Bài giảng Ngữ văn 8 - Bài: Ngắm trăng (Hồ Chí Minh) - Hoàng Thị Hà

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ 
Người dạy: Hoàng Thị Hà 
Đơn vị: Trường THCS Xuân Trúc 
Đến dự tiết học Ngữ văn lớp 8A 
Tên bài thơ 
Câu thơ 
Điểm giống nhau của 3 bài thơ 
1. Tĩnh dạ tứ 
2. Cảnh khuya 
3. Rằm tháng giêng 
C.Cử đầu vọng minh nguyệt(Ngẩng đầu ngắm trăng sáng) 
A. Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa 
B.Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên 
Ghép câu thơ với bài thơ sao cho phù hợp 
Tên bài thơ 
Câu thơ 
Điểm giống nhau của 3 bài thơ 
1. Tĩnh dạ tứ 
2. Cảnh khuya 
3. Rằm tháng giêng 
C.Cử đầu vọng minh nguyệt(Ngẩng đầu ngắm trăng sáng) 
A.Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa 
B.Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên 
Đều viết về trăng 
Ngắm trăng 
– Hồ Chí Minh – 
 I. Tìm hiểu chung 
Ngắm trăng 
– Hồ Chí Minh – 
Hồ Chí Minh 
(1890 -1969) 
1. Tác giả 
Là vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc và nhà thơ lớn của đất nước. 
Là chiến sĩ cộng sản quốc tế. 
Là danh nhân văn hoá thế giới. 
2. Tác phẩm 
a) Đọc, chú thích 
- Cách đọc: + Đọc đủ phần phiên âm, dịch nghĩa và dịch thơ.+ Đọc kĩ, nhớ phần dịch nghĩa, giải nghĩa chữ Hán. 
+ Chú ý nhịp ở những câu đăng đối, điệp ngữ. 
+ Vần: chữ cuối ở câu 1,2,4 hiệp vần với nhau. 
1. Tác giả 
I. Tìm hiểu chung 
Ngắm trăng 
– Hồ Chí Minh – 
望 月    
獄 中 無 酒 亦 無 花 ，  對 此 良 宵 奈 若 何 。  人 向 窗 前 看 明 月 ，  月 從 窗 隙 看 詩 家 。 
Phiên âm 
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,Đối thử lương tiêu nại nhược hà?Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt,Nguyệt tòng song khích khán thi gia. 
Dịch nghĩa 
Trong tù không rượu cũng không hoa,Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào?Người hướng ra trước song ngắm trăng sáng,Từ ngoài khe cửa, trăng ngắm nhà thơ. 
Dịch thơ (bản dịch của Nam Trân) 
Trong tù không rượu cũng không hoa,Cảnh đẹp đêm nay, khó hững hờ; 
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ, 
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ. 
Ngắm trăng 
– Hồ Chí Minh – 
2. Tác phẩm 
a) Đọc, chú thích 
1. Tác giả 
I. Tìm hiểu chung 
Ngắm trăng 
– Hồ Chí Minh – 
b) Tìm hiểu chung về bài thơ 
- Trích trong tập thơ “Nhật kí trong tù”. 
- Sáng tác ở trong nhà giam. 
Vọng nguyệt 
Thất ngôn tứ tuyệt 
- Khai (mở ra) 
- Thừa (phát triển câu khai) 
- Chuyển (chuyển ý) 
- Hợp (tổng hợp) 
- Hai câu thơ đầu 
- Hai câu thơ cuối 
Phương thức bđ 
Biểu cảm 
 Giáo sư Đặng Thai Mai : “Tập thơ như một viên ngọc Bác vô tình đánh rơi vào kho tàng VH nước ta” 
 Giáo sư Hà Minh Đức: “Tập thơ dày dặn về số lượng nhưng nội dung tư tưởng còn vượt tầm hơn thế” 
Nhà thơ Viên Ưng ở Trung Quốc: “Không những chúng ta được thấy lại bộ mặt tàn khốc của nhà tù Trung Quốc mà chúng ta còn được gặp một tâm hồn vĩ đại của một nhà ái quốc, một tâm hồn vĩ đại của bậc đại trí, đại nhân, đại dũng. Tôi cảm thấy trái tim vĩ đại đó đã toả sáng ra ánh sáng chói ngời trong hoàn cảnh tối tăm” 
Ý KIẾN NHẬN XÉT VỀ TẬP THƠ “NHẬT KÍ TRONG TÙ” 
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,Đối thử lương tiêu nại nhược hà? 
