Bài giảng Ngữ văn 8 - Bài: Câu ghép (Tiếp theo) - Thanh Tâm

Truyền điện 
Hai đội ch ơ i A và B, mỗi đội viết ra giấy 5 câu đ ơ n có sử dụng tính từ. VD: Liverpoool là đội bóng giỏi. 
Ng ư ời thứ 1 của đội A đọc to 1 câu của đội mình. Sau đó, ng ư ời thứ 1 của đội B sẽ hồi đáp = 1 câu so sánh. VD: Nh ư ng đội Barcelona còn giỏi h ơ n. 
Tiếp theo, ng ư ời thứ 2 của đội B sẽ đọc to 1 câu đã viết của đội mình, một ng ư ời trong đội A phải hồi đáp theo mẫu câu trong ví dụ trên. 
Ai không hồi đáp đ ư ợc hoặc hồi đáp không đúng với cấu trúc quy định sẽ bị loại. Đội thắng cuộc là đội có hồi đáp nhanh và đúng. 
Caùch noái caùc veá 
caâu gheùp 
Duøng töø noái 
Moät QHT 
Caëp QHT 
Caëp töø hoâ öùng 
Khoâng duøng 
töø noái 
Daáu phaåy 
Daáu chaám phaåy 
Daáu hai chaám 
Câu ghép 
(tiếp) 
I. Quan hệ ý nghĩa gi ữa các vế câu 
THẢO LUẬN NHÓM BÀN (5’) 
	 Có l ẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quý, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp. 
(Phạm Văn Đồng) 
Hãy xác định các vế câu trong câu ghép sau 
Quan hệ giữa các vế câu là quan hệ gì? 
Trong mối quan hệ đó, mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì? 
Vế 1 
Có l ẽ tiếng Việt của chúng ta / đẹp . 
Vế 2 
bởi vì tâm hồn của người V N ta / rất đẹp 
Vế 3 
bởi vì  tới nay / là cao quý  rất đẹp. 
 Quan hệ nhân - quả ( vế 1: chỉ kết quả; vế 2, 3: chỉ nguyên nhân) 
QUAN HỆ Ý NGHĨA GIỮA CÁC VẾ CÂU GHÉP 
Quan hệ nhân - quả 
Quan hệ điều kiện - kết quả 
Quan hệ tương phản 
Quan hệ tăng tiến 
Quan hệ lựa chọn 
Quan hệ giải thích 
Quan hệ bổ sung 
Quan hệ tiếp nối 
Quan hệ đồng thời 
Mỗi quan hệ thường đánh dấu bằng những quan hệ từ , cặp quan hệ từ hoặc cặp từ hô ứng nhất định. Em hãy nối tên mối quan hệ với dấu hiệu nhận biết (QHT/ Cặp QHT) tương ứng 
B. Dấu hiệu hình thức 
a) Nếu ... thì... / Hễthì 
b) không những ... mà còn 
c) ... càng ... càng... 
d) Mặc dù (Tuy) ... nhưng... 
e) ... hay / hoặc ... 
f) ... và/ rồi ... 
g)  nghĩa là/ dấu ( : ) 
h) vừa  v ừa 
i) Vì/ Tại/ Nh ờ ... nên 
 A. Các mối quan hệ 
1. Quan hệ tăng tiến 
2. Quan hệ điều kiện 
3. Quan hệ tương phản 
4. Quan hệ giải thích 
5. Quan hệ bổ sung 
6. Quan hệ lựa chọn 
7. Quan hệ tiếp nối 
8. Quan h ệ nguyên nhân 
9. Quan hệ đồng th ời 
 Biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm như dâng cao lên, chắc nịch. 
 Biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm như dâng cao lên, chắc nịch. 
 Dựa vào văn cảnh đề xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu. 
(Quan hệ đồng thời) 
( Quan hệ điều kiện - kết quả) 
12 
CÁCH XÁC ĐỊNH QUAN H Ệ Ý NGHĨA GIỮA CÁC VẾ CÂU GHÉP 
DỰA VÀO DẤU HIỆU HÌNH THỨC (CÁC TỪ NỐI) 
DỰA VÀO VĂN CẢNH HOẶC HOÀN CẢNH GIAO TIẾP 
BÀI TẬP NHANH 
Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế trong câu ghép sau 
a . Không những chị ấy đẹp mà chị ấy còn giỏi giang. 
b . Vì trời mưa nên đường trơn. 
c. Mình đọc hay tôi đọc? 
d. Hoa quỳnh nở nghĩa là đêm đã khuya. 
e. Chị không nói gì nữa và chị lại khóc. 
f. Nếu em còn đi muộn nữa thì cô cho nghỉ luôn. 
g. Cảnh vật chung quanh tôi thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học 
h. Ta càng nhân nhượng thực dân Pháp càng lấn tới. 
i. Tuy rét vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương. 
a . Không những chị ấy đẹp mà chị ấy còn giỏi giang. 
Quan hệ bổ sung 
b . Vì trời mưa nên đường trơn. 
Quan hệ nhân – quả 
c. Mình đọc hay tôi đọc? 
Quan hệ lựa chọn 
d. Hoa quỳnh nở nghĩa là đêm đã khuya. 
Quan hệ giải thích 
e. Chị không nói gì nữa và chị lại khóc. 
Quan hệ đồng thời 
f. Nếu em còn đi muộn nữa thì cô cho nghỉ luôn. 
