 
Câu 
Nhấn mạnh sự hung hãn 
Liên kết với câu trước 
Liên kết với câu sau 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
(1) Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ. 
 CÁC TÁC DỤNG CỦA VIỆC SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU 
X 
X 
X 
2) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ. 
X 
X 
3) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất. 
X 
4 ) Thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất. 
5) Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét. 
X 
6) Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét. 
X 
7) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét. 
X 
X 
(1) Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ. 
 I. Nhận xét chung : 
 1. Xét VD : 
Click to add Title 
2 
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU 
Chủ đề 8 
 (1) Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ. 
Câu 
Nhấn mạnh sự hung hãn 
Liên kết với câu trước 
Liên kết với câu sau 
1 
X 
X 
X 
2 
X 
X 
3 
X 
4 
5 
X 
6 
X 
7 
X 
X 
=> Cùng một nội dung nhưng có nhiều trật tự từ thể hiện. Vậy để lựa chọn được trật tự từ thích hợp, chúng ta cần chú ý vào điều gì? 
 I. Nhận xét chung : 
 1. Xét VD : 
 2. Kết luận : 
Click to add Title 
2 
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU 
Chủ đề 8 
 - Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. 
 - Cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp. 
Tiếp sức 
Trò chơi 
Trong 5 phút, 3 nhóm sẽ sắp xếp 5 từ cho sẵn thành những câu khác nhau. Mỗi thành viên trong nhóm 
chỉ được viết 1 câu! 	 
1 
Nó bảo sao không đến? 
2 
Đến sao không bảo nó? 
3 
Không sao bản nó đến. 
4 
Không bảo sao nó đến? 
5 
Bảo sao nó không đến. 
6 
Bảo nó đến không sao. 
7 
Sao không đến bảo nó? 
8 
Sao nó bảo không đến? 
9 
Không đến sao nó bảo? 
10 
Sao không bảo nó đến? 
 I. Nhận xét chung : 
 II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ : 
 1. Xét VD : 
Click to add Title 
2 
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU 
Chủ đề 8 
VD2 : So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm sau: 
a. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. 
 (Thép Mới) 
b. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người. 
c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng,giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người. 
Click to add Title 
2 
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU 
Chủ đề 8 
Thảo luận nhóm 
- Nhiệm vụ: 
 + Nhóm 1: VD1a 
 + Nhóm 2: VD1b 
 + Nhóm 3: VD2 
 Thời gian thảo luận: 4 phút 
 I. Nhận xét chung : 
 II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ : 
 1. Xét VD : 
Click to add Title 
2 
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU 
Chủ đề 8 
VD1 : 
a. Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Ủê oải, chống tay xuống phản , anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên, run rẩy cất bát cháo , anh mới kề vào đến miệng , cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng. 
b. Thẻ của nó , người ta giữ. Hình của nó , người ta chụp rồi. [] Nó là người của người ta rồi chứ đâu còn là con của tôi ?... 
VD2 : 
a. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. 
 (Thép Mới) 
 b. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. 
c. Tre giữ làng,giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. 
Thể hiện thứ tự trước sau về 
hành động của nhân vật. 
- Thể hiện quan hệ thứ bậc 
trong quan hệ: cai lệ lớn hơn về 
vai xã hội đối với người nhà lí 
trưởng 
Trình tự xuất hiện trước sau của 
các nhân vật theo quan sát của 
anh Dậu 
Trình tự xuất hiện của các đồ 
vật thể hiện quyền lực của 
người cầm. 
 Ví dụ 1a: 
 Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Ủê oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên, run rẩy cất bát cháo , anh mới kề vào đến miệng , cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng. 
Thẻ của nó và hình của nó 
được đưa lên đầu câu nhằm 
nhấn mạnh, nêu bật tầm 
quan trọng của thẻ và hình 
 Ví dụ 1b: 
 b. Thẻ của nó , người ta giữ. Hình của nó , người ta chụp rồi. [] Nó là người của người ta rồi chứ đâu còn là con của tôi ?... 
a)Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín . 
 2 2 4 4 
	 B T T B B B T T 
b)Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. 
 4 4 2 2 
 T B B B T T B T 
c)Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. 
 2 4 4 2 
 B T B B B T T T 
a.Tre giữ làng , giữ nước , giữ mái nhà tranh , giữ đồng lúa chín .	( Thép Mới , Cây tre Việt Nam) 
b.Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. 
c.Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. 
 VD2: So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ: 
 Hiệu quả diễn đạt cao hơn vì có nhịp điệu, đảm bảo hài hòa về ngữ âm (nhịp 2/2/4/4, T B /T T /TTB B /TBT T ) 
Nhấn mạnh hình ảnh, liên kết với các câu khác, chưa hài hòa về ngữ âm. 
Nhấn mạnh hình ảnh, liên kết với các câu khác, chưa hài hòa về ngữ âm. 
 =>Từ việc xét các VD1,VD2 và các VD ở mục I, em hãy nêu những tác dụng cụ thể của việc sắp xếp trật tự từ trong câu. 
Click to add Title 
2 
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU 
Chủ đề 8 
2. Kết luận : Trật tự từ trong câu có thể: 
 I. Nhận xét chung : 
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ : 
 1. Xét VD : 
	 - Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật , hiện tượng, hoạt động, đặc điểm 
	 - Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng 
 - Liên kết với các câu khác trong văn bản. 
 - Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói. 
 Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. 
 ( Thanh Tịnh, Tôi đi học ) 
 ? Cụm từ in màu đỏ trong đoạn văn trên dùng để làm gì? 
BÀI TẬP NHANH 
 Liên kết câu sau với câu trước 
Click to add Title 
2 
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU 
Chủ đề 8 
 I. Nhận xét chung : 
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ : 
III. Luyện tập : 
 a. Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung  Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng. 
 Kể tên các vị anh hùng dân tộc theo trình tự thời gian xuất hiện của các vị ấy trong lịch sử. 
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta ) 
Năm 40 -43 CN 
Năm 225 -248 
TK 13 (1288) 
TK 15 
TK 18 
b. Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi ! 
 Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt 
 Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát 
 Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca 
 (Tố Hữu, Ta đi tới ) 
“Đẹp vô cùng” (đảo lên phía trước) 
 nhấn mạnh vẻ đẹp của Tổ quốc mới được giải phóng; 
“hò ô”(đưa lên phía trước) hiệp vần “ô”(sông Lô) 
 không gian mênh mang sông nước; 
-Bắt vần chân “ngạt- hát” 
 tạo sự hài hòa ngữ âm cho khổ thơ. 
c. - Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn. 
 - Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần. 
 (Nguyễn Công Hoan, Ngựa người, người ngựa ) 
tạo liên kết 
với câu 
đứng trước. 
 Mật thám 
 đội con gái 
được 
lặp 
lại 
1 
Ôn lại bài cũ + Làm BTVN 
2 
Tìm hiểu thêm về lựa chọn trật tự từ trong câu 
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC 
CHÀO TẠM BIỆT! 
 KÍNH CHÚC SỨC KHỎE QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HS!