Báo cáo Sáng kiến Một số biện pháp giúp học sinh lớp 1A1 – Trường phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học Dào San phát âm đúng từ ngữ và dấu thanh

 PHÒNG GD&ĐT PHONG THỔ CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 
TRƯỜNG PTDTBTTH DÀO SAN Độc lập - Tự do - Hạnh phúc 
 Số: /BC-PTDTBTTHDS 
 Dào San, ngày tháng năm 2022 
 BÁO CÁO 
 ĐÁNH GIÁ TÍNH MỚI, PHẠM VI ẢNH HƯỞNG VÀ HIỆU QUẢ CỦA 
 SÁNG KIẾN “ MỘT SỐ BIỆN GIÚP HỌC SINH LỚP 1A1 PHÁT ÂM 
 ĐÚNG TỪ NGỮ VÀ DẤU THANH - TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC 
 BÁN TRÚ TIỂU HỌC DÀO SAN”. 
 I. Tính mới của sáng kiến trong phạm vi cấp cơ sở: 
 Sáng kiến: " Một số biện pháp giúp học sinh lớp 1A1 – Trường phổ thông dân 
 tộc bán trú Tiểu học Dào San phát âm đúng từ ngữ và dấu thanh.”được nghiên 
 cứu áp dụng đạt hiệu quả cao, hội đồng khoa học nhà trường đánh giáo cao. 
 Trong chương trình Tiểu học, Tiếng Việt là một môn học có tầm quan 
 trọng nhất. Việc học môn Tiếng việt theo chương trình giáo dục tổng thể năm 
 2018 đã thể hiện rất rõ tầm quan trọng của môn học này bởi nó chiếm 420 tiết/ 
 năm học, chiếm 31% tổng thời lượng chương trình dành cho các môn học bắt 
 buộc. Điều này đã chứng tỏ giáo dục đang thay đổi chương trình và môn Tiếng 
 Việt rất được chú trọng. Đối với HS lớp 1 các em còn nhỏ nên phát âm chưa 
 chính xác, đọc còn nhỏ, chưa rõ ràng, viết chưa đúng quy trình, chưa liền mạch, 
 còn sai độ cao, độ rộng và mắc nhiều lỗi chính tả,  một số em viết đẹp nhưng 
 tốc độ viết còn chậm chính vì vậy việc dạy và học phần âm môn Tiếng Việt càng 
 mang tính quan trọng hơn. 
 Chúng ta đều nhận thức sâu sắc rằng, môn Tiếng Việt ở tiểu học rèn luyện 
 cho học sinh cả bốn kỹ năng: nghe, nói, đọc, viết xong mục tiêu của việc dạy và 
 học Tiếng Việt ở lớp một là đem lại cho các em kỹ năng đọc đúng, viết đúng. 
 Ngoài ra còn làm giàu vốn từ, biết nói đúng các mẫu câu ngắn và tạo cho các em 
 sự ham thích thơ văn. Đây là điều kiện chuẩn bị để các em học tốt hơn phần âm 
 môn Tiếng Việt ở các lớp trên. 2 
 Ở lớp Một các em học sinh bắt đầu làm quen với: Nghe, nói, đọc, viết. 
Trong đó kỹ năng đọc rất quan trọng, nếu kỹ năng đọc được rèn luyện tốt, hình 
thành tốt ở các em nó sẽ giúp các em đọc tốt suốt cả cuộc đời, giúp các em phát 
triển tư duy, cảm nhận cái hay, cái đẹp trong mỗi bài học, hiểu được nghĩa của 
tiếng, từ, câu, đoạn văn, bài văn mình vừa đọc, hiểu được các lệnh các yêu cầu 
trong các môn học khác. Mà muốn học tốt môn Tiếng Việt phải bắt đầu từ lúc 
học âm. 
 Đọc là phân môn có vị trí đặc biệt quan trọng trong chương trình tiếng 
việt bậc Tiểu học. Vì nó đảm nhiệm việc hình thành và phát triển cho học sinh 
kỹ năng đọc, một kỹ năng quan trọng hàng đầu của học sinh ở bậc tiểu học. 