Quan hệ điều kiện 
g. Cảnh vật chung quanh tôi thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học 
Quan hệ nguyên nhân 
h. Ta càng nhân nhượng thực dân Pháp càng lấn tới. 
Quan hệ tăng tiến 
i. Tuy rét vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương. 
Quan hệ tương phản 
II. Luyện tập 
 KHỈ CON 
QUA SÔNG 
CHÚC MỪNG 
Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế trong câu ghép sau, cho biết mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì : Hai người giằng co, du đẩy nhau, rồi ai nấy đều buông gậy ra, áp vào vật nhau Kết cục, anh chàng “hầu cận ông lý” yếu hơn chị chàng con mọn, hắn bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm. 
Câu 1: Quan hệ tiếp nối ; Câu 2: Quan hệ nhân - quả (vế 1: nguyên nhân, vế 2: kết quả) 
Cô giáo giảng bài, chúng em chăm chú lắng nghe . 
Mình còn trực nhật hay bạn trực giúp mình với! 
Đặt một câu ghép có quan hệ đồng thời và một câu ghép có quan hệ lựa chọn. 
a/ Nếu em học giỏi thì ba mẹ rất vui lòng . 
b/ Nếu thời gian còn nhiều thì chúng tôi sẽ đi biển. 
Điền thêm vế câu để tạo câu ghép có quan hệ điều kiện- kết quả: 
a/ Nếu em học giỏi thì... 
b/  t hì chúng tôi sẽ đi biển. 
Chỉ ra quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu ghép trong câu: Nếu trong kho lịch sử loài người xoá các thi nhân, văn nhân và đồng thời trong tâm linh loài người xoá hết những dấu vết họ còn lưu lại thì cái cảnh tượng nghèo nàn sẽ đến bực nào. 
Quan hệ điều kiện (giả thiết) 
Chỉ ra quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu ghép trong câu thơ sau: 
Nắng nhạt vàng, rồi chiều sẽ đi qua 
Rồi trăng lặn, rồi tiếng gà lại gáy. 
(Đợi chờ, Lê Phan Quỳnh ) 
Quan hệ tiếp nối 
Đặt 1 câu ghép cho bức tranh sau và chỉ ra mối quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép đó. 
Nếu chúng ta không hạn chế sử dụng bao bì ni lông ngay hôm nay thì môi trường sống của chúng ta sẽ bị hủy hoại. 
Đặt 1 câu ghép cho bức tranh sau và chỉ ra mối quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép đó. 
1. Hôm nay bạn hút thuốc lá, ngày mai bạn ra nghĩa địa. 
2. Chúng ta hãy tránh xa thuốc lá, vì thuốc lá là loại ôn dịch gây chết người hàng loạt 
Xác định câu ghép, chỉ ra quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu ghép trong đoạn trích: ( 1 ) Vào mùa sương, ngày ở Hạ Long như ngắn lại. ( 2 ) Buổi sớm, mặt trời lên ngang cột buồm, sương tan, trời mới quang . ( 3 ) Buổi chiều, nắng vừa nhạt, sương đã buông nhanh xuống mặt biển. ( Thi Sảnh ) 
Câu ghép: câu 2, câu 3. Quan hệ ý nghĩa giữa các vế là quan hệ nhân - quả. 
1. Nếu dân giàu thì nước mạnh . (điều kiện) 
2. Vì dân giàu nên nước mạnh . (nhân - quả) 
3. Dân càng giàu, nước càng mạnh . (tăng tiến) 
4. Dân không những giàu mà nước còn mạnh. (bổ sung) 
5. Dân giàu rồi nước mạnh . (tiếp nối) 
6 . Dân vừa giàu, nước vừa mạnh . (đồng thời) 
Cho câu ghép sau, em hãy thêm các từ nối để tạo ra các mối quan hệ ý nghĩa khác nhau giữa hai vế câu: “ Dân giàu, nước mạnh”. 
Cách 1: Gợi cách nói kể lể, van xin tha thiết, nỗi đau thắt lòng của chị D ậ u . 
Cách 2: Gợi cách nói nhát gừng , nghẹn ngào, ngắt quãng của chị Dậu. 
Qua 2 cách nói sau, em hình dung nhân vật nói như thế nào? 
Cách 1: Thôi, u van con, u lạy con, con có thương thầy, thương u, thì con đi ngay bây giờ cho u. 
Cách 2: Thôi! U van con. U lạy con. Con có thương thầy, thương u. Con đi ngay bây giờ cho u. 
C¸c 
QH th­êng 
 gÆp 
gi÷a c¸c 
vÕ c©u ghÐp 
QH 
nguyªn nh©n 
QH 
®iÒu kiÖn 
QH 
t­ư¬ng ph¶n 
QH 
t¨ng tiÕn 
QH 
lùa chän 
QH 
gi¶i thÝch 
QH 
bæ sung 
QH 
tiÕp nèi 
QH 
®ång thêi 
C¸c 
quan hÖ 
th­êng gÆp 
gi÷a c¸c 
vÕ c©u ghÐp 
Hệ thống kiến thức về câu ghép 
H ư ớng dẫn tự học 
A 
B 
C 
D 
Học thuộc ghi nhớ . 
Làm các bài tập còn lại. 
Vận dụng sử dụng câu ghép trong làm văn và giao tiếp. 
Soạn bài: “ Ph ư ơng pháp thuyết minh ” 
Thanks !!!