Bài giảng Ngữ văn 8 - Văn bản: Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn) - Nguyễn Thị Lệ Giang

THỜI GIAN 
HẾT GIỜ 
CÂU 1: 
Hội đồng khoa học Hoàng gia Anh đã xét phong 10 vị tướng tài của thế giới được chọn từ 98 vị từ cổ đại đến hiện đại vào tháng 2.1984. Việt Nam vinh dự là nước có hai người con ưu tú, đó là những anh hùng dân tộc nào? 
Hưng Đạo Đại Vương 
Trần Quốc Tuấn 
Đại tướng 
Võ Nguyên Giáp 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
10 
9 
THỜI GIAN 
HẾT GIỜ 
CÂU 2: 
“Vó ngựa .. đi đến đâu, 
cỏ không mọc được chỗ ấy” 
MÔNG CỔ 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
10 
9 
THỜI GIAN 
HẾT GIỜ 
CÂU 3: 
Tên của một triều đại thịnh vượng, hào khí ngất trời của triều đại này vào thế kỉ XIII. 
Triều đại nhà Trần 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
10 
9 
THỜI GIAN 
HẾT GIỜ 
CÂU 4: 
Thể loại của văn bản có tên chữ Hán: 
“Dụ chư tì tướng hịch văn” 
Hịch 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
10 
9 
Trong cuộc sống, khi cần khích lệ, động viên tinh thần, tình cảm của ai đó, em sẽ làm gì? 
Hịch t ư ớng sĩ 
_Trần Quốc Tuấn_ 
I. Tìm hiểu chung 
Trần Quốc Tuấn 
 (1231? - 1300) 
Hồ sơ người nổi tiếng 
 1. Tác giả 
Trần Quốc Tuấn 
 (1231? - 1300) 
 Tức Hưng Đạo Đại vương 
Danh tướng kiệt xuất của 
 dân tộc dưới thời nhà Trần 
Có công lao to lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên- Mông 
Tượng đài Trần Hưng Đạo tại núi Yên Phụ 
(Kinh Môn, Hải Dương) 
Tượng đài Trần Hưng Đạo tại TP Vũng Tàu 
Tượng đài Trần Hưng Đạo tại Nam Định 
Tín ngưỡng Thờ Đức Thánh Trần trên mọi miền đất nước  
Đền thờ Đức Thánh Trần ngày lễ hội tháng Tám âm lịch hàng năm tại xã Hưng Đạo (Chí Linh, Hải Dương) 
Đền thờ Trần Quốc Tuấn 
tại Yên Hưng, Hà Nam 
Dựng lại Hội nghị Bình Than tại bến Lục Đầu tại Chí Linh (Hải Dương) 
Đây là cuốn binh thư mà Trần Quốc Tuấn đã dày công biên soạn để cho tướng sĩ học tập nhằm chống lại 50 vạn quân Nguyên 
Hồ sơ tác phẩm 
- Tên tiếng Hán: Dụ chư tỳ tướng hịch văn 
 2. Tác phẩm 
- Phương thức biểu đạt: Nghị luận 
- Thể loại: Hịch 
Nồi nào úp vung nấy 
Các em hãy ghép những vòng tròn đặc điểm với thể loại tương ứng với nó nhé!!! 
Chiếu 
Hịch 
Viết = văn vần, biền ngẫu hoặc văn xuôi 
Viết = văn biền ngẫu 
vua chúa, tướng lĩnh viết cho nhân dân, binh sĩ. 
vua viết cho nhân dân 
Dùng để ban bố mệnh lệnh 
dùng để cổ động, thuyết phục kêu gọi đấu tranh. 
Chiếu 
Hịch 
Viết = văn vần, biền ngẫu hoặc văn xuôi 
Viết = văn biền ngẫu 
Vua chúa, tướng lĩnh viết cho nhân dân, binh sĩ. 
Vua viết cho nhân dân 
Dùng để ban bố mệnh lệnh 
Dùng để cổ động, thuyết phục kêu gọi đấu tranh. 