 Trong khi đó ở Trường Tiểu học việc dạy đọc, bên cạnh những thành 
công còn nhiều hạn chế. Học sinh của chúng ta chưa đọc được như mong muốn. 
Kết quả học đọc của các em chưa đáp ứng được yêu cầu của việc hình thành kĩ 
năng đọc. Các em chưa nắm chắc được công cụ để lĩnh hội tri thức, tư tưởng, 
tình cảm của người khác chứa đựng trong văn bản được đọc. Giáo viên tiểu học 
vẫn còn lúng túng khi dạy tập đọc: Cần đọc bài tập đọc với giọng như thế nào, 
làm thế nào để chữa lỗi cho học sinh khi phát âm, làm thế nào để các em phát 
âm chuẩn, để từ đó giúp các em đọc hay hơn diễn cảm hơn, làm tiền đề để các 
em hiểu văn bản được đọc, để cho những gì đọc được tác động chính vào cuộc 
sống của các em. 
 Quan trọng hơn đây là năm đầu tiên giáo viên cũng như học sinh lớp 1 
được làm quen với chương trình mới, làm quen với sách giáo khoa mới nên còn 
nhiều bỡ ngỡ trong việc hình thành phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh 
lớp 1. Do đó, việc giúp các em học sinh lớp 1 học tốt môn Tiếng Việt là rất cần 
thiết. Đó là những trăn trở của giáo viên trong mỗi giờ dạy tập đọc. Vì vậy, tôi 
đã chọn sáng kiến " Một số biện pháp giúp học sinh lớp 1A1 – Trường phổ 
thông dân tộc bán trú Tiểu học Dào San phát âm đúng từ ngữ và dấu 
thanh.” 
 Biện pháp thứ nhất: Giáo viên lựa chọn chuẩn chính âm phù hợp với 
phương ngữ. 3 
 + Điểm mới: Để giúp học sinh lớp 1 nắm vững được âm trong môn Tiếng 
Việt, trước hết giáo viên cần phải giúp học sinh nắm vững được từng âm. 
 + Cách thực hiện. 
 Muốn học sinh phát âm đúng thì mỗi giáo viên khi luyện phát âm phải có 
sự vận dụng mềm dẻo, trong phần luyện tập có chia ra nội dung bắt buộc và nội 
dung lựa chọn. Chấp nhận nhiều chuẩn chính âm. Giáo viên sẽ lựa chọn chuẩn 
phát âm nào gần nhất với giọng đia phương của mình đối chiếu với cách phát 
âm tự nhiên theo phương ngữ của mình còn những điểm nào sai lạc . 
 Trước hết giáo viên phải tự chữa lỗi cho mình rồi xây dựng kế hoạch chữa 
lỗi phát âm cho học sinh trong giờ tập đọc và cả giờ học khác. Giáo viên cần 
đọc đúng đọc diễn cảm. Tiếp đó, cần bồi dưỡng cho học sinh có mong muốn 
,có ý thức đọc đúng chính âm càng sớm càng tốt. Giáo viên tập cho học sinh 
biết quan sát mặt âm thanh lời nói của người khác và của bản thân mình để Thái 
độ sư phạm đúng đắn của người giáo viên là sự hướng dẫn tận tình, 
đặc biệt là động viên tinh thần thương yêu giúp đỡ học sinh để các em có hứng 
thú rèn phát âm đúng ... Mặt khác, vốn sống, vốn hiểu biết sâu rộng và khả 
năng ứng đối nhanh nhạy thông minh của giáo viên và chọn phương pháp sửa 
phát âm sai cho học sinh sao cho mới mẻ phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của 
học sinh tiểu học cũng là những yếu tố ảnh hưởng đến sự thành bại của việc rèn 
kĩ năng nói sao cho chuẩn. Đồng thời giáo viên cũng cần tìm hiểu nguyên nhân 
dẫn đến học sinh phát âm sai ở chỗ nào để từ đó có biện pháp sửa sai, rèn đúng 
cho thích hợp. Các phương pháp luyện tập cần đảm bảo các yêu cầu sau: 
Các mục tiêu luyện tập phải rõ ràng tường minh, trực quan và lượng hoá. 
