Bài giảng Ngữ văn 6 - Văn bản: Lượm (Tố Hữu)

TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TÔ HIỆU 
TỔ KHOA HỌC XÃ HỘI 
Văn bản: 
LƯỢM 
 TỐ HỮU 
NHÓM NGỮ VĂN 6 
Đọc- Chú thích 
I. 
Ngày Huế đổ máu 
Chú Hà Nội về 
Tình cờ chú, cháu 
Gặp nhau Hàng Bè. 
Chú bé loắt choắt 
Cái xắc xinh xinh 
Cái chân thoăn thoắt 
Cái đầu nghênh nghênh 
Ca lô đội lệch 
Mồm huýt sáo vang 
Như con chim chích 
Nhảy trên đường vàng... 
- Vụt qua mặt trận 
Đạn bay vèo vèo 
Thư đề thượng khẩn 
Sợ chi hiểm nghèo ? 
Bỗng loè chớp đỏ 
Thôi rồi, Lượm ơi! 
Chú đồng chí nhỏ 
Một dòng máu tươi 
Cháu nằm trên lúa 
 Tay nắm chặt bông 
 Lúa thơm mùi sữa 
 Hồn bay giữa đồng... 
 - Lượm ơi, còn không ? 
Chú bé loắt choắt 
Cái xắc xinh xinh 
Cái chân thoăn thoắt 
Cái đầu nghênh nghênh 
Ca lô đội lệch 
Mồm huýt sáo vang 
Như con chim chích 
Nhảy trên đường vàng  
- Cháu đi liên lạc 
Vui lắm chú à 
Ở đồn Mang Cá 
Thích hơn ở nhà ! 
Cháu cười híp mí 
Má đỏ bồ quân 
- Thôi chào đồng chí! 
Cháu đi xa dần 
01 
Tác giả 
- Tố Hữu (1920 – 2002) tên thật là Nguyễn Kim Thành 
- Quê: tỉnh Thừa Thiên - Huế 
- Nhà cách mạng, nhà thơ lớn. 
TỐ HỮU 
 “ Một đồng chí ở Thừa Thiên ra kể cho tôi nghe những tấm gương chiến đấu dũng cảm ở quê nhà và cho tôi biết tin về cháu Lượm. Nó là con một chú em họ của tôi. Nó đi liên lạc cho đơn vị, trong khi đưa thư qua một cánh đồng, cháu bị trúng đạn, hy sinh khi mới 14 tuổi. Tôi viết bài thơ Lượm, thấy như còn đâu đây dáng điệu dễ thương khuôn mặt còn trẻ con nhưng rất cứng cỏi của nó ”. 
( Tè H÷u. Nhí l¹i mét thêi, NXB V¨n häc – 2000) 
Nhµ th¬ cã lÇn t©m sù : 
 Tè H÷u n¨m 1949 
Tác phẩm 
02 
* Xuất xứ: 
viết năm 1949 , trích tập thơ “ Việt Bắc”. 
02 
Tác phẩm 
* Xuất xứ: 
viết năm 1949 , trích tập thơ “ Việt Bắc”. 
* PTBĐ: 
kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm 
* Thể th ơ : 
4 chữ (th ơ tự sự ) 
* Bố cục : 
3 phần 
- Cuộc gặp gỡ tình cờ của hai chú cháu . 
- Chuyến đ i liên lạc cuối cùng và sự hy sinh của L ượm . 
- Hình ảnh L ượm vẫn sống mãi. 
Đọc- hiểu văn bản 
II. 
TỔ 1 
TỔ 2 
TỔ 3 
TỔ 4 
Trang phục 
Dáng đ iệu 
Cử chỉ 
Lời nói 
02:00 
01:59 
01:58 
01:57 
01:56 
01:55 
01:54 
01:53 
01:52 
01:51 
01:50 
01:49 
01:48 
01:47 
01:46 
01:45 
01:44 
01:43 
01:42 
01:41 
01:40 
01:39 
01:38 
01:37 
01:36 
01:35 
01:34 
01:33 
01:32 
01:31 
01:30 
01:29 
01:28 
01:27 
01:26 
01:25 
01:24 
01:23 
01:22 
01:21 
01:20 
01:19 
01:18 
01:17 
01:16 
01:15 
01:14 
01:13 
01:12 
01:11 
01:10 
01:09 
01:08 
01:07 
01:06 
01:05 
01:04 
01:03 
01:02 
01:01 
01:00 
00:59 
00:58 
00:57 
00:56 
00:55 
00:54 
00:53 
00:52 
00:51 
00:50 
00:49 
00:48 
00:47 
00:46 
00:45 
00:44 
00:43 
00:42 
00:41 
00:40 
00:39 
00:38 
00:37 
00:36 
00:35 
00:34 
00:33 
00:32 
00:31 
00:30 
00:29 
00:28 
00:27 
00:26 
00:25 
00:24 
00:23 
00:22 
00:21 
00:20 
00:19 
00:18 
00:17 
00:16 
00:15 
00:14 
00:13 
00:12 
00:11 
00:10 
00:09 
00:08 
00:07 
00:06 
00:05 
00:04 
00:03 
00:02 
00:01 
00:00 
Thảo luận nhóm 
Tìm những chi tiết miêu tả (trang phục, dáng điệu, cử chỉ, lời nói) của Lượm. Cho biết những chi tiết đó thể hiện tính cách gì của nhân vật? 