- Tên tiếng Hán: Dụ chư tỳ tướng hịch văn 
 2. Tác phẩm 
- Phương thức biểu đạt: Nghị luận 
- Thể loại: Hịch 
- Hoàn cảnh sáng tác: 
Ra đời trước cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên lần thứ 2 (1285) nhằm nêu cao quyết tâm đánh giặc, thắng giặc 
Bố cục 
Từ đầu  “ còn lưu tiếng tốt ” 
( N êu gương trung thần nghĩa sĩ) 
P1 
 T iếp  “ vui lòng ” ( T ình hình đất nước hiện tại và nỗi lòng của chủ tướng) 
P2 
T iếp  “ không muốn  được không ?” ( P hân tích phải trái, làm rõ đúng sai) 
P3 
 C òn lại ( N êu nhiệm vụ cấp bách, khích lệ tinh thần chiến đấu) 
P4 
II. Đọc hiểu văn bản 
 1. Nêu gương trung thần, nghĩa sĩ 
Mở đầu bài Hịch, tác giả đã nêu ra những tấm gương trung thần nghĩa sĩ nào? 
 1. Nêu gương trung thần, nghĩa sĩ 
Tướng 
Kỉ Tín 
Do Vu 
Vương Công Kiên 
Cốt Đãi Ngột Lang 
Xích Tu Tư 
Gia thần 
Dự Nhượng 
Kính Đức 
Quan nhỏ 
Thân Khoái 
Nghệ thuật 
Nội dung 
 1. Nêu gương trung thần, nghĩa sĩ 
Liệt kê, dẫn chứng tiêu biểu, toàn diện 
Những tấm gương sẵn sàng chết vì vua, vì nước, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ 
🡺 Mục đích: Khích lệ ý chí lập công danh 
Nêu gương khích tướng 
TRUNG QUÂN ÁI QUỐC 
 2. Tình hình đất nước và nỗi lòng chủ tướng 
Tình hình đất nước 
Nỗi lòng chủ tướng 
a/ Tình hình đất nước 
01 
02 
03 
Thảo luận nhóm đôi, hoàn thiện bảng sau trong 5 phút 
Chia sẻ với nhóm bên cạnh về phần làm việc của mình 
2 đại diện bất kì sẽ lên trình bày và các nhóm khác nhận xét 
Sự ngang ngược và tội ác của kẻ thù 
Các từ ngữ miêu tả hành động của kẻ thù và tính chất của những hành động đó 
Thái độ của tác giả 
Các thao tác lập luận và tác dụng 
Đặc điểm ngôn ngữ của đoạn trích 
Đòi ngọc lụa, thu bạc vàng, vét của kho có hạn, hung hãn như hổ đói, đi lại nghênh ngang ngoài đường, sỉ mắng triều đình, bắt nạt tể phụ 
Khinh bỉ, căm phẫn 
So sánh (với phần 1) kết hợp với chứng minh, bình luận giúp người đọc/ nghe thấy được sự ngang ngược và tội ác của kẻ thù. 
Sử dụng nhiều hình ảnh ẩn dụ ( lưỡi cú diều, thân dê chó .), đối lập ( lưỡi cú diều- sỉ mắng triều đình, thân dê chó- bắt nạt tể phụ. ), so sánh ( như đem thịt mà nuôi hổ đói ), liệt kê. 
Diều hâu 
Cú mèo 
vạch trần 
bản chất sứ giặc 
Thật khác nào đem thịt ném cho hổ đói , 
 tránh sao khỏi tai họa về sau. 
Tình thế nguy kịch 
Nghệ thuật 
Nội dung 
 a/ Tình hình đất nước 
Ẩn dụ, so sánh, đối lập, văn biền ngẫu 
Giặc hống hách, ngang ngược vô lối, tham lam 
🡺 Mục đích: Khơi gợi lòng căm thù giặc 
🡪 Tình thế đất nước nguy kịch 
01 
02 
03 
Thảo luận nhóm đôi, hoàn thiện bảng sau trong 5 phút 
Chia sẻ với nhóm bên cạnh về phần làm việc của mình 
2 đại diện bất kì sẽ lên trình bày và các nhóm khác nhận xét 
b/ Nỗi lòng chủ tướng 
Lòng căm thù giặc của tác giả 
Giọng điệu và thái độ của tác giả 
Các thao tác lập luận và tác dụng 
Đặc điểm ngôn ngữ của đoạn trích 
Tột cùng lo lắng: mất ăn, mất ngủ 
Tột cùng đau xót: như cắt ruột, nước mắt đầm đìa 
Tột cùng căm uất: xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù 
Tột cùng hi sinh: trăm thân . vui lòng 
Chứng minh lòng căm thù giặc của bản thân 
Sử dụng phép liệt kê, so sánh, phóng đại, ẩn dụ, điển cố, từ ngữ giàu tính ước lệ. 