 - Trong khi luyện tập cần phối hợp đồng bộ tối đa các biện pháp luyện đọc. 
Để nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và việc rèn phát âm chuẩn cho 
học sinh nói riêng thì cần phải phối hợp tốt giữa gia đình ,nhà trường và xã hội. 
 Yêu cầu đối với học sinh là thuộc bảng chữ cái một cách thành thạo. Bên 
cạnh đó GV phải giúp học sinh nắm vững được các âm, tiếng, từng được ghép 
bởi những con chữ nào: 4 
 Ví dụ: Khi dạy Bài 19: ng - ngh 
 GV cần phân tích rõ: Trong tiếng nghé có âm ngh kép được tạo bởi các 
con chữ n+g+h, tiếng ngà có âm ng đơn được tạo bởi các con chữ n+g. Cả ng 
đơn và ngh ghép đều đọc là ngờ. 
 Ngoài ra GV cần giúp học sinh nắm vững được quy tắc chính tả: 
 Ví dụ: Đứng trước âm i, âm e, âm ê phải viết bằng con chữ ngh 
 Giáo viên hướng dẫn cách phát âm của từng chữ ví dụ: âm "v" với phụ âm 
v giáo viên cần mô tả vị trí của lưỡi; răng trên ngậm hờ môi dưới, hơi ra bị sát 
nhẹ rồi giáo viên phát âm mẫu, học sinh luyện đọc theo. 
 Tương tự khi dạy bài bài T t Tr tr (sách Tiếng Việt 1 tập 1 – Bộ sách kết 
nối tri thức với cuộc sống, trang 56) với âm tr đầu lưỡi chạm vào vòm cứng bật 
ra không có tiếng thanh. Khi giáo viên phát âm mẫu từ cá trê hay tre ngà đều 
phải thực hiện như trên để chuẩn âm giúp học sinh lắng nghe và làm theo chuẩn. 
 Tương tự khi dạy bài bài V v X x (sách Tiếng Việt 1 tập 1 – Bộ sách kết 
nối tri thức với cuộc sống, trang 66). Giáo viên phát âm x khe hẹp phía đầu lưỡi 
và răng-lợi hơi thoát nhẹ không có tiếng thanh 
 Ví dụ: vở vẽ, vỉa hè, xe lu;.... Trong khi hướng dẫn học sinh đọc giáo viên 
kết hợp với tranh ảnh, vật thật và sau mỗi bài học các âm tôi đã cho các em 
luyện đọc ngay ở tiết luyện đọc, luyện nói vào buổi chiều và cả trong các môn 
học khác để khắc sâu kiến thức hơn. 
 * Biện pháp thứ hai: Sửa lỗi phát âm thường xuyên cho học sinh 
 + Điểm mới: 
 Giáo viên tập cho học sinh biết quan sát mặt âm thanh lời nói của người 
khác và của bản thân mình để điều chỉnh đọc, nói cho tốt. Đồng thời, chúng ta 
cần nắm chắc các biện pháp chữa lỗi phát âm bao gồm biện pháp luyện theo 
mẫu, biện pháp cấu âm và biện pháp luyện âm đúng qua âm trung gian. Tuỳ 
thuộc âm thanh sai lạc, tùy thuộc vào học sinh mà giáo viên lựa chọn biện pháp 
thích hợp . 5 
 + Cách thực hiện: 
 Chữa lỗi phát âm bằng biện pháp luyện theo mẫu: Giáo viên cần luyện 
kĩ năng phát âm chuẩn cho học sinh ngay từ chữ cái đầu tiên. Muốn học sinh 
phát âm chuẩn trước hết giáo viên phải phát âm chuẩn, phải biết cách lắng nghe 
và quan sát cách phát âm của từng học sinh để nhanh chóng nhận ra lỗi phát âm 
của các em là do đâu. Từ đó giáo viên lập kế hoạch hướng dẫn cho các em phát 
âm theo mẫu. Giáo viên phải tạo điều kiện cho học sinh tự quan sát và lắng nghe 
lời đọc của bạn. Cho học sinh tự nêu lỗi phát âm của mình. Sau đó giáo viên 
hướng dẫn cách phát âm của chữ em phát âm chưa đúng và nghe cô đọc mẫu. Từ 
đó các em phát âm lại theo âm chuẩn thật chính xác. 
