Bài giảng Ngữ văn 8 - Văn bản: Khi con tu hú (Tố Hữu)

Nhìn hình đoán nhà thơ 
Khi con tu hú 
_Tố Hữu_ 
Khi con tu hú 
_Tố Hữu_ 
TỐ HỮU 
CÁCH MẠNG THÁNG TÁM 
MÙA HÈ 
LỤC BÁT 
1. Các câu thơ sau của nhà thơ nào? "Chú bé loắt choắt Cái xắc xinh xinh Cái chân thoăn thoắt Cái đầu nghênh nghênh" 
2. Cuộc cách mạng vĩ đại nào của dân tộc VN xóa tan ách xiềng xích của thực dân và chế độ phong kiến nghìn năm lịch sử? 
3. Mùa nào trong năm gắn liền với loài hoa phượng? 
4. Thể thơ truyền thống của dân tộc rất gần gũi với loại hình ca dao, dân ca? 
1 
2 
3 
4 
I. Tìm hiểu chung 
1. Tác giả 
Tiểu sử 
Sự nghiệp 
Tác phẩm chính 
Đặc điểm thơ ca 
Mời nhóm 1 lên trình bày sự chuẩn bị về tác giả 
- Tố Hữu ( 1920 – 2002 ), tên thật Nguyễn Kim Thành, quê ở Thừa Thiên - Huế. 
- Thơ ông trở thành lá cờ đầu của thơ ca cách mạng Việt Nam. 
- Giác ngộ lý tưởng cách mạng trong phong trào học sinh, sinh viên. 
1. Tác giả 
Một số hình ảnh về hoạt động cách mạng của nhà thơ Tố Hữu 
Tố Hữu với Bác Hồ ở Pắc Bó 1961 
Tố Hữu làm việc với Bác Hồ 1961 
Tố Hữu vào chiến trường Miền Nam 
Các tác phẩm chính của nhà thơ Tố Hữu 
Các tác phẩm chính của nhà thơ Tố Hữu 
Máu và hoa 
Khi con tu hú gọi bầy 
Lúa chiêm đang chín,trái cây ngọt dần 
Vườn râm dậy tiếng ve ngân 
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào 
Trời xanh càng rộng càng cao 
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không... 
Ta nghe hè dậy bên lòng 
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi ! 
Ngột làm sao, chết uất thôi 
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu! 
KHI CON TU HÚ 
2. Tác phẩm 
Hoàn cảnh sáng tác 
Xuất xứ 
Thể loại 
Bố cục 
Mời nhóm 2 lên trình bày sự chuẩn bị về tác phẩm 
Hoàn cảnh sáng tác 
Sáng tác tháng 7/1939 khi tác giả bị bắt giam trong nhà lao Thừa Phủ (Huế). 
Nhà lao Thừa Phủ 
Nhà giam số 9 
Xuất xứ 
In trong tập thơ “Từ ấy” (phần 2) 
Từ ấy 
(1937 - 1946) 
Máu lửa 
(1937 - 1939) 
Xiềng xích 
(1939 - 1942) 
Giải phóng 
(1942 - 1946) 
Bế tắc 
Giác ngộ 
Bị bắt vào tù 
Khi con tu hú 
Thể loại 
Lục bát 
Bố cục 
2 phần 
6 câu đầu: Cảnh đất trời vào hè 
4 câu cuối: Tâm trạng người tù 
II. Đọc hiểu văn bản 
Nhan đề: Khi con tu hú 
Chỉ là vế phụ của một câu trọn ý 
Mở ra bao nhiêu liên tưởng 
“Khi chim tu hú gọi bầy là khi mùa hè đến người tù cách mạng 
(nhân vật trữ tình) càng cảm thấy ngột ngạt trong phòng giam 
chật chội, càng thèm khát cháy bỏng cuộc sống tự do tưng 
bừng ở bên ngoài” 
Nhan đề bài thơ đã gợi mạch cảm xúc của toàn bài 
1. Bức tranh mùa hè 
Đọc thầm khổ thơ 1 + Hoàn thiện sơ đồ gợi ý 
Trình bày ra giấy A0 trong 5 phút 
Đại diện lên trình bày trong 2 phút 
Bức tranh mùa hè 
Những tín hiệu mùa hè 
Những đặc sắc nghệ thuật 
Thế giới cảm xúc, tâm hồn người nghệ sĩ 
Hình ảnh, cảnh vật 
Màu sắc 
Âm thanh 
Hương vị 
Cách lựa chọn từ 
Phép liệt kê 
Phép đảo ngữ 
Những tín hiệu mùa hè 
Hình ảnh 
Màu sắc 
Âm thanh 
Hương vị 
Trời - rộng, cao 
Khoáng đạt, tự do 
Diều sáo - lộn nhào 
Vàng - Lúa chiêm, bắp 
Xanh - Vườn, trời 
Hồng - Nắng 
Rực rỡ, tươi tắn 
Tiếng tu hú 
Tiếng ve ngân 
Tiếng sáo diều 
Vui tươi, rộn rã 
Lúa chín 
Trái cây ngọt dần 
Ngọt ngào 
Khi con tu hú gọi bầy 
Lúa chiêm đang chín,trái cây ngọt dần 
Vườn râm dậy tiếng ve ngân 
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào 
Trời xanh càng rộng càng cao 
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không... 
