Giáo án Ngữ văn 8 - Tuần1, 2

Ngày soạn: 02/09/2020. Ngày dạy: 
TUẦN 1 + ½ 2
CHỦ ĐỀ
 KỈ NIỆM TUỔI THƠ TRONG VĂN BẢN TRUYỆN
(6 Tiết)
A. Mục tiêu cần đạt
1. Kiến thức:
- HS Cảm nhận được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “Tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời.
- Thấy được cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích.
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một văn bản tự sự qua ngòi bút văn xuôi đầy chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh.
- Có những kiến thức sơ giản về thể hồi kí.
- Nắm được cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích Trong lòng mẹ.
- Hiểu được tình cảnh đáng thương và nỗi đau tinh thần của n/v chú bé Hồng, cảm nhận được tình thương yêu mãnh liệt của chú đối với mẹ.
- Ý nghĩa giáo dục: những thành kiến cổ hủ nhỏ nhen độc ác không thể làm khô héo tình cảm ruột thịt sâu nặng, thiêng liêng.
- Nắm được chủ đề của văn bản.
- Những thể hiện của chủ đề trong một văn bản.
- Nắm được bố cục VB, tác dụng của việc xây dựng bố cục.
2. Kĩ năng: 
- Đọc- hiểu văn bản tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm.
- Trình bày những suy nghĩ, tình cảm về một sự việc trong cuộc sống của bản thân.
- Bước đầu biết đọc- hiểu một VB hồi kí thấm đẫm chất trữ tình.
- Vận dụng kiến thức về tự sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong VB tự sự để phân tích tác phẩm truyện.
- Đọc - hiểu và có khả năng bao quát toàn bộ văn bản.
- Trình bày một văn bản( nói, viết) thống nhất về chủ đề
- Sắp xếp các đoạn văn trong bài theo một bố cục nhất định.
- Vận dụng kiến thức về bố cục trong việc đọc- hiểu VB.
3. Thái độ:
- Biết quý trọng những kỉ niệm, nhất là kỉ niệm thời cắp sách đến trường.
- Phản đối, lên án những hủ tục xấu xa
- Cảm thông sâu sắc với cảnh ngộ của chú bé Hồng.
- Trân trọng tình cảm mẹ con, tình cảm gia đình, biết kính trọng cha mẹ.
- Áp dụng những kiến thức đã học vào trong thực tế , biết xác định và duy trì đối tượng trình bày, chọn lựa, sắp xếp các phần sao cho văn bản tập trung nêu bật ý kiến, cảm xúc của mình.
- Áp dụng những kiến thức đã học vào trong thực tế, biết cách xây dựng bố cục VB mạch lạc, phù hợp với đối tượng phản ánh và ý đồ giao tiếp của người viết và nhạn thức của ngươi đọc.
à Định hướng năng lực, phẩm chất
- NL: Giao tiếp ngôn ngữ, giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo, cảm thụ thẩm mĩ tác phẩm VH, hợp tác, tự học
- PC: Nhân ái, chăm chỉ, trách nhiệm
B. Chuẩn bị 
1. Thầy 
- Xác định vấn đề cần giải quyết trong chủ đề
- Xây dựng nội dung chủ đề bài học
+ Tiết 1,2: Vb “Tôi đi học” và phần “Đọc và tìm hiểu chung” của vb “Trong lòng mẹ”
+ Tiết 3,4: Phần còn lại của vb “Trong lòng mẹ” và mục I của bài “Tính thống nhất chủ đề văn bản”
+ Tiết 5: Dạy phần II của bài “Tính thống nhất chủ đề văn bản” và bài “ Bố cục của văn bản”
+ Tiết 6: Dạy HĐ 3: Luyện tập và HĐ 6: Đánh giá chủ đề
- Xác định và mô tả mức độ yêu cầu của chủ đề.
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng thấp
Vận dụng cao
- Nêu được tính thống nhất chủ đề văn bản
- Tóm tắt được “Tôi đi học” & “Trong lòng mẹ” 
- Nhận ra được tính thống nhất cũng như bố cục của vb “Tôi đi học” & “Trong lòng mẹ”
- Trình bày được tầm quan trọng của tính thống nhất trong chủ đề văn bản và bố cục của văn bản trong việc tạo lập văn bản
- Hiểu được tính chất của hồi kí.
- Hiểu được giá trị nội dung và nghệ thuật của 2 văn bản
 “Tôi đi học” & “Trong lòng mẹ” 
- Chỉ ra được tính thống nhất của chủ đề văn bản được thể hiện trong 2 vb “Tôi đi học” & “Trong lòng mẹ” 
- Lí giải được nghệ thuật miêu tả tâm lí của nhân vật là 1 trong những NT làm nên thành công của tác phẩm
- Viết được đoạn văn kể lại tâm trạng của chính bản thân trong ngày khai giảng đầu tiên.
- Biên soạn các câu hỏi/ bài tập cụ thể theo các mức độ yêu cầu đã mô tả: sử dụng hệ thống câu hỏi trong sách giáo khoa 
- Thiết kế tiến trình dạy học
 2. Trò: Sgk, vở ghi, vở chuẩn bị bài.
C. Tổ chức các hoạt động dạy học 
HĐ 1: Khởi động (10 phút)
- Mục tiêu: Ổn định tổ chức, kiểm tra bài soạn của học sinh, tạo tâm thế học tập đầy hứng khởi cho các em trước khi bước vào tìm hiểu nội dung kiến thức mới.