 Ví dụ: Khi dạy bài M m N n (sách Tiếng Việt 1 tập 1 – Bộ sách kết nối tri 
thức với cuộc sống, trang 44) 
 Sau khi giáo viên và học sinh cùng thực hiện đọc xong phần âm, ghép âm 
để đọc từ ở hoạt động 2: Đọc. Đến phần quan sát tranh để đọc từ ngữ, giáo viên 
lần lượt đưa tranh minh hoạ cho từng từ ngữ: cá mè, lá me, nơ đỏ, ca nô. Sau khi 
đưa tranh minh hoạ và nêu yêu cầu nói nhân vật trong tranh cho mỗi từ ngữ, 
chẳng hạn lá me. Thì lúc này giáo viên cần đọc mẫu nhiều lần, đọc chậm, phát 
âm rõ từ ngữ lá me (lờ-a-la-sắc-lá. Mờ-e-me), uốn lưỡi cong để học sinh bắt 
chước rồi đọc theo vì những từ ngữ này thường không chỉ học sinh đọc sai vì 
mới đọc mà một số em do ảnh hưởng của phương ngữ, tiếng mẹ đẻ nên phát âm 
nhầm lẫn l với n hoặc ngược lại. 
 Hoặc khi dạy bài G g Gi gi (sách Tiếng Việt 1 tập 1 – Bộ sách kết nối tri 
thức với cuộc sống, trang 46) 
 Sau khi giáo viên và học sinh cùng thực hiện đọc xong phần âm, ghép âm 
để đọc từ ở hoạt động 2: Đọc. Đến phần quan sát tranh để đọc từ ngữ, giáo viên 
lần lượt đưa tranh minh hoạ cho từng từ ngữ: gà gô, đồ gỗ giá đỗ cụ già. Sau khi 
đưa tranh minh hoạ và nêu yêu cầu nói nhân vật trong tranh cho mỗi từ ngữ, 
chẳng hạn lá đồ gỗ. Thì tương tự như ví dụ đã nêu trên giáo viên cần đọc mẫu 
nhiều lần, đọc chậm, phát âm rõ từ ngữ và dấu ngã (g-ô-gô ngã-gỗ), uốn giọng 
đọc dấu để học sinh bắt chước rồi đọc theo vì những từ ngữ này thường không 6 
chỉ học sinh đọc sai vì mới đọc mà một số em do ảnh hưởng của phương ngữ, 
tiếng mẹ đẻ nên phát âm nhầm lẫn dấu hỏi với dấu ngã hoặc ngược lại. 
 Chữa lỗi phát âm bằng biện pháp cấu âm: Giáo viên mô tả cấu âm của 
một âm nào đó rồi hướng dẫn học sinh phát âm theo. 
 Với phụ âm cần mô tả vị trí của lưỡi, phương thức cấu âm. Tôi đã tiến 
hành sửa từng âm: 
 - Sai phát âm /p/ pờ thành /b/ bờ, ( p và b) đều là hai phụ âm đồng vị về 
mặt cấu âm. Môi - môi nhưng khác nhau về mặt thanh tính, /p/ là phụ âm vô 
thanh, /b/ là phụ âm hữu thanh. Để luyện đọc đúng /p/, tôi đã hướng dẫn HS tự 
đặt lòng bàn tay trước miệng, một tay đặt lên thanh quản. Khi phát âm /b/ là âm 
vốn có sẽ 
cảm nhận được độ rung nhẹ của thanh quản và không thấy luồng hơi phát ra. 
 Giáo viên hướng dẫn học sinh thực hiện 
 Cho trẻ bậm hai môi lại và bật hơi qua môi mạnh hơn, tạo âm /p/ câm. 7 
 Cho trẻ làm lại như trên nhưng phát thành tiếng /p/ hay ''đèn pin ", pí pa – 
pí pô''.... 