1. Hình ảnh L ượm trong cuộc gặp gỡ tình cờ 
Trang phôc 
H×nh d¸ng 
Cö chØ 
Lêi nãi 
- cái xắc xinh xinh - ca lô đội lệch 
 L oắt choắt 
 Chân thoăn thoắt 
 Đầu nghênh nghênh 
Như con chim chích 
- Huýt sáo vang 
-C ười híp mí 
- Cháu đi liên lạc ;Vui lắm chú à ; Thôi chào đồng chí ! 
=> Một chiến sĩ nhỏ hiên ngang, hiếu động, đáng yêu. 
=> Nhá bÐ, nhanh nhÑn, tinh nghÞch 
=> Hån nhiªn, vui vÎ, yªu ®êi 
= >Say mª c«ng t¸c kh¸ng chiÕn 
- Sử dụng nhiều từ láy : Loắt choắt, xinh xinh, thoăn thoắt, nghênh nghênh 
- So sánh : Lượm như chim chích  
Hình ảnh Con đường vàng gợi cho em suy nghĩ ? 
- Con đường vàng có thể là con đường cát vàng, con đường nắng vàng, con đường bên cánh đồng lúa vàng, con đường cách mạng,  
Có thể là tổng hợp tất cả các chất liệu vàng trên, để tạo ra một màu vàng ấm áp, tràn ngập không gian và con đường mà tung tăng, ríu rít trên đó là chú chim chích - Lượm đang nhảy chân sáo, nét mặt hớn hở, vui tươi, đáng yêu vô cùng . 
 Sử dụng từ láy gợi tả, nhịp thơ nhanh, so sánh. 
Lượm h ồn nhiên, say mê k háng chiến , đáng yêu, đáng khâm phục 
1. Hình ảnh L ượm trong cuộc gặp gỡ tình cờ 
Thư đề thượng khẩn 
Đường quê vắng vẻ 
Đạn bay vèo vèo 
a. Bối cảnh 
2. Câu chuyện về chuyến đ i liên lạc cuối cùng và sự hi sinh của L ượm 
 Tình huống nguy kịch, khẩn cấp. 
Động từ mạnh : “ vụt qua ” -> hành động nhanh, dứt khoát, quả cảm. 
Tính từ miêu tả -> gợi tình thế ác liệt của cuộc chiến tranh. 
- Câu hỏi tu từ: “ Sợ chi hiểm nghèo ?”-> Thái độ: Thách thức hiểm nguy, đặt nhiệm vụ lên trên hết. Tinh thần dũng cảm, gan dạ . 
Vụt qua mặt trận 
Đạn bay vèo vèo 
Thư đề thượng khẩn 
Sợ chi hiểm nghèo ? 
Hình ảnh Lượm trong chuyến công tác cuối cùng 
 Lượm hồn nhiên, hăng hái, dũng cảm, không chùn bước trước hiểm nguy quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ được giao 
Ch¸u n»m trªn lóa 
 Tay n¾m chÆt b«ng 
 Lóa th¬m mïi s÷a 
 Hån bay gi÷a ®ång... 
Sự hi sinh bất ngờ, đau đớn, cao cả, thiêng liêng . 
? SỰ HY SINH CỦA LƯỢM GỢI CHO EM CẢM XÚC GÌ? 
Cái chết cao đẹp, nhẹ nhàng , thanh thản. Lượm như một thiên thần nhỏ đang yên nghỉ giữa cánh đồng quê hương. Linh hồn của em hóa thân vào thiên nhiên đất nước 
Bỗng loè chớp đỏ 
Thôi rồi, Lượm ơi! 
Chú đồng chí nhỏ 
Một dòng máu tươi 
 Lượm - biểu tượng đẹp của người anh hùng nhỏ tuổi, niềm tự hào của thiếu nhi Việt Nam. 