- PP, KT: Nêu vấn đề, phát vấn ...
- HT: Cá nhân 
- NL: Tự học	
- PC: Chăm chỉ	
a. Ổn định tổ chức: Kiểm tra sĩ số lớp
b. Kiểm tra bài cũ: 
c. Khởi động vào bài mới
- GV: Sau đây cô mời các em đến với bài hát “Ngày đầu tiên đi học”. Trong khi nghe, các em chú ý đến ca từ của bài hát và cho cô biết:
? Nội dung của bài hát? Bài hát gợi cho em cảm xúc gì?
- GV mở bài hát
- HS lắng nghe, sau khi nghe xong thì phát biểu ý kiến
- GV: Từng ca từ của bài hát đều thể hiện tâm trạng hứng khởi của ngày đầu tiên đi học Đó cũng chính là chủ đề của bài hát. Trong vb cũng vậy, mỗi một văn bản đều phải hướng đến chủ đề và các câu đoạn cũng được sắp xếp theo một bố cục chặt chẽ, hợp lí để đảm bảo tính thống nhất của chủ đề. Ko chỉ có vậy, bài hát còn gợi cho chúng ta nhớ đến cảm xúc bồi hồi của lần đầu tiên đi học. Chủ đề hôm nay cô và các em bắt đầu tìm hiểu sẽ giúp chúng ta hiểu rõ phần nào về những nội dung mà cô vừa nhắc tới. Chủ đề này chúng ta sẽ học trong 6 tiết học.
HĐ 2: Hình thành kiến thức mới (6 tiết - 260 phút)
TÔI ĐI HỌC
Hoạt động của GV và HS
Yêu cầu cần đạt.
- Mục tiêu: HS hiểu được vài nét về tác giả Thanh Tịnh và văn bản “Tôi đi học”
- PP, KT: Nêu và giải quyết vấn đề, động não
- HT: Cá nhân
- NL: Giao tiếp bằng ngôn ngữ
- PC: Chăm chỉ
- TG: 15 phút
? Dựa vào SGK, em hãy trình bày vài nét về tác giả Thanh Tịnh?
- HS quan sát phần chú thích và phát biểu ý kiến
- GV: Giọng nhẹ nhàng, tha thiết. Chú ý giọng ông đốc, mẹ, tôi
+ GV đọc mẫu một đoạn-> gọi 2,3 HS đọc tiếp.
+ GV cho HS tìm hiểu nghĩa một số từ khó.
? Nêu xuất xứ VB Tôi đi học ?
? Văn bản thuộc thể loại gì?
? Vb sử dụng ptbđ chính nào?
? Theo trình tự thời gian hồi tưởng, truyện được chia thành mấy phần?
- Mục tiêu: HS hiểu được dòng hồi tưởng của tác giả được khơi nguồn từ đâu? Những hồi tưởng được hiện về như thế nào? Từ đó thấy được cảm xúc của chính tác giả
- PP, KT: Nêu và giải quyết vấn đề, KT đặt câu hỏi, thảo luận nhóm
- HT: Cá nhân, nhóm
- NL: Giao tiếp bằng ngôn ngữ, cảm thụ thẩm mĩ tác phẩm VH, hợp tác
- PC: Chăm chỉ, nhân ái
- TG: 50 phút
? Kỉ niệm ngày đầu tiên đến trường của nhân vật “Tôi” được khơi dậy trong khung cảnh hiện tại nào? (về thời gian và hình ảnh cụ thể ?)
(Gv: Từ biến chuyển của đất trời vào cuối thu và hình ảnh mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường khiến nhà văn nhớ lại những kỉ niệm trong sáng của mình ngày xưa)
? Vì sao thời gian, không gian đó trở thành kỉ niệm trong tâm trí tác giả?
( HS: - Những biến chuyển của trời đất cuối thu thường gợi trong lòng người những bâng khuâng, hoài nhớ. Nhưng điều đặc biệt hơn cuối thu là thời điểm mùa tựu trường của học sinh sau ba tháng hè).
? Em có nhận xét gì về hình ảnh những đứa trẻ lần đầu đến trường núp dưới nón mẹ?
( HS: - Đó là hình ảnh đáng yêu).
(GV: Thời gian cuối thu, đặc biệt là hình ảnh đáng yêu của những em nhỏ lần đầu đến trường đã khơi dòng cho hồi tưởng. Nói cách khác, nhân vật Tôi đã thấy chính hình ảnh tuổi thơ của mình qua hình ảnh những đứa trẻ. Khung cảnh hiện tại đã đánh thức kỉ niệm của quá khứ). 
? Trong thời gian, không gian, cảnh vật gợi nhớ ấy thì cảm xúc của nhân vật tôi được diễn tả qua từ ngữ, hình ảnh nào? .
? Tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì khi diễn tả cảm xúc của Tôi khi nhớ lại kỉ niệm? TD của biện pháp nghệ thuật ấy?
( GV dg: Trung tâm của thế giới ấy là cậu học trò nhỏ ngày đầu tiên tới trường, trong lòng nảy nở biết bao ý nghĩ tình cảm xao xuyến mới lạ suốt đời không thể quên).
? Trên đường cùng mẹ tới trường nhân vật tôi đã nhận thấy cảnh vật xung quanh và tâm trạng mình ntn?