 Cho trẻ đặt một tay lên thanh hầu và lòng bàn tay trước miệng, trẻ sẽ dễ 
dàng nhận biết được sự khác biệt giữa hai âm. Khi phát âm /p/ dây thanh rung 
mạnh và có luồng hơi từ miệng phát ra đập vào lòng bàn tay . 
 Ví dụ: Khi học sinh sai lẫn âm l / n giáo viên cần hướng dẫn: 
 + Âm l: lưỡi uốn cong, bật đầu lưỡi cho hơi thoát ra mạnh, dứt khoát. 
 + Âm n: Lưỡi ép sát lợi trên, cho hơi thoát ra đường mũi, sau đó mở 
miệng cho hơi thoát ra trên mặt lưỡi, luồng hơi có thể kéo dài. Với những học 
sinh vẫn chưa phát âm được, giáo viên có thể yêu cầu các em dùng hai ngón tay, 
bóp mũi lại để đọc âm l (đối với âm n, khi bóp mũi lại sẽ không thể đọc được). 
 Ví dụ: HS sai lẫn ở những âm đầu vần và cuối vần “ac” đọc thành “at”:, 
giáo viên cần hướng dẫn: 
 + ac: mở miệng rộng, hơi thoát ra gần trong chân lưỡi. 
 + at: môi mở hơi rộng, đưa lưỡi chạm vào lợi trên, hơi ra trên mặt lưỡi. 
 Ví dụ: HS sai lẫn dấu thanh (gặp ở những học sinh có hệ thống bộ máy 
phát âm chưa hoàn chỉnh) giáo viên cần hướng dẫn: 
 + Tiếng có thanh hỏi: giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh phát âm trầm, 
hơi luyến giọng, lên cao, kéo dài hơi. Có thể kèm theo động tác ngửa cổ hướng 
mắt lên trên. 
 + Tiếng có thanh nặng: phát âm thấp giọng và nặng, dứt khoát (không 
kéo dài). Khi phát âm có thể làm động tác gật đầu. 
 - Những tiếng có thanh sắc – thanh ngã (em bé ngã – em bé ngá, lọ mỡ - 
lọ mớ, ghế gỗ - ghế gố) 
 + Những tiếng có thanh ngã đọc nhấn mạnh, hơi kéo dài, luyến giọng, lên 
cao giọng. 
 + Những tiếng có thanh sắc: Đọc nhẹ nhàng hơn tiếng có thanh ngã, hơi 
ngắn, đọc nhanh, không kéo dài. Bằng cách hướng dẫn (như một vài ví dụ nêu 
trên) học sinh có thể dễ dàng phát âm và đạt hiệu quả cao. 
 Trong lớp tôi nghiên cứu có nhiều học sinh nói tiếng của miền Trung. Các 
em thường phát âm chưa đúng ở các tiếng chứa dấu thanh. Vì vậy tôi phân tích 
các tiếng rồi cho học sinh phân biệt các dấu thanh gắn trên các tiếng đó, sau đó 
đọc mẫu và hướng dẫn các em cách phát âm đúng, từ đó các em đọc theo và giáo 
viên uốn nắn sửa chữa kịp thời. 
 - Ví dụ: Thanh ngã các em hay lẫn với thanh hỏi như: khi học bài G g Gi 8 
gi khi đọc trơn từ đồ gỗ các em thường đọc sai là đồ gổ, giá đỗ đọc là giá đổ, 
 Giáo viên đưa ra một số tiếng từ chữa dấu thanh học sinh thường đọc 
không đúng và nêu tác hại khi phát âm không đúng người nghe sẽ hiểu nghĩa 
khác đi rồi yêu cầu học sinh luyện đọc đúng theo nhiều hình thức cá nhân, 
nhóm, đôi bạn cùng đọc cho nhau nghe. 
