Bài giảng Ngữ văn 6 - Văn bản: Đêm nay Bác không ngủ (Minh Huệ) - Lương Thị Lệ Oanh

1 
PHềNG GD&ĐT HUYỆN THƯỜNG TÍN 
TRƯỜNG THCS DŨNG TIẾN 
Ngữ văn 6 
Giáo viên thực hiện:Lương Thị Lệ Oanh 
Nhiệt liệt chào mừng cỏc thầy cụ giỏo về dự hội thi giỏo viờn giỏi 
	 VĂN BẢN 
ĐấM NAY BÁC KHễNG NGỦ 
(MINH HUỆ) 
1. Tỏc giả 
 I. ĐỌC, TèM HIỂU CHUNG 
Tiết 97: ĐấM NAY BÁC KHễNG NGỦ 
 Minh Huệ 
- Nguyễn Đức Thỏi, (1927-2003) tại Nghệ An. 
 - ễng giữ chức vụ chủ tịch 
 hội Văn nghệ tỉnh Nghệ An. 
- Ngoài thơ, ụng cũn viết truyện, 
 kớ và phờ bỡnh . 
1. Tỏc giả 
 I. ĐỌC, TèM HIỂU CHUNG 
2. Tỏc phẩm : 
a. Hoàn cảnh: 
Trong chiến dịch Biên giới cuối n ă m 1950 Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta. N ă m 1951, Minh Huệ ở Nghệ An gặp một chiến sỹ vừa từ ở Việt Bắc về. Ngưười chiến sỹ ấy kể cho nhà thơ kỷ niệm cuộc gặp Bác trong một đêm trên đưường đi chiến dịch Biên giới. Câu chuyện gây xúc động cho nhà thơ và ông đã dựa vào đó để sáng tác bài thơ này . 
b. Đọc 
Cần đọc nhịp chậm, giọng thấp ở đoạn đầu và nhịp nhanh hơn, giọng lờn cao hơn một chỳt ở đoạn sau (từ “Lần thứ ba thức dậy” đến “Anh thức luụn cựng Bỏc”).Chỳ ý giọng Bỏc trầm ấm, nhẹ nhàng.Giọng anh đội viờn lo lắng, nài nỉ, tha thiết 
 Khổ thơ cuối cần đọc chậm và mạnh để khẳng định như một chõn lớ. 
Anh đội viên thức dậyThấy trời khuya lắm rồiMà sao Bác vẫn ngồi Đ êm nay Bác không ngủ 
Lặng yên bên bếp lửaVẻ mặt Bác trầm ngâmNgoài trời mưưa lâm thâmMái lều tranh xơ xác 
Anh đội viên nh ỡ n BácCàng nh ỡ n lại càng thưươngNgưười Cha mái tóc bạc Đ ốt lửa cho anh nằm 
Rồi Bác đi dém ch ă nTừng ngưười từng ngưười mộtSợ cháu m ỡ nh giật thộtBác nhón chân nhẹ nhàng 
Anh đội viên mơ màngNhưư nằm trong giấc mộngBóng Bác cao lồng lộng ấ m hơn ngọn lửa hồng 
 Thổn thức cả nỗi lòng Thầm thỡ anh hỏi nhỏ” Bác ơi! Bác chưưa ngủ ?Bác có lạnh lắm không ? 
 Chú cứ việc ngủ ngonNgày mai đi đánh giặc  Vâng lời anh nhắm mắtNhưng bụng vẫn bồn chồn 
Không biết nói g ỡ hơnAnh nằm lo Bác ốmLòng anh cứ bề bộnV ỡ Bác vẫn thức hoài 
ĐấM NAY BÁC KHễNG NGỦ ( Minh Huệ) 
Chiến dịch hãy còn dàiRừng lắm dốc, lắm ụ Đ êm nay Bác không ngủLấy sức đâu mà đi	 
... Lần thứ ba thức dậyAnh hốt hoảng giật m ỡ nhBác vẫn ngồi đinh ninhChòm râu im ph ă ng phắc 
Anh vội vàng nằng nặc: - Mời Bác ngủ Bác ơi !Trời sắp sáng mất rồiBác ơi ! Mời Bác ngủ ! 