(Gv: Có thể nói đi học là một sự kiện vô cùng lớn lao đối với cậu bé. Có lẽ đây là lần đầu tiên cậu bước vào thế giới mới lạ, được tập làm người lớn. Cho nên vẫn là con đường ấy, vẫn là chính mình thôi, thế mà tất cả đều thay đổi một cách lạ lùng).
? Trong cái thế giới quen mà lạ đó, cậu bé cảm nhận về sự thay đổi của bản thân mình ntn?
? Sự thay đổi của cậu bé diễn ra trong nhận thức hay về thể xác?
( Gv: Mặc dù cảm thấy lớn lên, trang trọng và đứng đắn nhưng thật ra Tôi vẫn còn nhỏ lắm, cho nên Tôi vẫn thèm được tự nhiên, nhí nhảnh như các học trò đi trước.
- Quan sát đoạn văn " Trong chiếc áo vải dù đen dài"-> " lướt ngang trên ngọn núi". 
Nhìn đám học trò đi trước ôm sách vở, bút thước không lộ vẻ khó khăn, cậu muốn thử sức: xin mẹ cho cầm bút thước).
? Em hiểu gì về nhân vật tôi qua hành động " ghì thậtchặt" hai quyển vở mới trên tay và "muốn thử sức"?
? Em có suy nghĩ gì về ý nghĩ của nhân vật Tôi : "Chắc chỉ có những người thạo mới cầm nổi bút thước" và hình ảnh so sánh " Ý nghĩ ấy thoáng qua...... như làn mây"?
? Trong những cảm nhận mới mẻ trên con đường làng đến trường nhân vật Tôi đã tự bộc lộ đức tính gì của mình?
? TL: Trong dòng hồi tưởng, nhân vật Tôi đã bộc lộ tâm trạng, cảm xúc của mình ntn trên đường tới trường?
(HS: Hồi tưởng lại tâm trạng nao nức, tưng bừng và sự cảm nhận rất mới mẻ về bản thân mình trên con đường đến trường trong vòng tay âu yếm của mẹ). 
HẾT TIẾT 1
- Quan sát phần VB tiếp:
? Cảnh tượng sân trường Mĩ Lí lưu lại ntn trong tâm trí tôi ?
? Cảnh tượng được nhớ lại có ý nghĩa gì ?.
? Mái trường được nhân vật ''tôi''cảm nhận như thế nào:
- Trước khi đi học?
- Khi đi học?
 ? Đình làng là nơi thiêng liêng để thờ cúng, cất giấu nhiều điều bí ẩn. Dùng hình ảnh so sánh có tác dụng gì?
? Tâm trạng cậu bé được bộc lộ ntn:
- Khi nhìn ngôi trường?
- Khi nhìn bạn bè lần đầu đến trường?
? Em đọc được những ý nghĩ nào từ hình ảnh so sánh ấy?
? Khi nghe hồi trống thúc giục học sinh vào lớp và khi nghe ông đốc gọi tên học sinh vào lớp, cảm xúc của nhân vật Tôi về mình và về các bạn ntn?
? TL: Tâm lí cậu bé lần đầu tiên đến trường diễn biến ntn?
? Nhân vật ông đốc được nhân vật “Tôi” nhớ lại qua những chi tiết nào ?
? Từ đó cho ta thấy hình ảnh ông đốc hiện lên ntn? Tác giả nhớ lại ông đốc với tình cảm ntn?
? Trong tâm trạng ấy, nhân vật Tôi cảm nhận về mẹ cũng như các bậc phụ huynh khác ntn?
? Cảm nhận về mái trường, ông đốc, và các bậc phụ huynh đã cho thấy ý nghĩa nào toát lên? 
( GV: Tóm lại: Trong đoạn trích, nhân vật “Tôi” có cảm nhận trong sáng, tốt đẹp về lần đầu tiên đến trường. Nó báo hiệu cậu có những ngày hạnh phúc ở mái trường này).
- Theo dõi đoạn cuối:
- THẢO LUẬN NHÓM (Cặp đôi)
- GV giao nhiệm vụ:
? Bước vào lớp, nhân vật “Tôi” có những cảm nhận và khám phá mới gì?
- Thời gian: 3 phút
- HS thảo luận 
- Hết thời gian, đại diện các nhóm lên trả lời
- GV gọi HS khác bổ sung ý kiến (nếu cần) – GV nhận xét và chốt kiến thức.
? Nhân vật “Tôi” có những thay đổi gì về cảm giác ?
? Hình ảnh kết thúc truyện là : Một con chim non liệng đến bên .bay cao" có đơn thuần là hình ảnh mang nghĩa thực không?
( Gv : Hình ảnh chú chim xuất hiện cuối bài là hình ảnh đẹp giàu ý nghĩa. Cánh chim ấy gợi nhớ, gợi tiếc những ngày trẻ thơ chơi bời tự do đi bẫy chim khiến cậu thèm thuồng). 
? Tiếng phần và dòng chữ của thầy giáo " Tôi đi học" có ý nghĩa gì?
( GV: Dòng chữ "Tôi đi học" vừa khép lại bài văn vừa mở ra 1 thế giới mới, bầu trời mới, một khoảng không gian mới, một giai đoạn mới trong cuộc đời mỗi đứa trẻ: học tập).
? Em hãy khái quát NT nổi bật của VB? 
? Nêu nội dung VB?