Nghệ thuật 
Nội dung 
 b/ Nỗi lòng chủ tướng 
Liệt kê, so sánh, phóng đại, ẩn dụ, điển cố,  
Lòng yêu nước, căm thù giặc, sẵn sàng hi sinh vì nghĩa lớn của Trần Hưng Đạo 
Mục đích: Khích lệ ý chí lập công danh + Lòng yêu nước, căm thù giặc 
 3. Phân tích phải trái, làm rõ đúng sai 
Mối ân tình giữa chủ và tướng 
Phê phán những biểu hiện sai trái 
Những hành động nên làm 
“Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi thủy thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười. Cách đối đãi so với Vương Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang ngày trước cũng chẳng kém gì.” 
Đọc đoạn văn sau và tìm những chi tiết cho thấy mối ân tình giữa chủ và tướng. Em thấy cách dùng từ của tác 
giả có gì đặc sắc? 
a/ Mối ân tình giữa chủ và tướng 
“Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo , không có ăn thì ta cho cơm ; quan nhỏ thì ta thăng chức , lương ít thì ta cấp bổng ; đi thủy thì ta cho thuyền , đi bộ thì ta cho ngựa ; lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết , lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười . Cách đối đãi so với Vương Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang ngày trước cũng chẳng kém gì.” 
a/ Mối ân tình giữa chủ và tướng 
Nghệ thuật 
Nội dung 
Câu văn dài, nhiều ý, mối ý là 2 vế song hành, điệp cấu trúc, câu văn biền ngẫu + Nhịp văn nhịp nhàng, hài hòa. 
Sự quan tâm chu đáo của chủ đối với các tướng + 
Mối quan hệ gắn bó, khăng khít giữa chủ và tướng 
Mục đích: Nhắc nhở, khích lệ ý thức, nghĩa vụ của tướng sĩ với nước 
 a/ Mối ân tình giữa chủ và tướng 
Thảo luận nhóm 
01 
02 
03 
Tổ 1+3: Những biểu hiện sai trái + Hậu quả 
Tổ 2 + 4: Những hành động nên làm + Kết quả 
2 đại diện sẽ lên trình bày và nhóm khác nhận xét 
 b/ Phê phán những biểu hiện sai trái 
Nh ững biểu hiện sai trái 
Chủ nhục 🡪 Không biết lo 
Nước nhục 🡪 Không biết thẹn 
Hầu giặc 🡪 Không biết tức 
Nghe nhạc, đãi yến ngụy sứ 🡪 Không biết căm 
Ăn chơi hưởng lạc, quyến luyến vợ con 
Chỉ lo làm giàu 
 b/ Phê phán những biểu hiện sai trái 
Hậu quả 
Bị bắt 
Thái ấp, bổng lổng mất 
Xã tắc, tổ tông bị giày xéo 
Phần mộ cũng bị quật lên 
Gia quyến tai nạn, vợ con mất 
Thân kiếp chịu nhục, tiếc dơ khôn rửa, tên xấy còn lưu 
Nghệ thuật 
Nội dung 
Cấu trúc đối xứng + Đối lập + Điệp + Lập luận lôgíc + Câu văn biền ngẫu + Hình ảnh trào lộng + Giọng điệu tâm tình, nghiêm khắc 
Biểu hiện sai: Quên hết danh dự, bổn phận, mất cảnh giác + Lối sống cầu an hưởng lạc 
Mục đích: Cảnh tỉnh + Phê phán tướng sĩ 
 b/ Phê phán những biểu hiện sai trái 
Hậu quả: Mất hết sinh lực, tâm trí đánh giặc 🡪 Nước mất nhà tan 
 c/ Những hành động nên làm 
H ành động nên làm 
Đề cao cảnh giác 
Rèn luyện cung tên 
Tập võ nghệ 
Thái ấp vững bền, bổng lộc được hưởng thụ 
Gia quyến êm ấm, vợ con bách niên giai lão 
Tổ tiên được thờ cúng + Trăm năm sau còn lưu danh 
Kết quả 
Nghệ thuật 
Nội dung 
Câu nghi vấn (thêm từ không) + Các từ khẳng định: Mãi mãi, đời đời  
Kêu gọi và khích lệ mọi người làm những việc đúng đắn để chiến thắng kẻ thù xâm lược, hưởng phúc lâu dài, lưu danh sử sách.... 
