Bài giảng Ngữ Văn 9 - Tiết 9, Bài 2: Sử dụng yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh

 I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả trong văn bản 
thuyết minh 
1. Văn bản : Cây chuối trong đời sống Việt Nam
a. Nhan đề : 
- Vai trò của cây chuối đối với đời sống vật chất và 
tinh thần của con người Việt Nam từ xưa đến nay 
- Thái độ của con người trong việc nuôi trồng, chăm 
sóc và sử dụng có hiệu quả các giá trị của cây chuối. b. Những câu văn thuyết minh về đặc điểm của 
 cây chuối 
Đoạn 1 : Câu 1 : “ đi khắp Việt Nam, nơi đâu ta cũng bắt gặp 
 những cây chuối thân mềm....”
 - Câu 3 : “ Cây chuối rất ưa nước nên người ta thường 
 trồng bờ ao...” 
- Câu 4 : Chuối phát triển rất nhanh...
Đoạn 2 : Cây chuối là thức ăn thức dụng từ thân đến lá, từ 
 gốc đến hoa quả!
Đoạn 3 : Giới thiệu quả chuối 
+ Chuối chín để ăn
+ Chuối xanh để chế biến thức ăn
+ Chuối để thờ cúng c. Câu văn miêu tả về cây chuối 
• Cây chuối : Thân mềm vươn lên như những trụ cột 
 nhẵn bóng, toả ra vòm tán lá xanh mướt che rợp từ 
 vườn tược đến núi rừng
• Ở rừng : "chuối mọc thành rừng bạt ngàn vô tận. 
 Chuối phát triển rất nhanh, chuối mẹ đẻ chuối con, 
 chuối con đẻ chuối cháu, cứ phải gọi là con đàn cháu 
 lũ"
• Quả chuối chín: Vị ngọt ngào và hương thơm hấp 
 dẫn...vỏ chuối có những vệt lốm đốm như vỏ trứng 
 cuốc"
• Không thiếu những buồng chuối dài từ ngọn cây uốn 
 trĩu xuống tận gốc cây. Tác dụng:
Yếu tố miêu tả giúp người đọc hình dung cụ thể 
sinh động đặc điểm của cây chuối, công dụng, cách 
sử dụng sản phẩm từ cây chuối d. Một số công dụng của cây chuối:
 - Thân chuối còn non có thể xắt mỏng làm rau sống, 
 một trong những loại rau không thể thiếu khi ăn với 
 cơm hến, phở sắn
 - Thân chuối già làm thức ăn cho bò, lợn, gà. vịt
 - Lá chuối tươi dung để gói bánh, gói xôi
 - Lá chuối khô dùng để gói đồ, lót chỗ nằm.
 - Bắp chuối có thể ăn sống, làm gỏi. ***Nhận xét 
• Thuyết minh cần rõ ràng , mạch lạc các đặc 
 điểm, giá trị, quá trình hình thành đối tượng 
 thuyết minh.
• Cần vận dụng yếu tố miêu tả làm cho đối 
 tượng hiện lên cụ thể, gần gũi, dễ cảm , dễ 
 nhận.
• Miêu tả chỉ đóng vai trò hỗ trợ. 2.Ghi nhớ
 Để thuyết minh cho cụ thể sinh động, hấp 
dẫn, bài thuyết minh có thể kết hợp sử 
dụng yếu tố miêu tả. Yếu tố miêu tả có tác 
dụng làm cho đối tượng thuyết minh được 
nổi bật, gây ấn tượng. II. Luyện tập 
 1. Bài tập 1 : 
a. Thân cây chuối:
- Cây không cao lắm, khoảng hai mét, to bằng cột nhà, thân tròn 
thẳng đứng, càng lên trên thân càng thon nhỏ lại. Thân chuối có 
nhiều lớp bẹ ốp chặt vào nhau, bóng loáng màu xanh nhạt, sờ tay 
vào thấy mát lạnh. Thân chuối phần non có thể chế biến nhiều 
món ăn ngon, phần già cho lợn ăn.
b. Lá chuối: 
- Ở ngọn có nhiều tàu lá dài xoè ra như những cái quạt lớn. Lá 
chuối dài, to bản, màu xanh đậm, chính giữa có sống màu xanh 
nhạt. Trên ngọn, những đọt lá non nảy lên, cuộn tròn và chọc 
thẳng lên trời, rồi nở dần ra, nõn nà như tấm lụa xanh. 
- Lá chuối tươi được dùng để gói bánh, lá chuối khô dùng để gói 
hàng. Ở nông thôn, ngày xưa, vào mùa rét, người ta thường lấy lá 
chuối khô lót chỗ nằm rất êm và ấm. II. Luyện tập 
1. Bài tập 1 : 
c. Bắp chuối, nõn chuối, quả chuối
- Từ trên ngọn, mọc ra cuống trải màu xanh thẫm và một 
bắp chuối ở cuối màu nâu đỏ.
- Hoa chuối nở để lộ những nải chuối xếp thành tầng tạo 
thành buồng chuối dày đặc những quả nhỏ màu xanh 
nhạt. 
- Buồng chuối ngày càng lớn, dài và nặng dần, kéo thân 
chuối ngã về một phía. Trên buồng chuối các nải chen 
chúc những quả chuối cong cong như bàn tay nâng đỡn 
đan cài vào nhau.
- Nõn chuối mới ra xanh nõn nà, đẹp tựa bức phong thư 
còn kín. 2. Bài tập 2 
Yếu tố miêu tả trong đoạn văn
- Tách là loại chén uống nước của Tây, nó có tai. 
- Chén của ta không có tai.
- Khi mời ai uống trà thì bưng hai tay mà mời. Tác dụng: 
Làm nổi bật hình ảnh các lọại chén và hình 
ảnh Bác Hồ. 3. Bài tập 3 
a, Văn bản : Trò chơi ngày xuân DẶN DÒ
1. Học kĩ nội dung bài học.
2. Hoàn thành tất cả các bài tập trong SGK.
3. Viết một đoạn văn thuyết minh có sử dụng yếu tố 
miêu tả ( khoảng 10 dòng) chủ đề tự chọn.
4. Chuẩn bị kĩ bài: Luyện tập sử dụng yếu tố miêu tả 
trong văn bản thuyết minh: trả lời những câu hỏi ở 
mục I,II và lên lớp thực hành.