I. Đọc và tìm hiểu chung.
1. Tác giả: Thanh Tịnh (1911-1988)
- Quê ở Huế.
- Ông sáng tác nhiều thể loại: viết văn, làm thơ, thành công hơn cả là truyện ngắn
- Nét đặc sắc trong sáng tác: Đậm chất trữ tình, toát lên vẻ đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
2. Tìm hiểu chung về văn bản
a) Đọc, tóm tắt và tìm hiểu chú thích
- Đọc & tóm tắt
- Chú thích
b) Tìm hiểu chung
- Xuất xứ: Tôi đi học được in trong tập “Quê mẹ” (XB 1941).
- Thể loại: Truyện ngắn
- PTBĐ: tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm
- Bố cục: 2 phần
+ P1:Từ đầu"tưng bừng rộn rã"
à Khơi nguồn cho dòng hồi tưởng.
+ P2: Còn lại
à Hồi tưởng về ngày đầu tiên đi học 
II- Phân tích.
1- Khơi dòng cho hồi tưởng
- Thời gian: "Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc".
- Hình ảnh: Mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu đến trường".
- Cảm xúc nhân vật Tôi khi nhớ lại : vẫn thấy:
 "nao nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã".
 cảm giác" như mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng".
 à NT:
+ Dùng những từ láy diễn tả những rung động tha thiết và niềm vui háo hức trong tâm hồn nhân vật bất chấp bao năm tháng đã đi qua.
+ Điệp ngữ "hằng nămlòng tôi lại", " mỗi lần thấy lòng tôi lại" diễn tả sức sống lâu bền của kỉ niệm.
 + Biện pháp so sánh thể hiện cảm xúc trẻ trung trong sáng, tạo nên chất thơ man mác khi sống lại kỉ niệm. 
=> Tất cả như dẫn người đọc vào một thế giới đầy ắp những sự việc, những con người, những tâm tư, tình cảm đẹp đẽ, trong sáng rất đáng nhớ.

2- Hồi tưởng về ngày đầu đến trường .
a- Cảm nhận của nhân vật “Tôi” trên đường tới trường cùng mẹ.
- Cảm nhận về cảnh vật: “Con đường mọi hôm quen, hôm nay tự nhiên thấy lạ”.
 Cảnh vật xung quanh đều thay đổi vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học.
- Cảm nhận về bản thân:
 + Sẽ không lội sông, thả diều.
 + Không ra đồng nô đùa nữa.
 + Thấy mình trang trọng và đứng đắn.
-> Đây chính là sự thay đổi trong nhận thức. Bản thân cậu bé tự thấy mình lớn lên và bắt đầu có những suy nghĩ nghiêm túc về việc học hành. 
- Hành động "ghì thật chặt hai quyển sách", muốn thử sức (xin mẹ cho cầm bút thước)
à Cậu bé có ý chí học tập ngay từ buổi đầu. Cậu muốn được chững chạc như bạn không thua kém bạn.
- Ý nghĩ non nớt, ngây thơ nhưng lại bộc lộ nhận thức của cậu bé về một nhiệm vụ mới.
 Hình ảnh so sánh như muốn biểu hiện nét dịu dàng trong sáng và khát vọng vươn tới của một tâm hồn trẻ thơ.
à Yêu viêc học tập, yêu quý bạn bè mái trường và quê hương.
b- Cảm nhận của nhân vật Tôi khi đứng giữa sân trường.
* Cảnh tượng chung.
- Sân trường dày đặc cả người (rất đông người).
- Người nào cũng quần áo sạch sẽ, gọn gàng, mặt cũng vui tươi sáng sủa (Người nào cũng đẹp).
à + Cảnh tượng phản ánh không khí của ngày khai trường diễn ra ở nước ta.
 + Thể hiện tinh thần hiếu học của nhân dân ta.
 + Bộc lộ tình cảm sâu nặng của tác giả với mái trường tuổi thơ.
* Cảm nhận về mái trường.
- Trước đó : Thấy xa lạ, cao ráo, sạch sẽ hơn các nhà khác trong làng.
- Bây giờ : Thấy vừa xinh xắn, oai nghiêm như cái đình làng Hoà Ấp.
=> Hình ảnh so sánh diễn tả cảm xúc thiêng liêng về mái trường; đề cao tri thức của con người trong trường học; thể hiện tâm trạng hồi hộp rất thực, rất điển hình đối với tuổi thơ trong buổi tựu trường đầu tiên. 
* Tâm trạng trước sân trường:
- Khi nhìn ngôi trường: Lo sợ, vẩn vơ.
- Nhìn bạn bè: Họ như con chim non đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay những còn ngập ngừng e sợ.
à + Miêu tả sinh động hình ảnh và tâm trạng các em nhỏ lần đầu tới trường học.
 + Đề cao sức hấp dẫn của trường học.
 + Thể hiện khát vọng bay bổng của tác giả với trường học.
* Khi hồi trống thúc vang dội:
- Cậu cảm thấy mình chơ vơ; cảm thấy tim ngừng đập khi nghe ông đốc gọi đến tên, giật mình lúng túng; thấy nặng nề khi rời tay mẹ; khóc nức nở.
- Các bạn cũng vụng về, lúng túng như mình, sức mạnh dìu các cậu tới trước, hai chân cứ dềnh dàng mãi, toàn thân run run theo nhịp bước; khóc thút thít. 