 c/ Những hành động nên làm 
 4. Lời kêu gọi các tướng sĩ 
Tác giả nêu ra nhiệm vụ cấp bách nào cho tướng sĩ? Thái độ của tác giả trong đoạn này là gì? 
 4. Lời kêu gọi các tướng sĩ 
Học “Binh thư yếu lược” 
Vạch ra 2 con đường chính – tà = sống – chết = vinh – nhục 
Mệnh lệnh 
🡪 Lập luận sắc bén, rõ ràng 
 4. Lời kêu gọi các tướng sĩ 
Dứt khoát, cương quyết, tâm tình 
🡪 Gan ruột của 1 chủ tướng yêu nước 
Thái độ 
🡪 Khích lệ, động viên mức cao nhất ý chí chiến đấu của tướng sĩ 
III. Tổng kết 
Là 1 áng văn chính luận mẫu mực 
Nghệ thuật 
Lập luận sắc bén 
Lí lẽ, dẫn chứng xác thực, thuyết phục 
Giọng văn hùng tráng 
Câu văn biền ngẫu 
Kết hợp hài hòa giữa yếu tố chính luận và văn chương 
Nội dung 
Phản ánh tinh thần yêu nước nồng nàn, quyết tâm đánh giặc cứu nước của Trần Quốc Tuấn và dân tộc ta 
TRUY TÌM KHO BÁU 
TRÒ CHƠI 
Ngay sau khi GV đọc câu hỏi, HS sẽ có 5s suy nghĩ để trả lời. Đúng được 1 chìa khóa vàng (có đánh số), sai nhường quyền cho bạn khác. Hết câu hỏi, chiếc chìa khóa có số may mắn sẽ 
 được mở kho báu 
Người ta thường viết hịch khi nào? 
A. Khi đất nước cỏ giặc ngoại xâm 
B. Khi đất nước thanh bình 
C. Khi đất nước phồn vinh 
D. Khi đất nước vừa kết thúc chiến tranh 
Trần Quốc Tuấn s á ng tác Hịch tướng sĩ 
khi nào? 
A. Trước khi quân Mông - Nguyên xâm lược nước ta lần thứ nhất (1257) 
B. Trước khi quân Mông - Nguyên xâm lược nước ta lần thứ hai (1285). 
C. Sau khi quân Mông - Nguyên xâm lược nước ta lần thứ hai 
D. Sau chiến thắng quân Mông - Nguyên lần thứ hai. 
Lựa chọn 3 trung thần nghĩa sĩ mà Trần Quốc Tuấn nhắc đến 
A. Kỷ Tín, Kính Tâm, Cảo Khanh 
B. Cảo Khanh, Kính Tâm, Dự Lượng 
C . Kỷ Tín , Do Vu, Thân Khoái 
D. Thân Khoái, Dự Lượng, Do Vu 
Phần đầu bài Hịch, Trần Quốc Tuấn đã sử dụng kế gì trong B inh pháp ? 
A. Nêu gương khích tướng 
B. Mượn trời giết giặc 
C. Thiên- Địa- Nhân 
D. Tùy thời tạo thế 
Dụng ý của tác giả th ể hiện qua câu "Hu ốn g ch i ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi gian nan” là gì ? 
A. Thể hiện sự thông cảm với các tướng sĩ 
B. Kêu gọi tinh thần đ ấ u tranh của các tướng sĩ. 
C. Miêu tả hoàn cảnh sinh sống của mình cũng như của các tướng sĩ 
D . Kh ẳ ng định mình và các tướng sĩ là những người cùng cảnh ngộ. 
Hình ảnh nào không xuất hiện trong đoạn văn miêu tả sự ngang ngược và tội ác của giặc ? 