Dịch nghĩa 
Trong tù không rượu cũng không hoa,Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào? 
I. Tìm hiểu chung 
II. Tìm hiểu chi tiết bài thơ 
1. Hai câu thơ đầu 
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa, 
Ngắm trăng 
– Hồ Chí Minh – 
Đối thử lương tiêu nại nhược hà? 
Phiên âm 
Dịch thơ 
Trong tù không rượu cũng không hoa, 
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ; 
Dịch nghĩa 
Trong tù không rượu cũng không hoa,Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào? 
Dịch thơ 
I. Tìm hiểu chung 
II. Tìm hiểu chi tiết bài thơ 
1. Hai câu thơ đầu 
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa, 
Ngắm trăng 
– Hồ Chí Minh – 
Đối thử lương tiêu nại nhược hà? 
Trong tù 
Không rượu 
Không hoa 
- Điệp từ “ vô ” 
n hấn mạnh tình thế của cuộc ngắm trăng 
 Ngắm trăng trong hoàn cảnh thiếu thốn, bị mất tự do. 
- Câu hỏi tu từ 
 Tâm trạng xốn xang, bối rối trước cảnh đẹp của Bác. 
Trong tù không rượu cũng không hoa, 
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ; 
Dịch nghĩa 
Trong tù không rượu cũng không hoa,Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào? 
Dịch thơ 
I. Tìm hiểu chung 
II. Tìm hiểu chi tiết bài thơ 
1. Hai câu thơ đầu 
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa, 
Ngắm trăng 
– Hồ Chí Minh – 
Đối thử lương tiêu nại nhược hà? 
Trong tù 
Không rượu 
Không hoa 
- Điệp từ “ vô ” 
n hấn mạnh tình thế của cuộc ngắm trăng 
=> Ngắm trăng trong hoàn cảnh thiếu thốn, bị mất tự do. 
- Câu hỏi tu từ 
=> Tâm trạng xốn xang, bối rối trước cảnh đẹp của Bác. 
Trong tù không rượu cũng không hoa, 
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ; 
(B ản dịch) 
=> Chưa diễn đạt hết được cảm xúc của 
Dịch nghĩa 
Trong tù không rượu cũng không hoa,Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào? 
Dịch thơ 
I. Tìm hiểu chung 
II. Tìm hiểu chi tiết bài thơ 
1. Hai câu thơ đầu 
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa, 
Ngắm trăng 
– Hồ Chí Minh – 
Đối thử lương tiêu nại nhược hà? 
Trong tù 
Không rượu 
Không hoa 
- Điệp từ “ vô ” 
n hấn mạnh tình thế của cuộc ngắm trăng 
=> Ngắm trăng trong hoàn cảnh thiếu thốn, bị mất tự do. 
- Câu hỏi tu từ 
=> Tâm trạng xốn xang, bối rối trước cảnh đẹp của Bác. 
Trong tù không rượu cũng không hoa, 
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ; 
 Hai câu thơ tái hiện hoàn cảnh ngắm trăng và tâm thế của người tù Hồ Chí Minh, qua đó ta hiểu dược vẻ đẹp tâm hồn Bác: ung dung, tự tại, vượt lên cái khắc nghiệt của chốn lao tù. 
I. Tìm hiểu chung 
II. Tìm hiểu chi tiết bài thơ 
2. Hai câu thơ cuối 
Ngắm trăng 
– Hồ Chí Minh – 
Dịch nghĩa 
Người hướng ra trước song ngắm trăng sáng,Từ ngoài khe cửa, trăng ngắm nhà thơ. 
Dịch thơ 
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ, 
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ. 
Phiên âm 
Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt, 
Nguyệt tòng song khích khán thi gia. 
I. Tìm hiểu chung 
II. Tìm hiểu chi tiết bài thơ 
2. Hai câu thơ cuối 
Ngắm trăng 
– Hồ Chí Minh – 
Dịch nghĩa 
Người hướng ra trước song ngắm trăng sáng,Từ ngoài khe cửa, trăng ngắm nhà thơ. 
Dịch thơ 
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ, 
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ. 