 Chú cứ việc ngủ ngonNgày mai đi đánh giặcBác thức th ỡ mặc BácBác ngủ không an lòng 
Bác thưương đoàn dân công Đ êm nay ngủ ngoài rừngRải lá cây làm chiếuManh áo phủ làm ch ă n 
Trời th ỡ mưưa lâm thâmLàm sao cho khỏi ưướt ! Càng thưương càng nóng ruộtMong trời sáng mau mau 
Anh đội viên nh ỡ n BácBác nh ỡ n ngọn lửa hồngLòng vui sưướng mênh môngAnh thức luôn cùng Bác 
Đ êm nay Bác ngồi đó Đ êm nay Bác không ngủV ỡ một lẽ thưường t ỡ nhBác là Hồ Chí Minh. 
ĐấM NAY BÁC KHễNG NGỦ ( Minh Huệ) 
Ngũ ngụn(5 tiếng một dũng th ơ , bốn 
 dũng một khổ th ơ ) 
Tự sự kết hợp yếu tố miờu tả và biểu cảm. 
c.Thể thơ: 
d.Phương thức biểu đạt: : 
 e. Bố cục: 
- Phần 1: 9 khổ đầu: Anh đội viên thức dậy lần 1 
- Phần 2: 7 khổ còn lại: Anh đội viên thức dậy lần 3 
 Hoàn cảnh: 
Trờn đường đi chiến dịch, 
 trời mưa lõm thõm và lạnh . 
 Thời gian: 
Đờm khuya 
Anh đội viên thức dậyThấy trời khuya lắm rồiMà sao Bác vẫn ngồi Đ êm nay Bác không ngủ 
Lặng yên bên bếp lửaVẻ mặt Bác trầm ngâmNgoài trời mưưa lâm thâmMái lều tranh xơ xác 
 trong một mỏi lều tranh xơ xỏc, 
nơi ở tạm của bộ đội trong đờm. 
 Địa điểm: 
Nghệ thuật: 
 Từ lỏy gợi hỡnh 
=> Khú khăn, gian khổ, thiếu thốn . 
Anh đội viên thức dậyThấy trời khuya lắm rồiMà sao Bác vẫn ngồi Đ êm nay Bác không ngủ 
Lặng yên bên bếp lửaVẻ mặt Bác trầm ngâmNgoài trời mưưa lâm thâmMái lều tranh xơ xác 
Anh đội viên nh ỡ n BácCàng nh ỡ n lại càng thưươngNgưười Cha mái tóc bạc Đ ốt lửa cho anh nằm 
Rồi Bác đi dém ch ă nTừng ngưười từng ngưười mộtSợ cháu m ỡ nh giật thộtBác nhón chân nhẹ nhàng 
Anh đội viên mơ màngNhưư nằm trong giấc mộngBóng Bác cao lồng lộng ấ m hơn ngọn lửa hồng 
Tư thế, hỡnh dỏng 
Lời núi, tõm tư 
Cử chỉ, hành động 
- Mà sao Bỏc vẫn ngồi 
-Lặng yờn bờn bếp lửa 
Vẻ mặt Bỏc trầm ngõm 
-Ng ười Cha mỏi túc bạc. 
 Từ lỏy 
 Khắc hoạ chiều sõu tõm trạng suy nghĩ, lo lắng một điều gỡ đú cũn ẩn sõu kớn đỏo trong tõm hồn Bỏc. 
- Đốt lửa cho anh nằm 
-Rồi Bỏc đ i dộm chăn 
-T ừng ng ười từng người một 
-Bỏc nhún chõn nhẹ nhàng 
 Động Từ, điệp từ, 
Tỡnh yờu thương, sự quan tõm sõu sắc của Bỏc 
Tư thế, hỡnh dỏng 
Lời núi, tõm tư 
Cử chỉ, hành động 
- Mà sao Bỏc vẫn ngồi 
-Lặng yờn bờn bếp lửa 
Vẻ mặt Bỏc trầm ngõm 
-Ng ười Cha mỏi túc bạc. 
 Từ lỏy 
 Khắc hoạ chiều sõu tõm trạng suy nghĩ, lo lắng một điều gỡ đú cũn ẩn sõu kớn đỏo trong tõm hồn Bỏc. 
- Đốt lửa cho anh nằm 
-Rồi Bỏc đ i dộm chăn 
-T ừng ng ười từng người một 
-Bỏc nhún chõn nhẹ nhàng 
 Động Từ, điệp từ, 
Tỡnh yờu thương, sự quan tõm sõu sắc của Bỏc 
-Chỳ cứ việc ngủ ngon 
 Ngày mai đi đỏnh giặc 
-Lời núi ngắn gọn, nhẹ nhàng, lời nhắc nhở nhiệm vụ, tỡnh cảm gần gũi như cha với con. 