A. Cú diều	 
B. Dê chó 
C . Trâu ngựa 
D. Hô’ đói 
Thành ngữ nói về tình hình đất nước ta cuối năm 1284 
A . Rối như bòng bong 
B . Ngàn cân treo sợi tóc 
C. Nằm gai nếm mật 
D. Đồng không mông quạnh 
Trần Quốc Tụấn sử dụng giọng văn nào để phê phán những hành động sai trái của các tướng sĩ dưới quyển? 
A. Nhẹ nhàng, thân tình. 
B. Nghiêm khắc, tâm tình 
C. Mạt sát thậm tệ. 
D. Bông đùa, hóm hỉnh 
Đoạn văn nào thể hiện rõ nhất lòng yêu nước, căm thù giặc của Tr ầ n Quốc Tuấn? 
A. Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ g ố ỉ ; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa  ta cũng vui lòng. 
B. Giặc với ta là kẻ thù không đội ười chung, .. chịu đầu hàng, giơ táy không mà chịu thua giặc... 
C. Ch ẳ ng những thái ấp của ta không còn, mà bông lộc các ngươi cũng mất; . bị quật lên... 
D. Từ xưa các bậc tr ung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước, đời nào không có?  muôn đời bất hủ được. 
Trần Quốc Tuấn yêu cầu tướng sĩ phải thực hiện điều g ì ? 
A. Hành động đề cao bài học cảnh giác 
B. Chăm chỉ huân luyện cho quân sĩ, tập dượt cung tên. 
C. Tích cực tìm hiểu cuốn sách “Binh thư yếu lược". 
D . Gồm cả A, B và C 
Khích lệ lòng yêu nước bất khuất, quyết chiến quyết chiến thắng kẻ thù xâm lược; đánh bại tư tưởng thờ ơ, xa lánh, bàng quan để sẵn sàng bước vào cuộc chiến đấu sinh tử. 
Khích lệ ý chí lập công danh, xả thân vì nước, vì chủ tướng bằng cách nêu ra những tâm gương trung thần thời xưa. 
Khích lệ lòng căm thù giặc, nỗi nhục mất nước bằng cách vạch trần và tố cáo tội ác, thái độ của giặc trên đất nước mình 
Khích lệ lòng trung quân ái quốc bằng cách khơi gợi những ân tình của chủ tướng đã dành cho tướng sĩ. 
Khích lệ lòng tự trọng, liêm sỉ ở mỗi người khi nhận rõ cái ai thấy rõ điều đúng bằng thái độ phê phán, nghiêm khắc. 
Bài Hịch tướng sĩ khơi gợi cho em suy nghĩ gì về trách nhiệm của mỗi công 
dân đối với Tổ quốc? 
Suy nghĩ + Viết nhanh ra giấy trong 2 phút 
Chia sẻ với bạn bên cạnh mình 
Mỗi bạn phát biểu 1 ý, người sau không trùng người trước 
Trần Quốc Tuấn – một danh tướng kiệt xuất của dân tộc thế kỉ XIII 
Ông có công đầu trong cuộc k/c chống Nguyên - Mông 
Hoàn cảnh: Viết trước cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần 2 (1285) 
Thể loại: Hịch 
Nêu gương trung thần 
Tướng 
Gia thần 
Quan nhỏ 
Nghệ thuật 
Sẵn sàng chết vì vua, không sợ nguy hiểm, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. 
Khích lệ, kêu gọi lòng trung quân ái quốc. 
Địch 🡪 bạo tàn, hống hách, tham lam 
Ta 
Chủ tướng 🡪 tinh thần yêu nước, căm thù giặc 
Binh lính: 
Thái độ 🡪 bang quan, vô trách nhiệm 
Hành động 🡪 vui chơi, hưởng lạc 
Hậu quả 🡪 thê thảm, đau đớn, nhục nhã 
Lời khuyên 
HỊCH TƯỚNG SĨ 
2. Tình hình giữa ta và địch 
3. Nhiệm vụ cấp bách 
Chọn một trong hai con đường 
Thái độ dứt khoát, rõ ràng 
Hướng dẫn tự học 
Soạn bài: Hành động nói 
Lập sơ đồ tư duy để tóm tắt bài 
Lên ý tưởng cho chủ đề: Tuổi trẻ VN hôm nay cần làm gì để thể hiện lòng yêu nước? 
Hẹn gặp lại các em!!!