 * Biện pháp thứ ba: Biện pháp chữa lỗi bằng âm trung gian 
 + Điểm mới: Là biện pháp chuyển từ âm sai về âm đúng qua âm trung 
gian. Biện pháp này thường được dùng để chữa từ thanh nặng về thanh hỏi, 
thanh sắc về thanh ngã. Để chữa lỗi này cho học sinh tôi đã làm công việc tạo 
mẫu luyện cho trẻ phát âm riêng từng thanh hỏi, ngã. Phát âm các tiếng có thanh 
hỏi ngã cần qua các bước sau đây: 
 + Cách thực hiện: 
 + Đầu tiên chắp các tiếng có cùng thanh, cùng vần với tên gọi thanh. 
 Ví dụ: sỏi, thỏi gỏi. Ngã: bã, đã, giã, mã . 
 + Tiếp theo chắp các tiếng cùng thanh, cùng loại âm tiết với tên gọi thanh. 
 Ví dụ: hỏi: thảo, phải, kẻo. (âm tiết nửa mở) 
ngã: ngõ, khẽ, cũ. (âm tiết mở). 
 + Cuối cùng chắp bất kỳ âm đầu các vần với các thanh . 
 Giáo viên hướng dẫn học sinh phát âm 
 - Tập hát để giúp học sinh phát âm đúng một vài thanh: Chẳng hạn, âm 
vực của thanh huyền thấp hơn thanh sắc (hoặc thanh không) nên tập hát thanh 9 
sắc (hoặc thanh không) thành thanh huyền rất thuận lợi. 
 Ví dụ: cho học sinh đọc đúng thanh huyền bằng cách tập cho các em câu 
hát ''Bé bé bằng bông, hai má hồng hồng''. 
 Học sinh tập hát câu hát có dấu thanh 
 * Khi giáo viên đã nắm chắc các biện pháp chữa lỗi phát âm và đã phát 
âm đúng, chuẩn, rõ ràng, đọc diễn cảm rồi. Để việc phát âm chuẩn đem lại kết 
quả cao thì đối với người học cũng phải tuân theo những yêu cầu nhất định . 
 Đọc các loại truyện tranh trong sáng lành mạnh trong sáng, báo Măng 
non, báo Nhi Đồng ... 
 *Biện pháp thứ tư: Khuyến khích học sinh phát hiện và điều chỉnh lẫn 
nhau. 
 + Điểm mới: Hoạt động dạy – học luôn luôn được thực hiện trong mối 
quan hệ tương tác: giáo viên với học sinh, học sinh với giáo viên, học sinh với 
học sinh. 
 + Cách thực hiện: 10 
 Một tiết học diễn ra nếu thiếu sự tương tác giữa học sinh với học sinh thì 
tiết học sẽ trở nên đơn điệu, không phát huy được tích cực, chủ động của học 
sinh, đồng thời bầu không khí lớp học sẽ thiếu sự nhẹ nhàng, tự nhiên; người 
giáo viên cũng không thể hiện rõ được vai trò là người chỉ dẫn để giúp các em tự 
tìm tòi, lĩnh hội kiến thức mà trong môn Tiếng Việt thì phương trâm là “ thầy 
thiết kế - trò thi công”. Trong quá trình rèn kĩ năng phát âm cho học sinh, giáo 
viên luôn đặc biệt quan tâm đến mối quan hệ tương tác giữa học sinh với học 
sinh. Giáo viên cần chú trọng việc rèn cho các em có kĩ năng nghe – nhận xét – 
sửa sai giúp bạn và tự sửa sai cho mình. Các em sử dụng các kĩ năng ấy thường 
xuyên trong các tiết học trở thành một thói quen, tạo nề nếp học tập tốt. Qua quá 
trình nghe để nhận xét, sửa sai giúp bạn, sẽ giúp học sinh tự điều chỉnh, sửa sai cho 
mình. Đồng thời còn rèn luyện cho các em tác phong mạnh dạn, tự tin trong góp ý, 
trao đổi, trình bày ý kiến, góp phần hình thành nhân cách. Thực hiện thường xuyên 
như thế sẽ tạo được bầu không khí học tập nhẹ nhàng, thân thiện, đảm bảo được 
mục tiêu của việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực. 
 Học sinh sửa lỗi phát âm giúp nhau