 Tấm lũng yờu thương, sự chăm súc õn cần chu đỏo dành cho cỏc anh bộ đội. 
 Thổn thức cả nỗi lòng Thầm thỡ anh hỏi nhỏ”Bác ơi! Bác chưưa ngủ ?Bác có lạnh lắm không ? 
 Chú cứ việc ngủ ngonNgày mai đi đánh giặcVâng lời anh nhắm mắtNhưưng bụng vẫn bồ n chồn 
ĐấM NAY BÁC KHễNG NGỦ 
Đờm nay Bỏc khụng ngủ 
 (Phự điờu nhụm của Hà Trớ Dũng) 
Anh đội viên thức dậyThấy trời khuya lắm rồiMà sao Bác vẫn ngồi Đ êm nay Bác không ngủ 
Lặng yên bên bếp lửaVẻ mặt Bác trầm ngâmNgoài trời mưa lâm thâmMái lều tranh xơ xác 
Anh đội viên nh ỡ n BácCàng nh ỡ n lại càng thưươngNgưười Cha mái tóc bạc Đ ốt lửa cho anh nằm 
Rồi Bác đi dém ch ă nTừng ngưười từng ngưười mộtSợ cháu m ỡ nh giật thộtBác nhón chân nhẹ nhàng 
Thổn thức cả nỗi lòng Thầm thỡ anh hỏi nhỏ”Bác ơi! Bác chưưa ngủ ?Bác có lạnh lắm không ? 
 Chú cứ việc ngủ ngonNgày mai đi đánh giặcVâng lời anh nhắm mắtNhưưng bụng vẫn bồn chồn 
Không biết nói g ỡ hơnAnh nằm lo Bác ốmLòng anh cứ bề bộnV ỡ Bác vẫn thức hoài 
Chiến dịch hãy còn dàiRừng lắm dốc, lắm ụ Đ êm nay Bác không ngủLấy sức đâu mà đi 	 
Anh đội viên mơ màngNhưư nằm trong giấc mộngBóng Bác cao lồng lộng ấ m hơn ngọn lửa hồng 
- Ngạc nhiờn 
 băn khoăn lo lắng 
 Chăm chỳ dừi theo những cử chỉ, hành động của Bỏc 
 Hỏi bỏc 
 nghe lời Bỏc nhắm mắt cố ngủ nhưng khụng ngủ được vỡ lo cho sức khoẻ của Bỏc. 
Diễn biến tõm trạng chõn thật, hợp lớ 
Anh đội viên thức dậyThấy trời khuya lắm rồiMà sao Bác vẫn ngồi Đ êm nay Bác không ngủ 
Lặng yên bên bếp lửaVẻ mặt Bác trầm ngâmNgoài trời mưa lâm thâmMái lều tranh xơ xác 
Anh đội viên nh ỡ n BácCàng nh ỡ n lại càng thưươngNgưười Cha mái tóc bạc Đ ốt lửa cho anh nằm 
Rồi Bác đi dém ch ă nTừng ngưười từng ngưười mộtSợ cháu m ỡ nh giật thộtBác nhón chân nhẹ nhàng 
Thổn thức cả nỗi lòng Thầm thỡ anh hỏi nhỏ”Bác ơi! Bác chưưa ngủ ?Bác có lạnh lắm không ? 
 Chú cứ việc ngủ ngonNgày mai đi đánh giặcVâng lời anh nhắm mắtNhưưng bụng vẫn bồn chồn 
Không biết nói g ỡ hơnAnh nằm lo Bác ốmLòng anh cứ bề bộnV ỡ Bác vẫn thức hoài 
Chiến dịch hãy còn dàiRừng lắm dốc, lắm ụ Đ êm nay Bác không ngủLấy sức đâu mà đi 	 
Anh đội viên mơ màngNhưư nằm trong giấc mộngBóng Bác cao lồng lộng ấ m hơn ngọn lửa hồng 
- Càng càng 
 Điệp từ 
- Người cha 
 Ẩn dụ chỉ Bỏc Hồ 
 So sỏnh , ẩn dụ 
Từ lỏy 
Bóng Bác cao lồng lộng ấ m hơn ngọn lửa hồng 
- Thổn thức, thầm thỡ 
 Tỡnh cảm yờu thương, kớnh trọng, cảm phục, biết ơn đối với Bỏc 
BÁC HỒ KÍNH YấU 
.Làm theo 5 điều Bác Hồ dạy 
Hưưởng ứng cuộc thi: “Kể chuyện tấm gưương đạo đức Hồ Chí Minh” 
2/ Dựa theo bài thơ, em hóy viết bài văn ngắn bằng lời của người chiến sĩ kể về kỉ niệm một đờm được ở bờn Bỏc Hồ khi đi chiến dịch . 