=> Tâm lí cậu bé có sự chuyển biến phức tạp (từ lo sợ vẩn vơ đến bỡ ngỡ, ngập ngừng rồi vụng về lúng túng cao hơn hết là khóc nức nở) nhưng rất phù hợp với tâm lí trẻ thơ khi lần đầu tiên đến với ngôi trường mới.
* Cảm nhận về ông đốc.
- Gọi tên các bạn vào lớp.
- Nhìn các bạn bằng cặp mắt hiền từ, cảm động.
- Nói sẽ (nhẹ nhàng).
- Tươi cười nhẫn nại.
à + Hình ảnh người thầy rất từ tốn, bao dung, yêu mến trẻ.
 + Tình cảm của nhân vật “Tôi” với ông đốc là sự quý trọng, tin tưởng, biết ơn.
* Cảm nhận về người lớn:
Với bàn tay âu yếm yêu thương, sự săn sóc vỗ về an ủi luôn sát cánh bên con, động viên an ủi.
=> Tất cả là thái độ, trách nhiệm tấm lòng của gia đình, nhà trường đối với thế hệ tương lai. Đó là một môi trường giáo dục lí tưởng, ấm áp, nguồn nuôi dưỡng các em khôn lớn, trưởng thành.
c-Cảm nhận của nhân vật “Tôi” trong lớp học.
- Cảm thấy: lạ (vì bước vào lớp là bước vào thế giới mới khác những lần chơi ở đồng làng).
- Khám phá được :
+ Bằng khứu giác: Mùi hương lạ.
+ Bằng thị giác : Nhìn thấy hình vẽ treo trên tường cũng thấy lạ, thấy hay, nhìn bàn ghế, nhìn thấy các bạn, nhìn thấy con chim
+ Bằng thính giác : Nghe tiếng chim hót, tiếng phấn viết trên bảng.
=>Dùng nhiều giác quan để khám phá thế giới mới lạ là lớp học.
- Thay đổi về cảm giác.
 + Trước đó: Xa lạ, bỡ ngỡ, rụt rè, lúng túng.
 + Bây giờ: Gần gũi bắt đầu mạnh dạn, tự tin quan sát xung quanh (lạm nhận chỗ ngồi là của riêng mình, không cảm thấy xa lạ với bạn bên cạnh), chủ động vòng tay, nghe thầy, nhìn thầy và bắt đầu lẩm nhẩm đánh vần->nảy sinh những cảm giác quyến luyến với thầy, với bạn.
=>Nhân vật “Tôi” đã có sự thay đổi lớn về cảm xúc, đã bắt đầu cảm thấy ngôi trường trở nên thân quen, gần gũi với mình.
- Hình ảnh: Một con chim non liệng đến bên .bay cao:
 + Là hình ảnh thực của con chim hót bên cửa sổ lớp học.
 + Là hình ảnh gợi nhớ quá khứ: gợi nhớ, gợi tiếc những ngày trẻ thơ chơi bời tự do đi bẫy chim.
- Tiếng phấn và dòng chữ của thầy giáo như lời nhắc nhở, níu giữ, đưa cậu về với thực tại. 
III- Tổng kết:
1- Nghệ thuật:
- Nghệ thuật miêu tả tinh tế diễn biến tâm trạng thông qua miêu tả, tự sự và biểu cảm.
- Truyện được bố cục theo dòng hồi tưởng của nhân vật Tôi về thời gian của buổi tựu trường.
- Giọng điệu trữ tình trong sáng (giàu chất thơ).
2- Nội dung:
- Cảm giác mới lạ, trong sáng của nhân vật Tôi trong ngày đầu tiên đến trường.
- Tình cảm trìu mến của người lớn với trẻ nhỏ.
TRONG LÒNG MẸ
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
YÊU CẦU CẦN ĐẠT
- Mục tiêu: Giúp HS nắm được khái quát về tác giả, tác phẩm.
- PP, KT: Vấn đáp, KT đặt câu hỏi
- HT: Cá nhân
- NL: Giao tiếp bằng ngôn ngữ
- PC: Chăm chỉ
- TG: (15 phút)
- GV cho HS quan sát ảnh nhà văn Nguyên Hồng.
? Trình bày những hiểu biết của em về nhà văn Nguyên Hồng?
- GV giới thiệu nhanh về tác phẩm
? Tác phẩm thuộc thể loại nào?
? Nêu những hiểu biết của em về hồi kí?
- Hồi kí: Là một thể văn dùng để ghi lại những chuyện có thật đã xảy ra trong cuộc đời một con người cụ thể, thường đó là tác giả
? Em hiểu gì nội dung chính của hồi kí Những ngày thơ ấu?
- Gv: Khi đọc chú ý giọng đọc phù hợp với tâm trạng và giọng điệu của từng nhân vật khác nhau.
- GV đọc mẫu -> hướng dẫn, rồi gọi 2-3 HS lên đọc tiếp.
? Hãy tóm tắt đoạn trích?
- GV giải thích một số từ khó.
? Em hãy nêu xuất xứ đoạn trích Trong lòng mẹ?
? Nhân vật chính là ai?
? Quan hệ giữa nhân vật chính và tác giả được hiểu ntn?
? Xác định phương thức biểu đạt?
? Văn bản có thể chia làm mấy phần?