Lượm hi sinh 
 Cảm xúc của tác giả 
Chi tiết 
Ý NGHĨA 
Câu thơ đặc biệt: Câu thơ tách làm hai dòng -> T hái độ sững sờ trước tin Lượm hi sinh. 
-> Câu thơ như tiếng nấc nghẹn, thảng thốt bị gãy đôi khi nhà thơ nhận thức về sự thật: Lượm đã hi sinh. 
Câu hỏi tu từ : bộc lộ cảm xúc đau xót, ngỡ ngàng không muốn tin rằng Lượm không còn nữa. 
Ra thế 
Lượm ơi !..... 
. 
- Bỗng lòe chớp đỏ 
Thôi rồi, Lượm ơi! 
. 
Lượm ơi, còn không ? 
. 
 Thương tiếc, yêu mến, tự hào. 
-Nhanh như cắt: 
1. Chó bÐ 
2. Cháu , Lượm 
3. §ång chÝ 
4. Chó ®ång chÝ nhá 
A 
B 
B . Cách gọi của một người lớn với một em trai nhỏ, thể hiện thân mật nhưng chưa phải phải gần gũi lắm 
A . Coi Lượm như một người đồng chí, một người bạn ngang hàng, gắn bó với mình trong nhiệm vụ chung 
C . Cách gọi vừa thân thiết, trìu mến , vừa trân trọng, bình đẳng với một chiến sĩ nhỏ tuổi 
D . Thể hiện tình cảm gần gũi, thân thiết như người thân, ruột thịt trong gia đình. 
 Em thö nèi tõ ë cét A víi ý ë cét B sao cho phï hîp ? 
- “Lượm ơi, còn không ?” 
 Câu hỏi tu từ . 
 T hể hiện sự đau xót, tiếc thương của tác giả. 
- Lặp lại 2 khổ thơ đầu. 
 Tạo kết cấu đầu cuối tương ứng 
 K hẳng định sự bất tử của Lượm . 
- Sử dụng kết cấu đầu cuối tương ứng. 
- Khẳng định sự sống mãi của Lượm đối với quê hương đất nước. 
- Khắc ghi mãi hình ảnh một chú bé hồn nhiên, vui tươi nhí nhảnh trong lòng tác giả và độc giả. 
3. Lượm vẫn còn sống mãi 
Chú bé loắt choắt 
Cái xắc xinh xinh 
Cái chân thoăn thoắt 
Cái đầu nghênh nghênh 
Ca lô đội lệch 
Mồm huýt sáo vang 
Như con chim chích 
Nhảy trên đường vàng  
Tổng kết 
III. 
Từ láy gợi hình. 
Xây dựng hình t ượng nhân vật. 
Khắc họa hình ảnh chú bé Lượm: hồn nhiên, tươi vui, hăng hái, dũng cảm. 
Kết hợp kể, tả biểu cảm. 
 Lượm đã hy sinh nhưng hình ảnh của em còn mãi với quê hương, đất nước, mọi người. 
Nghệ thuật 
 LƯỢM 
Nội dung 
Thể th ơ 4 chữ, nhịp đ iệu t ươ i vui. 
Tổng kết 
Luyện tập 
IV. 
Trò chơi giải ô chữ 
Nhân vật chính trong bài thơ là ai? 
L 
Ư 
Ơ Ï 
M 
Thể thơ trong bài Lượm? 
B 
Ô Á 
N 
C 
H 
Ữ Õ 
Tác giả bài thơ là ai? 
T 
Ô Á 
H 
Ư Õ 
U 
Câu cái đầu ‘ nghênh nghênh miêu tả gì? 
Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ? 
G 
Đ 
I 
Ê Ä 
U 
D 
A Ù 
N 
T 
Ư Ø 
L 
A Ù 
Y 
G 
C 
A Û 
M 
D 
U Õ 
N 
Nhập vai người kể chuyện trong văn bản Lượm và hình dung, tưởng tượng để miêu tả chuyến đi liên lạc cuối cùng và sự hi sinh của Lượm trong khoảng 
10 -12 câu 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
HD tự học ở nhà 
Sưu tầm và kể lại cho các bạn cùng nghe một câu chuyện/ tấm gương về người anh hung thiếu niên trong thời kì kháng chiến hoặc trong thời nay. Chia sẻ những cảm xúc, suy nghĩa và bài học em rút ra đượ csau khi tiếp nhận các thông tin từ câu chuyện 
Chuẩn bị bài đọc thêm Mưa 
6A6 
Cảm ơn các em! 
Chúc các em học tốt!