	Đờm ấy, trời mưa lõm thõm và lạnh. Sau một giấc ngủ dài, tụi bỗng giật mỡnh thức dậy. ễ kỡa! Bờn bếp lửa rừng rực chỏy, Bỏc Hồ vẫn cũn thức. Bỏc ngồi đú im lặng, trõm ngõm. Chợt Bỏc đứng lờn bước nhẹ nhàng đến dộm chăn cho cỏc chiến sĩ, cho từng người một, rồi trở lại chỗ ngồi cũ. Trước mắt tụi, búng Bỏc cao lồng lộng bao trựm lờn cả chỳng tụi những chiến sĩ sau một ngày vất vả hành quõn đang say ngủ. Giữa đờm mưa lạnh, búng Bỏc cũng đem thờm hơi ấm đến cho từng người trong chỳng tụi. Tụi khụng khỏi xỳc động, cất tiếng nho nhỏ núi với Bỏc: “Thưa Bỏc, chỏu mời Bỏc đi ngủ một lỏt”. Bỏc Hồ mỉm cười nhỡn tụi: “Khụng sao, chỏu cứ để mặc Bỏc, chỏu ngủ đi”. 
	Lần thứ ba, tụi giật mỡnh thức dậy hốt hoảng vỡ trời đó gần sỏng mà Bỏc vẫn cũn ngồi đú. Lo lắng cho sức khỏe của Bỏc, tụi đến bờn Bỏc hỏi nhỏ: Thưa Bỏc, Bỏc cú lạnh lắm khụng? Chỏu mời Bỏc đi ngủ. Vẫn nhỡn tụi mỉm cười, Bỏc đỏp: “Chỏu cứ ngủ đi. Bỏc ngủ cũng khụng an lũng vỡ giờ này ngoài mưa lạnh hàng ngàn chiến sĩ, hàng ngàn dõn cụng chỉ cú lỏ cõy thay chiếu, manh ỏo thay chăn”. Bõy giờ tụi mới rừ vỡ sao Bỏc khụng ngủ được; “Vỡ một lẽ thường tỡnh. Bỏc là Hồ Chớ Minh”. Tụi đó thức luụn cựng Bỏc. Xa xa vẳng lại tiếng gà rừng gỏy bỏo hiệu trời sắp bỡnh minh. 
 Bỏc để tỡnh thương cho chỳng con 
Một đời thanh bạch chẳng vàng son 
Mong manh ỏo vải hồn muụn trượng 
Hơn tượng đồng phơi những lối mũn. 
BÁC HỒ KÍNH YấU 
 Bỏc đó đi rồi sao, Bỏc ơi! 
 Mựa thu đang đẹp, nắng xanh trời 
 Miền Nam đang thắng, mơ ngày hội 
 Rước Bỏc vào thǎm, thấy Bỏc cười! 
Đất nước đẹp vụ cựng nhưng Bỏc phải ra đi 
Cho tụi làm súng dưới con tàu đưa tiễn Bỏc 
Khi bờ bói dần lui, làng xúm khuất 
Bốn phớa nhỡn khụng búng một hàng tre. 
Nhớ ngày Bỏc đọc tuyờn ngụn 
Mồng hai - thỏng chớn bồn chồn lũng ta 
Cụng lao của vị cha già 
Chỳng con tạc dạ, nhớ ơn suốt đời! 
Hướng dẫn về nhà: 
-Chuẩn bị phần cũn lại:Anh Đội Viờn thức dậy lần thứ ba 
-Sưu tầm một vài bức tranh hoặc một vài bài thơ núi về Bỏc Hồ 
-Viết một đoạn văn ngắn nờu lờn cảm nghĩ của em về hỡnh tượng Bỏc Hồ 
Cảm ơn quớ thầy cụ 
và cỏc em học sinh lớp 6A