Phiên âm 
Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt, 
Nguyệt tòng song khích khán thi gia. 
- Cấu trúc đăng đối rất chặt chẽ 
=> Sự giao hoà giữa người và trăng. Trăng và người chủ động tìm đến nhau, bất chấp sự ngăn cách của song sắt nhà tù. 
- Sử dụng điệp từ 
- Phép nhân hoá 
 Chất thép của người chiến sĩ hoà quyện với tâm hồn nghệ sĩ đã vượt lên sự bạo tàn của ngục tù để hướng đến cái đẹp, hướng đến bầu trời của tự do. 
 Qua bài thơ, ta thấy Bác là người như thế nào ? 
Thi sĩ yêu thiên nhiên 
Người chiến sĩ với chất thép sáng ngời 
Người có phong thái ung dung tự tại, vượt lên trên sự khắc nghiệt của nhà tù. 
III. Tổng kết 
1. Nghệ thuật 
Thể thất ngôn tứ tuyệt giản dị mà hàm súc 
Kết hợp hài hòa giữa cổ điển và hiện đại 
Sử dụng BPTT vừa giản dị vừa hàm súc 
2. Nội dung 
Tình yêu thiên nhiên tha thiết của người tù 
Phong thái ung dung tự tại, sức mạnh tinh thần kì diệu 
Bài thơ là một cuộc vượt ngục tinh thần đặc biệt của người tù Hồ Chí Minh. 
LUYỆN TÂP 
1. Bài thơ “Ngắm trăng” được trích từ tập thơ nào của Hồ Chí Minh? 
A. Nhật kí trong tù 
B. Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến 
C. Đường Kách mệnh 
D. Lời kêu gọi đồng bào và chiến sĩ cả nước. 
2. Bài “Ngắm trăng” thuộc thể thơ gì ? 
A . Lục bát     
B . Thất ngôn tứ tuyệt     
C. Song thất lục bát 
D. Thất ngôn bát cú 
3. Nội dung chính của câu thơ “Ngục trung vô tửu diệc vô hoa” là gì ? 
A . Nói về hoàn cảnh ngắm trăng đặc biệt của Bác. 
B . Nói về tâm hồn xao xuyến, rung động trước cái đẹp của Bác.  
C. Nói về cuộc sống thiếu thốn ở chốn lao tù. 
D. Nói về phong thái ung dung, lạc quan của Hồ Chủ Tịch. 
4. Từ “vô” trong câu thơ “Ngục trung vô tửu diệc vô hoa” có nghĩa là gì? 
A . không 
B . vào 
C. rất nhiều 
D. có 
5. Dòng nào nói đúng nhất hoàn cảnh ngắm trăng của Bác Hồ trong bài thơ “Ngắm trăng” ? 
A. Trong khi đang đàm đạo việc quân trên thuyền. 
B. Trong đêm không ngủ vì lo lắng cho vận mệnh đất nước 
C . Trong nhà tù thiếu thốn không rượu cũng không hoa. 
D. Trên đường đi hiu quạnh từ nhà tù này sang nhà tù khác 
6. Hai câu thơ “Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt – Nguyệt tòng song khích khán thi gia” sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? 
A. Ẩn dụ     
B. Hoán dụ     
C. So sánh 
D . Phép đối 
7. Dòng nào dưới đây nói đúng nhất tâm trạng của Bác trước cảnh đẹp ở bài thơ Ngắm trăng? 
A. Xao xuyến, bối rối  
B. Buồn bã, chán nản 
C. Mừng rỡ, niềm nở      
D. Bất bình, giận dữ 
8. Nhận định nào nói đúng nhất hình ảnh Bác Hồ hiện lên qua bài thơ Ngăm trăng? 
A. Một con người có khả năng nhìn xa trông rộng 
B. Một con người có bản lĩnh cách mạng kiên cường 
C . Một con người yêu thiên nhiên và luôn lạc quan 
D. Một con người giàu lòng yêu thương 
Thơ của Bác đầy trăng 
Dịch giả: Nam Trân 
Hướng dẫn tự học 
Soạn bài “Đi đường” 
Ôn lại bài + Học thuộc bài thơ 
Sưu tầm một số bài thơ của Bác viết về trăng 
Sưu tầm 1 số tấm gương vượt khó 
Hẹn gặp lại các em vào tiết học sau