HẾT TIẾT 2
- Mục tiêu: Giúp HS hiểu được nhân vật bà cô cũng như nhân vật chú bé Hồng qua đoạn trích.
- PP, KT: Kĩ thuật đặt câu hỏi, thảo luận nhóm
- HT: Cá nhân, nhóm
- NL: Giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo, giao tiếp, cảm thụ thẩm mĩ tp VH
- PC: Nhân ái
- TG: (60 phút)
? Nhân vật người bà cô “cô tôi” có quan hệ ntn với bé Hồng? 
? Nhân vật người cô hiện lên qua các chi tiết, lời nói điển hình nào? Hãy liệt kê những chi tiết đó? 
? Bé Hồng cảm nhận được gì trong những lời nói và cử chỉ của bà cô? 
? Vì sao Hồng lại cảm nhận được trong lời nói và cử chỉ của bà cô những ý nghĩ cay độc, những rắp tâm tanh bẩn?
(GV: Đầu tiên là " cười hỏi" cháu. Nụ cười và câu hỏi có vẻ quan tâm, thương đứa cháu mồ côi lại kích thích đúng vào tâm lí đứa trẻ thích gặp mẹ sau bao ngày xa cách. Ai mà không nghĩ rằng đó là một bà cô tốt bụng, thương anh chị, thương đứa cháu mồ côi . Nhưng nét mặt rất kịch của bà ta khiến Hồng nhận ra sự giả dối. Tiếp đó bà ta tươi cười đấy, giả bộ thân tình đấy những lại bắt đầu một trò chơi tai ác với chính người thân nhỏ bé, đáng thương của mình. Bà ta " tươi cười" kể cho chú bé nghe rằng "mẹ chú ăn vận rách rưới, mặt mày xanh bủng ngồi cho con bú ở chợ" nhằm xoáy sâu vào nỗi đau của chú bé đáng thương).
? Trong những lời lẽ của người cô, lời nào cay độc nhất? Vì sao?
( HS bộc lộ)
? Tác giả dùng nghệ thuật gì khi xây dựng nhân vật bà cô? 
? Những lời lẽ, cử chỉ của bà cô đã bộc lộ tính cách nào?
? Có thể thấy với tính cách ấy, bà ta đại diện cho tư tưởng nào trong XHPK lúc bấy giờ?
 Đó là hình ảnh mang ý nghĩa tố cáo hạng người sống tàn nhẫn, khô héo cả tình máu mủ, ruột rà trong xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ. (Dĩ nhiên, tính cách tàn nhẫn đó là sản phẩm của những định kiến đối với người phụ nữ trong xã hội cũ). Câu tục ngữ cổ của ông cha ta xưa Giặc bên Ngô không bằng bà cô bên chồng dường như đã ứng nghiệm trong n/v bà cô ở đoạn trích này.
? Vb giới thiệu chú bé Hồng có cảnh ngộ ntn?
? Tình cảnh ấy tạo nên thân phận bé Hồng ntn?
? Em có nhận xét gì về cảnh ngộ của chú bé?
? Nghe lời nói thứ nhất của bà cô, lập tức bé Hồng liên tưởng tới h/a mẹ như thế nào và có ý định gì ?
? Nhưng chú đã kịp nhận ra điều gì và có phản ứng như thế nào ?
? Nhận xét phản ứng của chú bé?
 Chú đã nhanh chóng nhận ra ý nghĩa cay độc của lời bà cô và cố gắng giữ vững tình thương yêu và lòng kính mến mẹ không để cho "những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến"
? Sau câu hỏi thứ 2 của bà cô: Sao lại không? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu, bé Hồng có thái độ như thế nào?
? Sự im lặng của chú bé chứng tỏ điều gì?
? Khi bà cô cố tình ngân dài hai tiếng Em bé, Hồng tỏ thái độ ntn?
? Có phải đó là những giọt nước mắt tủi hổ vì mẹ chú đã làm những việc xấu xa?
? Hãy tìm chi tiết chứng tỏ sự căm tức của chú bé với cổ tục PK? Em có nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ và tác dụng của cách diễn đạt đó?
(GV: Tình thương và niềm tin với mẹ đã xui khiến người con có hiếu ấy suy nghĩ sâu hơn, xúc cảm rộng hơn. Từ cảnh ngộ riêng của mẹ, từ những lời lẽ kích động của người cô, bé Hồng nghĩ tới những cổ tục, căm giận cái XH cũ kĩ đầy đố kị, thành kiến độc ác)
? Qua cuộc đối thoại với bà cô, tâm trạng chú bé Hồng diễn biến theo chiều hướng nào?
 (GV: và những cung bậc cảm xúc của bé Hồng trước bà cô ta thấy được nỗi đau thấm thía của Hồng đồng thời trân trọng một bản lĩnh cứng cỏi, một tấm lòng thiết tha của một con người rất mực yêu thương, tin tưởng vào mẹ). 
? Bé Hồng gặp mẹ trong hoàn cảnh nào ?
? Thoáng thấy người ngồi trên xe kéo giống mẹ, Hồng đã có hành động gì?
? Hành động của chú bé chứng tỏ điều gì?
? Bé Hồng suy nghĩ gì nếu người quay lại không phải là mẹ? 
? Nỗi thất vọng của chú được hình dung qua chi tiết nào? Tác giả sử dụng nghệ thuật gì khi diễn tả cảm giác ấy?