🡪 Hương vị ngọt ngào 
🡪 Âm thanh rộn rã 
🡪 Màu sắc tươi tắn 
🡪 Không gian khoáng đạt 
🡪 Bức tranh mùa hè bình dị, tươi vui, giàu sức sống 
Tâm hồn người nghệ sĩ 
Lòng yêu cuộc sống, niềm khao khát tự do + Sức sống tuổi trẻ, hồn thơ lãng mạn 
Giúp nhà thơ vẽ nên bức tranh mùa hè từ tiếng chim tu hú rộn ràng ấy 
2. Tâm trạng người tù 
Đọc thầm khổ thơ 1 
Hoàn thiện PBT trong 5 phút 
Đại diện lên trình bày trong 2 phút 
CÁC TỪ NGỮ/ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT 
Nhịp thơ (câu 8;9): 
...... 
Từ ngữ chỉ trạng thái, cảm xúc, hành động: 
Kiểu câu theo mục đích nói (câu thơ 8;9;10): 
Giọng điệu thơ: 
............. 
HIỆU QUẢ BIỂU ĐẠT CỦA CÁC TỪ NGỮ/ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT 
...... 
...... 
...... 
.. 
...... 
.. 
...... 
.............. 
CẢM NHẬN VỀ TÂM TRẠNG CỦA NGƯỜI CHIẾN SĨ 
...... 
...... 
...... 
.. 
...... 
.. 
...... 
.............. 
Ta nghe / hè dậy / bên lòng 
Mà chân muốn đạp tan phòng, / hè ôi! 
Ngột làm sao , / chết uất thôi 
Con chim tu hú / ngoài trời / cứ kêu! 
Ngắt nhịp bất thường ở câu 8 và 9 
Động từ mạnh: dậy, đạp tan, ngột, chết uất 
Từ cảm thán: ôi, làm sao, thôi, cứ 
Ẩn dụ: đạp tan phòng = Phá tan xiềng xích nô lệ 
 🡺 Trạng thái: Đau khổ, u uất, ngột ngạt 
Khi con tu hú gọi bầy 
Lúa chiêm đang chín,trái cây ngọt dần 
Vườn râm dậy tiếng ve ngân 
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào 
Trời xanh càng rộng càng cao 
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không... 
Ta nghe hè dậy bên lòng 
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi! 
Ngột làm sao, chết uất thôi 
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu! 
KHI CON TU HÚ 
Tâm trạng người tù khi nghe tiếng chim tu hu kêu ở đoạn thơ đầu và ở đoạn cuối có gì 
khác nhau? 