? Khi gặp mẹ, hình ảnh bé Hồng được đặc tả bằng những chi tiết nào?
? Những chi tiết đó biểu hiện điều gì?
? Khi được mẹ kéo tay, xoa đầu, thái độ tình cảm của chú bé ntn?
? Tiếng khóc ấy biểu hiện điều gì? Có khác với tiếng khóc khi đối thoại với bà cô không?
(GV: Dường như bao nhiêu sầu khổ dồn nén không được chia sẻ trong suốt thời gian xa mẹ dài đằng đẵng lúc này bỗng vỡ oà).
? Ngồi trong lòng mẹ, bé Hồng có dịp quan sát mẹ, hình ảnh mẹ hiện lên ntn qua quan sát của chú bé?
? Chú bé có cảm giác ntn khi được ở trong lòng mẹ?
(GV: Từ những cảm giác đê mê, sung sướng của chú bé khi nằm trong lòng mẹ, nhà văn đã nêu lên những nhận xét khái quát đầy xúc động về sự êm dịu vô cùng của người mẹ trên đời: " Phải bé lại và lăn vào lòng mẹ.vô cùng". Dường như mọi giác quan của chú bé đều thức dậy và mở ra để cảm nhận tận cùng những cảm giác rạo rực sung sướng cực điểm khi nằm trong lòng mẹ, tận hưởng cái êm dịu vô cùng đó của người mẹ)
? Đoạn văn này tác giả dùng phương thức biểu đạt nào? Tác dụng?
? Trong lòng mẹ, những lời lẽ xúc xiểm xấu xa của bà cô có còn đọng chút nào trong tâm trí cậu bé không?
- Quan sát tranh: Miêu tả, bình theo tranh:
 Đây thực sự là những cảm giác mơn man, ngây ngất, đắm say mà vô cùng êm dịu của quan hệ máu mủ ruột thịt mà những đứa trẻ bất hạnh không dễ gì có được. Hình ảnh chú bé Hồng trong lòng mẹ là hình ảnh về một thế giới đang bừng nở, hồi sinh, một thế giới dịu dàng ăm ắp tình người. Sống trong thế giới đó chú bé Hồng bồng bềnh trong cảm giác sung sướng, rạo rực, ru mình trong tình mẹ êm dịu, tự hào hãnh diện. Cái cảm giác mình bé lại- hay niềm khao khát được bé lại để làm nũng mẹ, được hưởng sự vuốt ve, chiều chuộng của mẹ cứ lâng lâng, tiếp nối khiến chú bé như đang sống trong mơ vậy).
HOẠT ĐỘNG NHÓM
- GV giao nhiệm vụ: 
? Những đặc sắc về nghệ thuật đoạn trích?
? Nêu nội dung đoạn trích?
I- Đọc và tìm hiểu chung.
1- Tác giả: (1918-1982)
- Tên khai sinh là Nguyễn Nguyên Hồng
- Quê: Nam Định, sống ở Hải Phòng.
- Là một trong những nhà văn có tuổi thơ ấu thật bất hạnh, cay đắng. Tuổi thơ cay đắng ấy được ghi lại bằng tập hồi kí cảm động " Những ngày thơ ấu".
- Ông được coi là nhà văn của những người lao động cùng khổ- lớp người dưới đáy XH. Ngòi bút của ông khi viết về họ thường bộc lộ niềm yêu thương sâu sắc mãnh liệt, niềm trân trọng những vẻ đẹp đáng quý.
- Văn xuôi của ông giàu chất trữ tình, cảm xúc tha thiết, tình cảm chân thành. Đó là văn của một trái tim nhạy cảm, dễ bị tổn thương, dễ rung động đến cực điểm với nỗi đau và niềm hạnh phúc bình dị của con người.
- Năm 1996 được truy tặng giải thưởng HCM
- Các tác phẩm chính: Bỉ vỏ, Những ngày thơ ấu
2- Tác phẩm "Những ngày thơ ấu"
- “Những ngày thơ ấu” là tập hồi ký kể về tuổi thơ cay đắng của tác giả, gồm 9 chương.
- Thể loại: Hồi kí (Tiểu thuyết tự thuật- tự truyện)
+ Là thể văn được dùng để ghi lại những sự việc có thật xảy ra trong cuộc đời một con người- thường là tác giả.
- Nội dung: Hồi kí Những ngày thơ ấu viết về tuổi thơ cay đắng của tác giả. 
 Từ cảnh ngộ và tâm sự của chú bé Hồng, tác giả cho thấy bộ mặt lạnh lùng của một XH chỉ trọng đồng tiền, đầy những thành kiến cổ hủ, thói nhỏ nhen ích kỉ, độc ác của đám thị dân tiểu Tư sản khiến cho tình máu mủ ruột thịt cũng thành khô héo.
3- Đoạn trích: Trong lòng mẹ..
a- Đọc và tìm hiểu chú thích.
- Đọc & tóm tắt.
 Tóm tắt đoạn trích.
+ Trong cuộc trò chuyện, bà cô bé Hồng tìm cách rèm pha, gieo rắc những ý nghĩ xấu để bé Hồng khinh miệt mẹ nhưng bé Hồng càng thương mẹ và căm giận những cổ tục trong XH cũ.
+ Bé Hồng gặp lại mẹ, cậu cảm thấy sung sướng, hạnh phúc.
- Tìm hiểu chú thích (SGK-19-20).
b- Tìm hiểu chung:
- Xuất xứ: Đoạn trích Trong lòng mẹ trích từ chương IV của tập hồi kí.
- Nhân vật chính: Bé Hồng.
Nhân vật chính trong hồi kí chính là tác giả- nhà văn Nguyên Hồng. Vì đặc điểm của hồi kí là tác giả ghi lại chuyện đã xảy ra của chính mình.
- PTB đạt: TS + BC + MT
- Bố cục: Gồm 2 phần.
+ P1: Từ đầu  “Người ta hỏi đến chứ ”
à Cuộc đối thoại giữa bà cô và bé Hồng.
+ P2: Còn lại:
à Cuộc gặp gỡ giữa hai mẹ con bé Hồng.
II- Phân tích.
1. Nhân vật bà cô qua cuộc trò chuyện với chú bé Hồng.
- Người bà cô có quan hệ ruột thịt với bé Hồng( là cô ruột).
- Lời nói, cử chỉ:
 + Cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
 + Sao lại không? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
 + Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. 
 -> Đó là những ý nghĩ cay độc, những rắp tâm tanh bẩn.

-> Vì đó là những lời nói chứa đựng sự giả dối, mỉa mai hắt hủi thậm chí độc ác dành cho người mẹ đáng thương của bé.
=> Nghệ thuật xây dựng nhân vật bà cô qua lời nói, cử chỉ rất sắc sảo, sinh động. 
-> Hẹp hòi, tàn nhẫn.
->Bà cô bé Hồng đại diện cho những thành kiến phi nhân đạo- sản phẩm của những định kiến hep hòi với người phụ nữ trong XHPK bấy giờ. 
2- Nhân vật bé Hồng và tình cảm của chú bé với mẹ.
a- Cảnh ngộ của chú bé Hồng.
- Bố nghiện ngập chết sớm( sớm mồ côi cha).
- Mẹ nghèo túng phải tha hương cầu thực gần 1 năm không tin tức.
- Phải sống nhờ nhà bà cô ruột lạnh lùng, thâm hiểm, luôn ghẻ lạnh cháu.
-> Bé Hồng sống trong cô độc, đau khổ, luôn khao khát tình thương của mẹ. 
-> Tình cảnh rất đáng thương: Không chỉ thiếu tình yêu thương của một mái ấm gia đình có cha có mẹ mà còn luôn bị người thân xúc phạm một cách độc ác.
b- Tình cảm của chú bé với mẹ.
b1: Trước khi gặp mẹ- trong cuộc đối thoại với bà cô.
* Ban đầu khi nghe bà cô hỏi, bé Hồng nhớ tới vẻ mặt rầu rầu và sự hiền từ của mẹ, nghĩ tới cảnh thiếu thốn một tình thương, cậu bé toan trả lời có. 
- Nhưng nhận ra ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô-> chú cúi đầu không đáp. 
-> Đây là một phản ứng thông minh xuất phát từ tình cảm và lòng yêu thương mẹ bởi Bé Hồng đã nhận ra dụng ý của bà cô.
- Sau câu hỏi thứ 2: Im lặng, cúi đầu xuống đất, lòng thắt lại, khoé mắt cay cay.
-> Sự im lặng là nỗi đau buộc phải nén lại.
- Khi bà cô cố tình ngân dài hai tiếng Em bé : Nước mắt ròng ròng chan hoà ở cằmở cổ. Chú cười dài trong tiếng khóc.
-> Đó là những giọt nước mắt xuất phát từ tình yêu thương, cảm thông với mẹ; sự căm tức, phẫn uất với cổ tục PK đã đày đoạ mẹ và cả nỗi đau buộc phải kìm nén lại của chú bé:
" Giá những cổ tụcvồ ngay.cắn, nhai, nghiến cho kì nát vụn mới thôi".
 -> Sử dụng hàng loạt những động từ mạnh với mức độ ngày càng tăng, kết hợp với các từ cũng trường nghĩa( cắn, nhai, nghiến) nhằm thể hiện thái độ căm tức chế độ cũ tới cao độ và tình thương mẹ vô vàn của chú bé. 
- Tâm trạng bé Hồng phát triển ngày càng cao hơn: Càng căm tức cổ tục XH cũ đã đày đoạ mẹ, chú bé càng thể hiện tình yêu thương sâu nặng dành cho mẹ.
b2. Khi gặp mẹ .
*Trên đường đi học về.
- Thoáng thấy bóng người giống mẹ: Hồng đuổi theo, gọi bối rối.
-> Khát khao gặp mẹ đến cháy bỏng.
- Nếu không phải là mẹ thì:
 + Sẽ là trò cười cho lũ bạn.
 + Khiến chú bé tủi hổ và thất vọng:
" Khác nào cái ảo ảnh của dòng nướcsa mạc”.
-> Biện pháp so sánh khắc sâu được nỗi khắc khoải mong mẹ đến cháy ruột của bé Hồng; thể hiện thấm thía sự thèm khát cháy lòng tình mẹ trong chú bé.
* Khi gặp mẹ : 
 + Thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi.
 + Ríu cả chân lại.
-> Sự hồi hộp, sung sướng của Hồng khi gặp lại mẹ.
 + Oà lên khóc rồi cứ thế nức nở.
-> Đó là giọt nước mắt của biết bao nỗi niềm, tâm trạng: tủi hận, bàng hoàng, sung sướng.
* Trong lòng