MỞ ĐẦU BÀI THƠ 
KẾT THÚC BÀI THƠ 
Gợi cảnh đất trời bao la, tưng bừng sự sống lúc vào hè , tâm trạng náo nức hoà vào cảnh vật 
Gợi niềm chua xót đau khổ - tâm trạng u uất, bực bội, khao khát tự do 
 Con tu hú to nhất họ, nó kêu “tu hú” là mùa tu hú chín; không sai một tẹo nào. Cả làng có mỗi cây tu hú ở vườn ông Tấn. Tu hú đỗ ngọn cây tu hú mà kêu. Quả chín đỏ, đầy ụ như mâm xôi gấc. Tiếng tu hú hiếm hoi; quả hết, nó bay đi đâu biệt. 
 ( Lao xao – Duy Khán) 
Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà 
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa 
 (Bếp lửa – Bằng Việt) 
III. Tổng kết 
1. Nghệ thuật 
Lựa chọn lời thơ đầy ấn tượng để biểu lộ cảm xúc 
Viết theo thể thơ lục bát mượt mà, uyển chuyển 
Sử dụng các biện pháp tu từ tạo tính thống nhất của văn bản và đối lập giữa cuộc sống tự do bên ngoài với bên trong ngục tù 
2. Nội dung 
Lòng yêu đời 
Lòng yêu lí tưởng 
Khát vọng tự do cháy bỏng 
Bài thơ 
thể hiện 
Của người chiến sĩ Cách mạng trong hoàn cảnh tù đày 
Vẽ sơ đồ củng cố bài học 
TIẾNG CHIM TU HÚ 
Bức tranh mùa hè 
Rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu, ngọt ngào hương vị, không gian khoáng đạt. 
Bức tranh đẹp, tự do, đầy sức sống. 
KHÁT VỌNG 
Bức tranh tâm trạng 
Uất ức, ngột ngạt, muốn đạp tan xiềng xích. 
Yêu đời, yêu tự do gắn bó với lý tưởng cách mạng. 
TỰ DO 
GIẢI CỨU 
LOÀI CHIM 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
Nêu những nghệ thuật được sử dụng trong đoạn cuối 
Nhịp thơ biến đổi + Động từ mạnh + Từ cảm than + Ẩn dụ 
Bức tranh mùa hè hiện ra mới những đặc điểm như thế nào? 
Theo em, những tác dụng của thể thơ lục bát đem lại cho bài thơ này là gì? 
KHI CON TU HÚ 
TÁC GIẢ 
KIẾN THỨC CƠ BẢN 
TÁC PHẨM 
Tố Hữu, lá cờ đầu của thơ ca cách mạng. 
- Hoàn cảnh: 7/1939 
- Thể thơ: lục bát 
- PTBĐ: biểu cảm, miêu tả. 
- Nhan đề: độc đáo, gợi nhiều liên tưởng. 
1. Bức tranh mùa hè trong tâm tưởng người tù 
Hình ảnh: thân thuộc 
Âm thanh: rộn rã 
Màu sắc: rực rỡ 
Hương vị: ngọt ngào 
Không gian: khoáng đạt 
NT: liệt kê, động từ, phó từ, giọng điệu 
🡪Bức tranh tươi đẹp; Tâm hồn trẻ trung yêu cuộc sống, tự do. 
2. Tâm trạng của người tù cách mạng 
- Bộc lộ cảm xúc trực tiếp 
Cách ngắt nhịp bất thường. 
Từ ngữ mạnh, từ cảm thán. 
🡪Tâm trạng u uất, ngột ngạt; Niềm khao khát tự do. 
Âm thanh tiếng chim tu hú ở cuối bài 
🡪Tiếng gọi của tự do. 
🡪 Kết cấu đầu cuối tương ứng. 
TỔNG KẾT 
Thể thơ , hình ảnh đặc sắc, từ ngữ chọn lọc, đối lập nhưng nhất quán đã vẽ lên cảnh bức tranh mùa hè. Đồng thời cho thấy tâm trạng người tu khát khao tự do cháy bỏng. 
KIẾN THỨC TRỌNG TÂM 
Hướng dẫn tự học 
Ôn lại bài cũ + Làm bài tập 
Tìm đọc những đoạn thơ/ bài thơ về cuộc sống và tâm tư khi ở trong tù của Tố Hữu 
Soạn bài “Câu nghi vấn” (tiếp) 
Tạm biệt các em! 
GV: Nguyễn Thị Lệ Giang